КНІГІ ОНЛАЙН
Аўтаматычна згенераваная тэкставая версія, можа быць з памылкамі і не поўная.
10. Abusus non tollit usum. Злоупотребление не отменяет употребления. NB! Юридическая формула, восходящая к древнеримскому праву. Злоўжыванне не адмяняе ўжывання. Параўн.: Не крадзь i не плач. Зламысніку дрэнна на зямлі, працавітаму, але беднаму, і ў раі. 11. Abyssus abyssum invocat. Бездна бездну призывает. Ср.: Беда никогда не приходит одна. Одна беда родит другую. Пришла беда — открывай ворота. NB! Источником этого выражения является библейский стих, где прославляется величие Бога (Псалмы, XLI, 8): “Abyssus abyssum invocat in voce cataractarum tuarum ” — “Бездна бездну призывает голосом водопадов твоих”. Бездань бездань заклікае. Процьма (йемра) процьму (цемру) кліча. Параўн.: Бяда па бядзе як па нітачцы йдзе. 12. A cane non magno saepe ingens aper tenetur. Маленькая собачка часто сдерживает большого кабана. Ср.'. Мал золотник, да дорог. Мала блошка, да и царю спуску не дает. Маленькі сабачка часта стрымлівае вялікага кабана. Параўн.: Хвостам віляе, а зубы скаліць. 13. Acceptissima semper munera sunt, auctor quae pretiosa facit (O). Милее всего те подарки, которые дари г дорогой тебе человек. Даражэй за ўсё тыя падарункі, якія дорыць дарагі табе чалавек. Параўн.: Дарагі не падарунак — шчырасць, любоў, каханне. 14. Accidit in puncto quod non speratur in anno. В момент случается на что не надеешься годами. У момант здараецца на што не спадзянаешся гадамі. 15. Acnidit interdum ut stulti opportuna loquuntur. Случается, и дураки скажут что-нибудь дельное. Здараецца, і дурні скажуць што-небудзь дзелавое. Параўн.: Не кожны Іван дурань. 16. Accipere praestat quam inferre injuriam. Лучше переносить обиды, чем их причинять. Лепш пераносіць крыўды, чым іх прыносі ць. Параўн.: Хто даруе двойчы разумны, тройчы — дурань. 17. Accusatio desiderat crimen (Cie). Обвинение предполагает преступление. Абвінавачванне дапускае злачынства. Параўн.: Не можаш даць — сорам абяцаць — грэх караць. 18. A communi observantia non est recedendum. Нельзя пренебрегать принятым всеми. Нельга адвяргаць прынятае ўсімі. Параўн.: Багаты i бедны аднолькава праўды шукаюць, ды не кожны яе творыць. 19. Acta probant se ipsa. Поступки говорят сами за себя. Учынкі гавораць самі за сябе. Параўн.: Вучы праз паказ, а пасля словам. Абвучай адпаведна інстынктам, прыродзе. 20. Actum ne agas. Не делай уже сделанное. Не рабі ўжо зробленае. Параўн.: Адпаведнічай прыродзе, i не будзе ў цябе няшчасця, злачынства. 21. Ad bene vivendum breve tempus satis est. Чтобы честно прожить, достаточно и малого времени (т.е. и короткая жизнь может быть честной). Каб сумленна пражыць, дастаткова і малога часу (г.зн. і кароткае жыццё можа быць сумленным). Параўн.: Як ніхто за цябе не можа есці, піць, спаць, так ніхто не будзе за цябе працаваць. 22. Ad Calendas Graecas. До греческих календ. Ср.: После дождичка в четверг. Когда рак на горе свиснет. NB! По римскому календарю календы — первый день каждого месяца. У греков календ не было. Поэтому выражение “до греческих календ’’употребляется в значении “на неопределенный срок’’, “никогда”.Это выражение приписывают римскому императору Августу, который, по свидетельству Гая Светония Транквилла (“Жизнь двенадцати Цезарей”), использовал его по отношению к неисправимым должникам в том смысле, что они заплатят в греческие календы, т.