КНІГІ ОНЛАЙН

Гаворыць — старажытны Рым, гавораць — пра Старажытны Рым

Валер Санько

Выдавец: Хата

Памер: 380с.

Мінск 2003

112.94 МБ

93.	Amicum an nomen habeas, operit calamitas (PS).
Несчастье показывает, имеешь настоящего друга или его имя.
Няшчасце паказвае, маеш сапраўднага сябра ці яго імя. Па­раун.: Няма дружбы на службе.
94.	Amicum laedere ne joco quidem licet.
Друга нельзя обижать даже шуткой.
Прыяцеля нельга крыўдзіць нават жартам. Параун.: 3 блізкімі трымайся, як з далёкімі — бліжэй будзе.
95.	Amicum proba, probatum ama.
Друга испытай, испытанного люби.
Друга выпрабуй, выпрабаванага любі. Параўн.: Сябра не паплечнік па працы ці гульнях, усё значна шырэй i глыбей; адзін ён усё можа: не адно пахваліць і пакрытыкаваць — накіраваць.
96.	Amicus certus in re incerta cernitur (Enn).
Истинный друг познается в беде (букв.: надежный друг позна­ется в ненадежном деле).
Сапраўдны таварыш пазнаецца ў бядзе (літ.: надзейны таварыш пазнаецца ў ненадзейнай справе).
97.	Amicus cognoscitur amore, more, ore, re.
Друг познается по любви, нраву, речам, делам.
Прыяцель пазнаецца па любові, характару, словах, справах.
98.	Amicus est tamquam alter idem (C/c).
Друг — это как бы второе “я”.
Сябра — гэта быццам другі “я”. Параўн.: Калі сябра падвядзе — гэта не горш, чым ты яго падвядзеш.
99.	Amicus incommodus ab inimico non differt.
Неловкий друг мало отличается от врага. Ср.: Услужливый дурак опаснее врага.
Няспрытны пасябрук мала адрозніваецца ад ворага. Параўн.: Ніхто мацней не ўкусіць, як сваяк i сябрук. Сябру не давяраць, то каму? Сябру, як брату давяраць І правяраць.
100.	Amicus Plato, sed magis amica veritas.
Платон — друг, но истина дороже.
Платон —• сябра, але ісціна даражэй.
101.	Amicus verus rara avis est
Настоящий друг — редкая птица.
Сапраўдны таварыш — рэдкая птушка. Параўн: Дружба, друж­ба, цяжкая твая служба.
102.	Amissum quod nescitur non amittitur.
Не знать о потере — не терять. Ср:. Чего не знаю, по тому не скучаю.
Не ведаць пра страту — не губляць.
103.	Amittit famam, qui indignis comparat (Ph).
Теряет добрую славу тот, кто водится с недостойными.
Губляе добрую славу той, хто водзіцца з недастойнымі. Па­раун:. 3 кім спазнаешся, такім станешся.
104.	Amittit proprium qui alienum appetit (Ph).
Теряет свое, кто желает чужого.
Губляе свае, хто прагне чужога. Параўн: Няшчасны, хто баіцца праіграць. Самаўпэўнены філосаф — пераможац над другім — можа хутка стаць пылам.
105.	Amor dolor est.
Любовь — страдание.
Каханне — пакутванне. Параўн: Не патрэбны i клад, калі ў мужа з жонкай лад. Не адзін Марка ў пекле. Шчасце, калі сустрэліся абое маладымі, не — каханне іх на пакуты падобнае.
106.	Amorem canat aetas prima! (Prp).
Пусть юные воспевают любовь!
Няхай юныя ўслаўляюць каханне! Параўн: Сапраўднае кахан­не нічога не заўважае, як глушэц на такаванні.
107.	Amorem conatum esse amicitiae faciendae ex pulchritudinis specie (Cic).
Любовь — стремление дружбы того, кто привлекает своей красотой.
Каханне — імкненне дружбы таго, хто прыцягвае сваей прыгажосцю. Параўн: Выйсці замуж — не напасць, альбы замужам не прапасць. Ад шлюбу (кахання) не ўцячэш, то i не бойся. Закаханыя кажуць болей, чым маюць у галаве.
108.	Ainor etiam deos tangit (Pt).
Любовь ранит даже Богов.
Каханне раніць нават Багоў. Параўн.: Муж не вуж, а кроў высмакча. Закаханыя ўсе эгаісты, яны здатныя на любое вар’яцтва.
