КНІГІ ОНЛАЙН
Аўтаматычна згенераваная тэкставая версія, можа быць з памылкамі і не поўная.
441. Cum vitia prosunt, peccat qui recte facit {PS).
Когда порок доходен — правда убыльна.
(Пер. М.Гаспарова)
Калі загана даходная — праўда страдная.
442. Cupiditas agendi aliquid adolescit una cum aetatibus {Cie).
Стремление к деятельности крепнет с годами.
Імкненне да дзейнасці мацнее з гадамі.
443. Cupido atque ira pessimi consultores (Si).
Страстность и гнев — наихудшие советчики.
Страснасць і гнеў — найгоршыя дарадцы. Параўн:. Гневаецца, бо няма глуздаў на развагу. Гнеў і раздражненне — спадарожнікі жорсткасці i драбнаты розуму. Часам гадзіну паберагчыся — век спакойна пражыць.
444. Curae leves loquuntur, ingentes stupent (Sen).
Малая печаль красноречива, великая — безмолвна.
Малая маркота красамоўная, вялікая — нямая. Параўн:. Малая справа — малыя слёзы, вялікая — вялікія. Поле без угнаення, карова без цяляці, чалавек без слёз не бываюць.
445. Curatio limeris, conditio sepulturae, pompa exsequiarum magis sunt vivorum solatia, quam subsidia mortuorum Aug).
Заботы о погребении, устройство гробницы, пышность похорон —все это скорее утешение живым, чем помощь мертвым.
Клопаты пра пахаванне, уладкоўванне грабніцы, пышнасць хаўтураў — усе гэта хутчэй суцяшэнне жывых, чым дапамога мёртвым. Параўн: Леней клапатаць, чым памінаць. Як жыў — так памёр, як памёр — так пахавалі. Не хацеў жыць — ляжыць, другіх вучыць. Мёртвага не магіла і помнік упрыгожваюць — абрад і звычай, традыцыя i памяць.
446. Currit ferox aetas (Н).
Неудержимо летит время.
Нястрымна ляціць час. Параўн:. Час — грошы, уцякаюць веснавою вадою. Страдою ляціць час. Час — сон, праходзіць — не заўважаеш. Час не конь — ні падгоніш, ні прыпыніш. Неперапыннае станаўленне (па волі Бога) — падзяка часу, страде, звану. Сэнс часу не ў прадметах — у вызначэннях прадметаў, праз пошукі формы да стварэння формы.
447. Damnant quod non intellegunt (Q).
Осуждают, чего не понимают.
Асуджаюць, чаго не разумеюць. Параўн.: Дурань кіне камень у возера, сто разумных не дастануць яго. Разумны не дурань, не асуджае сходу. Разумею — і асуджаю забойцу і яго бацькоў, радию.
448. Damnosa quid non imminuit dies? (H).
Чему не угрожает (чего не умаляет) губительное время?
Чаму не пагражае (што не змяншае) згубны час? Параўн.: Рэчка часу ўсё хавае, растварае, нішчыць.
449. Das assem elephanto.
Ты (как будто) даешь асе слону (т.е. ты слишком боязлив).
NB! Асе — мелкая денежная единица в Древнем Риме. Вес его равнялся римскому фунту (327,45 г.). К 89 г. до н.э. вес асса уменьшился, и монета стала неполноценной.
Ты (як бы) даеш ас слану (г.зн ты занадта баязлівы). Параўн.: Баяцца тараканаў, у кватэру не засяляцца. Асцярожны не палахлівец, палахлівец — не кампанеец, кампанеец — не асцярожнік.
450. Dat veniam corvis, vexat censura columbas (J).
Суд прощает воронов, но карает голубок. Ср. у И.Крылова: Что сходит с рук ворам, за то воришек бьют.
Суд апраўдвае груганоў, але карае галубоў. Параўн.: Суд бачыць не слязу — золата. Па судах цягацца — на лапці ўзбівацца. Вучыся чужому розуму, адно свайго не страць.
451. Dc asini umbra disputare (РИ).
Спорить о тени осла (т.е. о пустяках, недостойных внимания).
Спрачацца пра цень асла (г.зн. пра пустое, нявартае ўвагі). Параўн.: Ісціна ў спрэчцы не нараджаецца. Не спрачайся, калі хочаш мець сяброў. Зразумець нешта — насіць з сабой да канца, не з кожным дзяліцца; не забываць ні на хвіліну.