е. никогда. Да грэчаскіх (грэцкіх) календаў. Параўн.: Аднаму пачатку два канцы не бывае. Не мяркуй па словах і прыезду — па справах і ад’езду. Страшна, калі час, а не сам пачне табою распараджацца. 23. Ad calamitatem quHlibet rumor valet (PS). Любой слух может быть причиной беды. Любая чутка можа быць прычынай бяды. Параўн.: Колькі плётак, столькі граху. Соладка языком часаць — горка пакутаваць. 24. Ad duo festinans neutrum bene peregeris. Делая два дела наспех, ни одного хорошо не сделаешь. Ср.: Двух зайцев гонять, ни одного не поймать. Калі робіш спехам дзве справы, ніводнай добра не зробіш. Параўн.: За чужое не бярыся, над сваім не ляніся. 25. Ad ea debent adaptari jus, quae frequenter eveniunt. Право часто следует приспосабливать к происходящему. NB! Одно из основных положений древнеримского права. Права часта трэба прыстасоўваць да адбывалага. Параўн.: Воля і праўда ўсіхньія, гаму абароны ад кожнага вымагаюць у юрыстаў столькі хадакоў, колькі ў плоце дзірак. 26. Adeo in teneris consuescere multum est (F). Вот что значат приобретенные в детстве привычки. Вось што значаць набытыя ў дзяцінстве звычкі. Параўн.: Праца і звычка змалку — праца і традыцыя ў сталасці. 27. Ad impossibilia nemo obligatur. К невозможному никого не обязывают. NB! Положение древнеримского права. Да немажлівага нікога не абавязваюць. Параўн.: Чаго нельга аратаю, нельга пану. 28. Aditum nocendi perfido praestat fides (Seri). Доверие вероломному дает ему возможность вредить. Давер’е вераломнаму дае яму магчымасць шкодзіць. Параўн.: Як турма паціху сілы выцягвае, так вераломны грошы. 29. Ad poenitendum properat cito qui judicat (PS). Кто быстро судит, быстро раскаивается. Ср.: Поспешишь — людей насмешишь. Хто хутка судзіць, хутка раскайваецца. Параўн.: Паспех людзям (i сабе) на смех. 30. Adprime in vita esse litile, ut ne quid nimis (Ter). Главное правило в жизни, полагаю — ничего сверх меры. Галоўнае правіла ў жыцці. думаю — нічога звыш меры. Параун. Песня не ведае старасці, норма — хваробы. 31. Ad primos ictus non corruit ardua quercus. С первого удара не падает высокий дуб. Ср.: Не отрубить дубка, не надсадив пупка. 3 першага ўдару не падае высокі дуб. Параўн.: Выхвальства сілы i меры не пытае. Удалае заканчэнне нараджае разумных, напаўудалае — няўдакаў, няўдалае — дурняў. 32. Ad quas res optimi erimus, in iis potissimum elaborabimus. Наибольшие успехи в том, к чему будем иметь наилучшие способности. Найболыпыя поспехі ў тым, да чаго будзем мець найлепшыя здольнасці. Параўн.: Поспех надтачастатрымаецца на вастрыі іголкі. 33. Ad res portandas asini vocicantur ad aulam. Ослов кличут на скотный двор для перевозки тяжестей. Ср.: Вола зовут не пиво пить, хотят на нем воду возить. Аслоў клічуць на жывёльны двор для перавозкі грузаў. Параун. . Няшчасце — пробны камень для маладых і нядумкіх. 34. Ad turpia nemo obligatur. К постыдному никого не обязывают. Никто не может заставить другого совершить безнравственный поступок. NB! Общее положение римского права. Да ганебнага нікога не абавязваюць. Параўн.. Да здрады i зладзейства не клічуць — бязмозглікі самі ідуць. 35. Adulescentis est majores natu revereri (Cic). Юноше почитать старших по возрасту. Юнаку паважаць старэйшых па ўзросту. Параўн.: Юнак паважае сёння старога, у старасці паважаюць яго самога. Не засвоіць юнак мудрасці, у старасці не будзе чаго забываць. 