109.	Amor et meile et felle fecundissimus (P!).
Любовь обильна и медом и желчью.
Каханне багатае і мёдам і жоўцю. Параун.: Слова каханага цёплае. Легка пасварыцца, цяжэй памірыцца. Бяры жонку, каб не каяцца, жыць, а не маяцца. Шал кахання, як мёд — гарчыць.
ПО. Amor non est medicabilis herbis (O).
Любовь травами не лечится.
Каханне травамі не лечыцца. Параўн:. Яд кахання нельга піць лыжкамі — толькі кроплямі. Каханне — гэта клопат, боль, расходы.
111.	Amor omnia vincit (Г)-
Все побеждает любовь.
NB! Эту идею древние римляне подчеркивали тем, что изоб­ражали Бога любви стоящим на спине поверженного им льва.
Усе перамагае каханне. Параўн: Не тая маладая ўдалая, што каня ўтрымае, а што сэрца аддасць і дзяцей народзіць. Нават чыстае маладое каханне не можа перамагчы рэўнасць.
112.	Amor omnibus idem (Г).
Любовь у всех одна.
Каханне ва ўсіх адно. Параўн: Хмель тычынку абвівае, дзеўка хлопца абдымае. Няма аднолькавых людзей, няма аднолькавых каханняў, — хаця фізіялогія аднолькавая.
113.	Amor ordinem nescit (Hier).
Любовь не знает порядка.
Каханне не ведае парадку. Параўн: Колькі жанчын, столькі каханняў. Хіба нячысты прыдумаў гэтыя залёты: ані ўночы сну, ані ўдзень работы. Любоў — першы дух Стваральніка, каханне — з апошніх.
114.	Amor timere neminem verus potest.
Настоящая любовь никого не боится.
Сапраўднае каханне нікога не баіцца. Параўн: Вялікую памылку робіць той, хто спрабуе развесці дзве кроплі ртуці — закаханых. Не падкідай хмызняк у агонь — і ён сам затухне.
115.	Amor tussique non celantur.
Любовь и кашель не скроешь.
Каханне i кашаль не ўтоіш. Параўн: Замуж пойдзеш, бабай будзеш, усе песенькі забудзеш.
116.	Amovete bellum!
Предотвращайте войну! = Прадухіляйце вайну!
117.	Anguis in herba (К)-
Змея в траве (о скрытой грозной опасности).
Змяя ў траве (аб скрытой грозной небяспецы).
118.	Animae scrinium servitus.
Рабство — тюрьма души.
Рабства — турма душы. Параўн: Большасць людзей толькі перад дарогаю дадому асэнсоўваюць, што ўвесь век пражылі ў самімі створаным сабе рабстве.
119.	Anima esuriens etiam amarum pro dulci sumit.
Голодный даже горькое принимает за сладкое. Ср: Голодный рот все мнет.
Галодны нават горкае прымае за салодкае. Параўн.: На дзяцей і хлеб доўга не злуюць. Кулеш жывот унешыць.
120.	Animantia quaedam animum habent, quaedam tantum animam (Sen).
Одни живые существа имеют дух, другие — только душу.
Адны жывыя істоты маюць дух, другія — толькі душу.
121.	Anima satur calcat favum.
Сытая душа топчет мед. Ср.: Сыта душа не берет барыша.
Сытая душа топча мёд.
122.	A nimium faciles qui tristia crimina caedis Fluminea tolli posse putetis aqua! (O).
О, неразумные, вы думаете, черное пятно убийства может смыть речная вода!
О, неразумным, вы думаеце, чорную пляму забойства можа змыць рачная вада!
123.	Animo imperabit sapiens, stultus serviet (PS).
Умный управляет своими наклонностями, глупый — в их раб­стве.
Разумны кіруе сваімі схільнасцямі, дурнаваты — у іх рабстве.
124.	Animo qui aegrotat, videmus corpore hunc signum dare, Tum doloribus confectum corpus animo obstinere (LM).
Если кто душою болен, тело знак о том дает;
А измученное тело и душе противится. (Пер. hi Гаспарова).
Калі хто душою хворы, цела знаць аб тым дае;
А змучанае цела і душы супраціўляецца.
125.	Animum rege, qui nisi paret, imperat (H).
Укрощай гнев, ибо он поведет, если не подчинишься.