452. Debet plus esse virium in vectore quam in onere.
В носящем должно быть больше сил, чем в ноше.
У носьбіта павінна быць болей сілы, чым у ноты. Параўн.: Не
бяры на спіну груз — не скінеш. Маеш сілу — памагай, не маеш — пазбягай. Першы не толькі нясе, ён i вядзе.
453. Decet magnanimitas quamlibet mortalem (Sen).
Величие души должно быть свойством всех людей.
Веліч душы павінна быць уласцівасцю ўсіх людзей.
454. Decipit frons prima multos.
Внешний вид обманывает многих. Ср.: Внешность обманчива. Личиком гладок, а делами гадок.
Знешні выгляд падманьвае многіх.
455. Decorum ab honesto non potest separari.
Порядочность неотделима от честности.
Прыстойнасць неаддзельна ад сумленнасці. Параўн.: Прыстойны розум набудзе, несумленны наяўны розум страціць. 3 камення вады, ад манюкі сумленнасці не выціснеш.
456. Dediscit animus sero, quod didicit diu.
Не скоро забывается, что долго заучивалось.
Няхутка забываецца. што доўга завучвалася.
457. De duobus malis minus est semper eligendum.
Из двух зол всегда надо выбирать меньшее.
3 двух зол заўжды трэба выбіраць меншае.
458. Deest remedii locus, ubi, quae vitia fuerunt, mores fiunt (Sen).
Нет места лекарствам там, где то, что считалось пороком, становится обычаем.
Няма месца лекам там, дзе лічанае ганьбаю становіцца звычаем. Параўн.: Звычай, як поле, у кожнага свой. Звычай вышэй мудрасці. Традыцыю не беражэш — хворасці завеш.
459. Deficiente pecunia deficit omne.
При отсутствии денег отсутствует всё.
Пры адсутнасці грошай адсутнічае ўсё. Параўн.: Такі разумны, а грошаў не мае. Разумны — грашоўны. За капейку нават мыла не купіш. Грошы не ў аснове ўсяго, але без іх не бывае пачатку усяго.
460. Degeneramus a patribus nostris (L).
Мы становимся непохожими на своих предков.
Мы становімся непадобнымі на сваіх продкаў. Параўн.: Далёкае, як чужое, вачам заўсёды лепшае. Не цэніш продкаў — нашчадкаў не будзеш мець. Чужую хату і чужы звычай не прыймай, але не адвяргай. Фізічная сходнасць, як правіла, развівае выключныя асаблівасці характеру.
461. De giistibus (et coloribus) non est disputandum.
С) вкусах (и цветах) не спорят. Ср.: На вкус и цвет товарищей нет. У всякого свой вкус, один другому не указчик: кто любит арбуз, а кто свиной хрящик.
Пра колеры (і густы) не спрачаюцца. Параўн: Звычай, як поле, у кожнага свой. Звычай вышэй мудрасці. Традыцыю не беражэш — хворасці завет. Густ і рух не зніштожваюцца.
462. Deliberando discitur sapientia (PS).
Раздумье научает смертных разуму. (Пер. М.Гаспарова)
Роздум вучыць смяротных розуму. Параўн: Розум i бяда вучаць. Прыкідлівасць і прахіндзейства часта завуць розумам, на жаль.
463. Deliberandum est saepe, statuendum est semel (PS).
Обсуждать — часто, решать — однажды.
Абмяркоўваць — часта, рашаць — аднойчы. Параўн.: Пачутае ад нядобрага не перадавай нікому — самога нядобрым лічыць будуць. Доўга абмяркоўваць, асабліва з многімі — рашэння не будзе.
464. Delicto dolere, correctione gaudere oportet.
Надо сожалеть об ошибке, радоваться ее исправлению.
Трэба шкадаваць пра памылку, радавацца яе выпраўленню. Параўн:. Памыляюцца ўсе, настойваюць на памылцы неразумныя.
465. De lingua stulta veniunt incommoda multa.
Из-за глупых слов случаются большие неприятности. Ср: Язык мой — враг мой.
3-за дурных слоў бываюць вялікія непрыемнасці.
466. De minimis non curat lex.
Закон не считается с мелочами.