36. Adversas res leviores facit amicitia partiens communicansque. Дружба сочувствием и помощью уменьшает несчастье. Дружба спачуваннем i дапамогай змяншае няшчасце. Параўн.: Сябра надта часта лепш за сваяка. Бяда, калі да сябра носіш адны беды. Гора з сябрам, бяда без сябра. 37. Adversus necessitatem ne dii quidem resistunt. Над необходимостью не властны сами Боги. NB! Латинский перевод слов одного из семи греческих мудрецов Питтака (VII — VI в. в. до н.э.). Над неабходнасцю не ўладараць нават Багі. Параўн.: Бог чалавеку не слуга І не нянька. 38. Aede tua magnus, aliena sis velut agnus. В своем доме будь хозяином, в чужом ягненком. Ср.: Гость хозяину' не указчик. Дома — как хочу, в людях — как велят. У сваей хане будзь гаспадаром, у чужой — слугой. Параўн.: Госць — гаварлівы, жонка — гаспадарлівая. 39. Aedis apud postes canis est magis acer (asper) in hospes. У двери собака сильнее лает на чужих. Ср.: Всяк кулик на своем болоте велик. На своей улочке храбра и курочка. Каля дзвярэй сабака мацней брэша на чужых. Параўн.: У чужой хаце злодзей нойдзе нож. Сабака ведае дзе яго кормяць —абараняе. Бяда, калі абараняе чалавека адзін сабака. 40. Aegroto dum omnia est spes esse dicitur (Cie). Пока больной дышит, есть и надежда. Пакуль хворы дыхае, ёсць і надзея. Параўн.: Не прызнаваць хваробу можа любы, не лячыць — толькі невук i дурань. 41. Aequa lege necessitas sortitur insignes et imos (H). По одному закону необходимость воздает великим и малым. Па адным законе неабходнасць ушаноўвае вялікіх i малых. 42. Aequam memento rebus in arduis servare mentem (H). И в затруднительности сохраняй присутствие духа. I пры цяжкасці захоўвай прысутнасць духу. Параўн.: Няхай таго вала воўк з’есць, якога карова б’е. 43. Aequat omnes cinis: impares nascimur, pares morimur(&n). Могила всё сравнивает: мы неодинаково рождаемся, одинаково умираем. Магіла ўсё раўняе: мы неаднолькава нараджаемся, аднолькава паміраем. Параўн.: Нават магіла не ўсіх мірыць. Бяда, калі пра дабрыню загаварыў толькі на парозе магілы. 44. Aequitas enim lucet per se (Cie). Справедливость светит сама по себе. Справядлівасць свеціць сама па сабе. Параўн.: Усё зменіцца, справядлівасць застанецца. Няма ні ў кога праўды, адно ў мяне i маёй маці. Грошы могуць шмат, справядлівасць — усё. 45. Aequo animo audienda sunt imperitorum convicia (Sen). Особенно терпеливо выслушивать попреки невежд. Асабліва цярпліва выслухоўваць папрокі невукаў. Параўн.: Для тупога нават слова гонару не мае цаны. 46. Aequo animo qui malis miscetur, est malus. Кто спокойно сходится с плохими, сам плохой. Ср.: С кем хлебсоль водишь, на того походишь. Хто спакойна сходзіцца з дрэннымі, сам дрэнны. 47. Aequum est neminem cum alterius detrimento et injuria fieri locupletatorem. Справедливость требует, чтобы никто не обогащался незаконно и в ущерб другому. Справядлівасць патрабуе, каб ніхто не ўзбагачаўся незаконна i на страты другому. Параўн.: Не ўсю праўду ўсім казаць, што-нішто для сябе хаваць. Бяда нацыі, калі валадары несправядлівыя. 48. Aes partum scelere solet aera decem removere. Преступные деньги обычно приносят десятикратные убытки. Ср.: Чужая денежка впрок не идет: как придет, так и уйдет. Злачынныя грошы звычайна прыносяць дзесяціразовыя страты. Параўн.: Грашмі на тым свеце не дагодзіш. Чужыя грошы дзверы б’юць, бяду нясуць.