КНІГІ ОНЛАЙН
Аўтаматычна згенераваная тэкставая версія, можа быць з памылкамі і не поўная.
320. Cave ne cadas!
Берегись, чтобы не упасть! NB! В Древнем Риме существовал такой обычай: во время триумфального шествия за колесницей полководца-триумфатора ставили раба, который выкрикивал эту фразу триумфатору, чтобы уменьшить его гордыню и напомнить ему, что он — всего лишь человек.
Сцеражыся, каб не ўпасці.
321. Cave ne quidquam incipias, quod post poeniteat.
Не начинай того, в чем позже будешь раскаиваться.
Не пачынай таго, у чым пазней будзеш раскайвацца. Параўн.: За дрэнныя словы языка адляціць галава.
322. Cave, quid dicas, quando et cui.
Думай, что говоришь, когда и кому.
Думай, што кажаш, калі i каму. Параўн: За грахі языка губы i нос церпяць. Кароткае слова прыемна слухаць, але думаюць пра доўгае. Самую вялікую прамову заменіць выслоўе.
323. Cave tibi a cane muto et aqua silente.
Берегись тихого пса и спокойной воды.
Сцеражыся ціхага сабакі i спакойнай вады.
324. Cedant arma togae!
Пусть оружие уступит (место) тоге! (те. пусть война отступит перед миром). Ср: Перекуем мечи на арала!
Няхай зброя саступіць (месца) тозе! Параўн:. Усе народы ўсё жыццё змагаюцца за мір, а зброю так удасканалілі, што могуць увоміг самазнішчыцца. Самая агідная прыманка — задавальненне ўзбройвання.
325. Celeritas in malis optima.
У несчастья чрезвычайная скорость. Ср:. Счастье на костылях, несчастье на крыльях.
У няшчасця надзвычайная хуткасць. Параўн: Шчасце паўзе, няшчасце бяжыць. Будзе той шчаслівым, хто ведае прычыны папярэдніх няшчасцяў блізкіх і сваіх.
326. Celerius elephanti pariunt (PI).
Слоны скорее рожают.
Сланы хутчэй нараджаюць. Параўн: Павольнасць любую справу глушыць. Чалавек хутка разлагаецца, калі не ўмее хутка рашаць.
327. Certa amittimus, dum incerta petimus.
Гонясь за сомнительным, упускаем верное.
Ганяючыся за сумнявальным, страчваем вернае. Параўн: Не хочу ісці па сумнеўнае, толькі навучыце адрозніваць яго.
328. Certa finis vitae mortalibus astat (Lcr).
Неминуемый конец предстоит смертным.
Непазбежны канец чакае смяротных. Параўн: У смерці адзін закон — забраць багатага і беднага. I смерць выбірае: хто не закончыў справу — пакідае.
329. Certa stant omnia lege (Mari).
Всё подчинено определенному закону.
Усё падпарадкавана пэўнаму закону. Параўн: Закон жыцця — бяры паболей грузу і цягні на тару.
330. Certum voto pete finem.
Ставь себе ясные (т.е. достижимые) цели.
Стаў сабе ясныя мэты. Параўн: Страшна, калі дастойны чалавек апошнімі днямі жыцця знішчае славу сваю i сям’i.
331. Cessante causa cessat effectus.
С исчезновением причины исчезает следствие.
3 знікненнем прычыны знікае вынік.
332. Ceterum censeo Carthaginem esse delendam {Plui).
Впрочем, я считаю, что Карфаген должен быть разрушен.
NB! Этими словами Катон Старший заканчивай все свои речи, о чем бы ни говорилось в римском сенате. Это выражение Катона приобрело значение твердо отстаиваемого взгляда. Часто цитируют только первые два слова.
Між тым, я лічу, што Карфаген павінньі быць разбураны.
333. Chamaeleonte mutabilior (РГ).
Изменчивей хамелеона.
Зменлівейшы ад хамельёна. Параўн.'. Кнігі, вада i агонь вучаць расці, а не зменьвацца. Думкі i погляды зменьваюцца — не сталь характару. Самая вялікая здрадніца вучылася ў сям’і.
334. Charta (epistula) non erubescit (Cic).
Бумага (письмо) не краснеет.