Закон не лічыцца з дробязямі. Параун.: Закон, як бацьку, абмяркоўваць можна, не падпарадкоўвацца нельга. Дурны чалавек не адно закон, а нават звычай не прызнае.
467. De minimis non curat praetor.
Мелочами претор не занимается (т.е. не стоит обращать внимания на пустяки).
МВ! Претор — служебное лицо, первоначально замещал консула в делах охраны внутреннего порядка и права, в дальнейшем представитель высшей судебной власти.
Дробязямі прэтар не займаецца. Параўн.: Дробязі і малітвы ў кожнага свае. Гетман і епіскап шараговага не могуць чуць.
468. De mortuis aut bene, aut nihil (Chilo).
О мертвых или хорошее, или ничего.
Пра мёртвых або добрае, або нічога. Параўн.: Як бы ні стараўся, рэдкі можа пражыць, каб на яго труну не кінулі камень.
469. De nihilo nihil fit (Lcr).
Из ничего ничего (не возникает, не бывает, не получается).
3 нічога нічога (не ўзнікае, не бывав, не атрымліваецца). Параўн: У пустую галаву глузды не ўложыш.
470. Denique поп omnes eadem mirantur amantque (H).
В конце концов не все восхищаются одним и тем, и не все любят одно и то же.
У канцы канцоў не ўсе захапляюцца адным і тым, i не ўсе любяць адно i тое ж. Параўн.: Нават моліцца кожны па-свойму. Адзін параўноўваецца з чалавекам, другі — з валом, і ніхто — з Богам.
471. ...Denique qui sanus sit avarus?
Cui si stet totus terrai traditus orbis, Furando tamen a morbo stimulatus eodem Ex sese ipse aliquid quaerat cogatque peculi (Vr).
... Скупой — да разве здоров он?
Ежели целый мир ему достанется в долю,
Он одержим останется тем же зудящим недугом
И у себя самого воровать и откладывать будет.
(Пер. М.Гаспарова)
... Скупы — ды хіба здаровы ён?
Калі цэлы свет яму дастанецца ў долю,
Ён ахоплены застанецца той жа свярблівай немаччу
I ў сябе самога красці і запасіць будзе.
472. Dente lupus, cornu taurus petit.
Волк зубами, бык рогами угрожает (т.е. каждый защищается по-своему).
Воўк зубамі, бык рагамі пагражае (г.зн. кожны абараняецца па-свойму). Параўн.: Не трапляй воўку ў зубы, а зламысніку ў вока.
473. Deponit flavas annua terra comas (Tib).
Из года в год сбрасывает земля багряный свой наряд.
3 году на год скідвае зямля барвовае свае ўбранства. Параўн.: Абнаўляйся, як зямля і дрэвы, і будзеш шчаслівы. Застылае на месцы жыццё нявартае шалупіння цыбулі.
474. Deprendas animi tormenta latentis in aegro Corpore, deprendas in gaudia; sumit utrumque. Inde habitum facies (J).
Ты можешь обнаружить страдание души, сокрытой в больном теле, как можешь обнаружить и ее радость: лицо отражает то и другое. = Ты можаш выявіць пакуты душы, схаваным у хворым целе, як можаш выявіць і яе радасць: твар адлюстроўвае тое i другое. Параунл Твар чалавека не люстра, ім вучацца валодаць шесцьдзесят гадоў. Душа высвечваецца на твары і ў паводзінах.
475. De principia non est disputandum.
О принципах не спорят.
Аб принципах не спрачаюцца. Параўн.: Не выкурыўшы пчол, мёду не ўзяць, не засвоіўшы навукі, не выснаваць ідэі.
476. De rebus omnibus et quibusdam aliis.
Обо всем (на свете) и еще кое о чем. = Пра ўсё (на свеце) i яшчэ трохі пра нешта. Параўн.: Хто маўчыць — дваіх навучыць, хто балбоча — чатырох знявечыць. Язык усё ведае i прадае. Як рука працяг прылады, так язык — выхаванасці.
477. Desipere in loco (FP).
Безумствовать в подходящем месте.
Вар’яцець у падыходным месцы. Параўн.: Грамада — вялікі чалавек, але i ён звар’ятнага не вытрымлівае. У сям’і, як і ў гурце, рэзкіх не вытрымліваюць. Гуртавое — буртавое.