Уціхамірвай гнеў, бо ён павядзе, калі не падпарадкуешся. Параўн.: Асабліва страшны гнеў маладых i дурных.
126.	Animus hominis quidquid sibi imperat, obtinet (PS).
Что себе приказывает человеческий разум, того он и достиг­нет.
Што сабе загадвае чалавечы розум, таго ён і дасягне. Параўн.: Без культуры нікуды не прыйдзеш, нікога не навучыш — станеш поўным насякомым.
127.	Animus quod perdidit optat, atque in praeterita se totus imagine versat (Pt).
Душа жаждет утраченного, и уносится воображением в про­шлое.
Душа прагне страчанага, і ўносіцца ўяўленнем у мінулае.
128.	Animus superiora capessat necesse est (Cic).
Дух неизбежно мчит ввысь (т.е. к идеалам).
Цух непазбежна імчыць увысь (г.зн. да ідэалаў). Параўн.: Духу
трэба глыбіні і высі, і гора таму, хто атрымаў дух і не развівае яго, а заганяе ў рэзервацыю душы, у аглоблі цела.
129.	An nescis longas regibus esse manus? (O).
Разве ты не знаешь, что у царей длинные руки?
NB! Так Елена выражает Парису страх перед преследовани­ем со стороны своего мужа Менелая.
Хіба ты не ведаеш, што ў цароў доўгія рукі?
130.	An nescis, mi fili, quantilla prudentia mundus regatur?
Сын мой, разве ты не знаешь, как мало надо ума, чтобы управ­лять миром?
NB! С такими словами обратился, по преданию, римский папа Юлий III к одному монаху, который в своей речи выразил тому сочувствие по поводу трудностей управлением миром, возложен­ных на папу.
Сын мой, хіба ты не ведаеш, як мала трэба розуму, каб кіраваць светам?
131.	Annosa vulpes haud (facile) capitur laqueo.
Старая лисица не (легко) попадает в западню.
Старая лісіца не (легка) трапляе ў пастку. Параун.-. 3 састарэлага мядзведзя смяюцца ваўкі і нават сабакі
132.	Ante barbam doces senes.
Ты учишь стариков (еще) до бороды (т.е. у тебя еще борода не выросла, а ты уже стариков учишь). Ср.: Яйцо курицу учит.
Ты вучыш старых (яшчэ) да барады (г.зн. у цябе яшчэ барада не вырасла, а ты ўжо старых вучыш). Параўн.: Маладосць моцная плячыма, старасць — галавою. Сівы, а розуму не мае, малады, а справы робіць. Бяда грамадства, у якім сівых, барадатых, сапселых дурняў шмат.
133.	Antequam incipias, consulta (Bias).
До начала (действия) подумай.
Да пачатку (дзеяння) падумай.
134.	Ante victoriam encomium ne canas.
Не пой триумфальную песню до победы.
Не спявай грыумфальную песню да перамогі.
135.	Ante volare cave, quam procrescant tibi pennae.
Остерегайся летать, пока не вырастут крылья. Ср.: Прежде со­берись, а потом дерись.
Асцерагайся лётаць, пакуль не вырасла крылле.
136.	Antiquus amor cancer est (Pt).
Старая любовь не забывается.
Старое каханне не забываецца. Параўн.: Буржуазны шлюб у сапраўднасці з’яўляецца агульнасцю жонак (К.Маркс).
137.	A nullo dirigitur, qui neminem diligit.
Никто не любит того, кто сам никого не любит.
Ніхто не любіць таго, хто сам нікога не любіць. Параўн.: Сілаю не быць мілаю.
138.	Apparent rari nantes in gurgite vasto (И).
Редкие пловцы появляются в огромной пучине.
Рэдкія плыўцы з’яўляюцца ў вялікім віры.
139.	Appetit animus agere semper aliquid, neque ulla conditione quietem sempiternam potest pati (Cie).
Ум человека всегда деятелен, ни при каких обстоятельствах не терпит непрерывного покоя.
Розум чалавека заўсёды дзейны, ні пры якіх абставінах не церпіць бесперапыннага супакою. Параўн.: Абсалютна цёмны чалавек, нікім ніколі не адукоўваны, небу не горшы за чалавека, набітага дрэннымі несістэматызаванымі ведамі.