Папера (пісьмо) не чырванее. Параўн.: Папера, як каханне, церпіць да ўзгару: запалавее — не патушыш.
335. Cibi condimentum fames.
Голод — приправа к пище.
Голад — прыправа да ежы. Параўн.: 3 галоднага нічога не возьмеш. Святы i галодны бяды не баяцца.
336. Cibi, potius, somni, Venus omnia moderata sint.
Пища, питье, сон, любовь — пусть все будет умеренным.
Ежа, піццё, сон, каханне — няхай усё будзе ўмеру.
337. Cicatrix conscientiae pro vulnere est (PS).
Рубец на совести — та же рана (т.е. раны совести не заживают). Ср.: Совесть не волк, а ест поедом.
Шрам на сумленні — тая ж рана. Параўн.: Жабракі, наетыя ці галодныя, адным голасам пяюць.
338. Cineri gloria sera venit (Mari).
('лава ставшего прахом — запоздалая слава.
('лава сталага прахам — запозненая слава. Параўн.: Таленавітаму самае цяжкае — утаіць свой талент ад вакольных. Пры жыцці рэдкіх славяць.
339. Circumagetur hic orbis (L).
Мир повернется и другой стороной. Ср.: Будет и на нашей улице праздник.
Свет павернецца і другім бокам. Параўн.: У суд на Бога i жыццё не падасі — працуй. Быццё множнае, слава таксама.
340. Citius, altius, fortius!
Быстрее, выше, сильнее!
NB! Эти три слова — девиз Олимпийских игр.
Хутчэй, вышэй, мацней! Параўн.: Без развіцця фізічнага немажліва духоўнае. Спартсмены і філосафы цягнуць за сабой чала-
вецтва, як коні падводу. Колькі не перамагай усё роўна цябе перамогуць.
341. Citius venit malum quam revertitur.
Беда быстрее приходит, чем уходит. Ср.: Счастье на костылях, а несчастье на крыльях.
Бяда хутчэй прыходзіць, чым адыходзіць. Параўн.: Прасі Бога, не гневай анёлаў, працуй для сябе — i не прыйдзе бяда да цябе.
342. Cito rumpes arcum, semper si tensum habueris.
Быстро лук сломаешь, если всегда натянутым будешь держать.
Ср.: Не перегибай палку.
Хутка лук зломіш, калі заўсёды нацягнуты.м будзеш трымаць.
343. Citra virtutem vir bonus intellegi non potest (Q).
Без добродетели честного человека помыслить нельзя.
Без дабрадзейнасці сумленнага чалавека ўявіць нельга.
344. Clara pacta claros faciunt amicos.
Ясные условия создают добрых друзей.
Ясныя ўмовы ствараюць добрых сяброў.
345. ( laudi vicinus claudicat ipse brevi.
Сосед хромого вскоре сам захромает. Ср.: С кем поведешься, от того наберешься.
Сусед кульгавага неўзабаве сам закульгае.
346. Clavis in lingua.
Язык под замком. Ср.: Держать язык за зубами.
Язык над замком. Параўн.: Язык у разумнага ў галаве, у пустога -— на зубах. Язык у бядзе і ў дабры можа нашкодзіць.
347. Clericus applaudit, cum pulsum funeris audit.
Священник хлопает в ладоши, когда слышит погребальный звон. = Святар плешча ў далоні, калі чуе хаўтурны звон.
348. Clypeum post vulnera siimere (O).
Прикрываться щитом после ранения.
Прыкрывацца шчытом пасля ранения.
349. Coquus non curat caudam insignem esse illam, dum pinguis siet.
Sic amici quaerunt animum, rem parasiti ac ditias (LM).
Повар не глядит, хорош ли птичий хвост, — была б жирна.
Так друзьям нужны в нас души, а мошна — нахлебникам.
(Пер. М.Гаспарова)
Повар не глядзіць, ці добры птушыны хвост, — была б тлустая. Так сябрам патрэбныя ў нас душы, а каліта — нахлебнікам.
350. Cogitationis poenam nemo patitur.
Никого не наказывают за мысли.
NB! Одно из положений римского права
Нікога не караюць за думкі. Параўн.: Няшчасная дзяржава, калі ў ёй могуць пакараць турмою чалавека за словы і нават думкі.
351. Cogitato quam longa sit hiems.
Думай наперед о продолжительной зиме. Ср. Едешь на день, бери хлеба на неделю.
Думай зараней аб працяглай зіме. Параўн.: Узімку восень узгадваюць (за стадом). Увосень нагою, зімой рукою.
352. Cogito, ergo sum.
Мыслю, следовательно, существую. NB! Авторам этого афоризма является французский философ-материалист Рене Декарт ("Начала философии”, 1, 7, 9). Положение, исходя из которого ученый пытался построить систему философии, свободную от элементов веры и основанную лишь на деятельности разума.
Мыслю, значыць, існую. Параўнл Не думает, не працуеш — доля жабрака табе забяспечана.
353. Cognatus pauperi nullus (7er).
Никто не хочет быть родственником нищего.
Ніхто не хоча быць сваяком жабрака. Параўн.'. Беднаму няма месца і ў брата. Беднаму ўсюды бедна. Бедната — дурата. Бедны чалавек — брат дурнота. Беднасць не адбярэ сумление ў працавітага. Большасць жабракоў ад звычак і заганаў, чым ад абставінаў i няўмення.
354. Colubra restem non parit (Pf).
Змея веревки не родит. Ср.'. Овес от овса, а пес от пса.
Гадзюка вяроўкі не народзіць.
355. Comes facundus in via pro vehiculo est (PS).
Веселый спутник в дороге заменяет экипаж. Ср.'. Разговор дорогу коротает.
Вясёлы спадарожнік у дарозе замяняе экіпаж.
356. Commenti fit opus ad deitatis opus.
И к Божьей помощи нужна сноровка. Ср.: На Бога надейся, а сам не плошай.
I да Божай дапамогі патрэбны спрыт. Параўн.: Калі чалавек з рукамі, то i Бог з памогаю. Бог карову дасць і табе, але ў хлеў табе не загоніць.
357. Commoda praeterea patriae prima putare. Deinde parentum, tertia jam postremaque nostra.
Сосредоточивать мысль всегда на пользе отчизны,
После — на пользе родных, а потом уж на собственной пользе.
(Пер. Ф.Петровского)
Сканцэнтроўваць думку заўсёды на карысці айчыны,
Пасля — на карысці родных, а потым ужо на асабістай карысці. Параўн.: Айчына не даражэй Сонца, але даражэй золата.
358. Commorandi natura deversorium nobis, non habitandi dedit (Cie).
Природа предоставила нам временное пристанище, но не по
стоянное жилье. = Природа прадаставіла нам часовы прыстанак, але не пастаяннае жыллё.
359. Commune est, quod natura optima fecit {Pt).
Всё лучшее в природе принадлежит всем вместе.
Усё лепшае ў прыродзе належыпь усім разам.
360. Communia esse amicorum inter se omnia {Plato).
У друзей всё общее.
У сяброў усё агульнае. Параун.'. Сябра з сябрам цешацца. Няма сакрэтаў ад другіх — другія не паважаюць.
361. Communi fit vitio naturae ut invisis, latitantibus atque incognitis rebus magis confidamus, vehementiusque exterreamur (Cs).
Порок, присущий нашей природе: вещи невидимые, скрытые и непознанные, порождают в нас большую веру и сильнейший страх.
Заганы, характэрныя нашай прыродзе: рэчы нябачныя, таемныя i непазнаныя, параджаюць у нас большую веру i мацнейшы страх.
362. Comple promissum.
Выполняй обещанное.
Выконвай абяцанае. Параўн.: Слова даражэй за грошы. Сказана — звязана. Чужое беражэш — сваё заберажэцца. Не бяры, дзе не паклаў, не абяцай, што не можаш выканаць.
363. Concolores aves facillime congregantur.
Птицы одного цвета легко сходятся. Ср.: Свой своего ищет. Ворон ворону глаз не выклюет.
Птушкі аднаго колеру лёгка зыходзяцца. Параўн.: Жабрак жабраку відаць па кійку. Не зсябраваць салому з агнём — бескарысна, шкодна.
364. Concordia fulciuntur opes etiam exiguae.
В согласии крепнут даже незначительные силы.