602. Esse quam niger es, sic dixit caccabus ollae. Смотри, какой ты черный, сказал котелок горшку. Ср.: Не смейся, горох, не лучше бобов: размокнешь, надуешься — лопнешь. Глядзі, які ты чорны, сказаў кацялок гаршку. 603. Est arbuscula поп truncus curvandus in uncum. Нужно гнуть в дугу деревце, а не изогнутый ствол. Ср.: Гни дерево, пока гнется, учи дитятко, пока слушается. Секи ребенка поперек доски, а вдоль протянется — тебе достанется. Трэба гнуць у дугу дрэўца, а не выгнуты ствол. Параўн.: Не згасіць у чалавека прагу да руху — дзяцей, набытку, пасады — першая задача дзяржавы. 604. Est avis in dextra melior, quam quattuor extra. Лучше одна птица в правой руке, чем четыре в воздухе. Ср.: Лучше воробей в руке, чем петух на кровле. Лепш адна птушка ў правай руцэ, чым чатыры ў паветры. 605. Est Deus in nobis {Plato, О). Бог в нас (самих). Бог у нас (саміх). Параўн.: Бог усё паказвае — не ўсе бачаць. Маліся Богу — пачуе, працуй для Бога — паможа. Для Бога не пост важны — справа. Збудаваць храм у храме — да Бога наблізіцца. 606. Est dolendi modus, non est timendi (PJ). Для печали есть предел, для страха — нет. Для смутку ёсць мяжа, для страху — няма. Параун.: Не быць хуткім на смех, бо можа выйсці хутка на плач. 607. Est modus in rebus, sunt certi denique fines (H). Есть мера в делах, известные есть и пределы. Ёсць мера ў справах, вядомыя ёсць i межы. 608. Est modus matulae (И). Есть мера в питье. Ёсць мера ў піцці. Параўн.: Усю ваду i гарэлку не выпіць. П’янства як нішто другое асаджвае дух чалавека, блізіць яго да найгоршых з жывёл. 609. Est mos hominum, ut nolint eundem pluribus rebus excellere. Есть такой нрав у людей, что они не хотят, чтобы один преуспевал во многом. Ёсць такая звычка ў людзей, што яны не хочуць, каб адзін паспяховіў у многім. Параўн.: Няхай збудуцца мары гультая i зайздросніка — усе будуць няшчасныя, нават іх блізкія. 610. Est natura hominum novitatis avida (PM). Человеческая природа жадна на новизну. Чалавечая прырода прагная да навізны. Параўн.: Раіш суседу, абмазгуй як следу. Не ведает свайго накірунку, не вучы другіх. 611. Esto, quod esse videris. Ты должен быть тем, кем кажешься. Ты павінны быць тым, кім выдается. Параўн.: Рэдкае агульным бывае рэдка. Колькі робіш, столькі вучышся. 612. Est phrasis in piiero bene consentanea vero. Речь ребенка соответствует правде. Ср.: Устами младенца глаголет истина. Глупый да малый всегда правду говорят. См. тж. Ех ore parvulorum veritas. Словы дзіцяці адпавядаюць праўдзе. Параўн.: Дзеці — пастаянны аб’ект для дабра. Вучыць дзіця — абавязак дарослых: каб хутчэй вывесці яго са стану жывёліны, якая думае адно пра траву i ваду. 613. Est proprium stultitiae aliorum vitia cernere, oblivisci suorum (Cie). Глупости свойственно видеть чужие пороки, а о своих забывать. Ср.: В чужом глазу соринку видим, в своем бревна не замечаем. = Дурасці ўласціва бачыць чужыя заганы, а пра свае забываць. 614. Est proprius panis semper omnia mella suavis. Собственный хлеб всегда слаще меда. Ср.: Свои сухари лучше чужих пирогов. Уласны хлеб заўсёды саладзейшы за мёд. Параўн.: Крыніца ў сваю рэчку бяжыць. конь — да свайго гаспадара, гаспадар — да свае працы. Балота свае мілейша, хоць і загнілейша. 615. Est quaedam flere voluptas (O). Есть некоторое наслаждение в слезах. Ср.: Слезы счастья. Ёсць некаторая асалода ў слязах. Параўн.: Хто плача або спявае, таму Бог памагае. Маўчанне гнеў тушыць. Слёзы не павінны аднімаць розум i слых. 616. Est rerum omnium magister usus (Cx). Опыт — всему учитель. Вопыт — усяму настаўнік. Параўн.: Не кажы завочна (не пры вачах), каб не чырванець сустрэчна. 617. Est turba semper argumentum pessimum (PS). Ссора — всегда наихудший аргумент. Ср: Юпитер, ты сердишься, стало быть, ты неправ. Сварка — заўсёды найгоршы аргумент. Параўн: Маленькая сварка гадамі не забываецца. Нават сабакі не адразу кусаюцца. Зваядыш любіць другіх падтыкваць да свары i звады. 618. Est, ubi damnum praestat facere, quam lucrum. Бывает, что убыток приходится предпочитать прибыли. Бывае, што страце прьіходзіцца аддаваць перавагу перад прыбыткам. 619. Est virtus nihil aliud, quam ad summum perducta natura. Добродетель — не что иное, как доведенная до совершенства природа. Дабрадзейнасць — не што іншае, як даведзеная да дасканаласці прырода. Параўн: Чалавекалюбства аснова ўсяго, асабліва — дабрадзейнасці. 620. Est vita misero longa, felici brevis. Для несчастного жизнь долгая, для счастливца — короткая. Ср:. Счастливые часов не наблюдают. Для няшчаснага жыццё доўгае, для шчасліўца — кароткае. Параўн: Добра пачаў — добра закончыш. 621. Esurienti panis cibarius siligineus videtur. Голодному черный хлеб кажется белым. Галоднаму чорны хлеб падаецца белым. Параўн.: У беднага кожны другі дзень на тыдзень поены. 622. Et bonum quo antiquius, eo melius. И благо чем старее, тем лучше. I дабро чым старэйшае, тым лепшае. Параўн: Добрае далёка (ідзе), благое ўсюды. 623. Et errat longe, mea quidem sententia, Qui imperium credat, gravius esse aut stabilius Vi quod fit, quam illud, quod amicitia adjungitur (Ter). По-моему, глубоко заблуждается тот, кто считает более прочной и твердой власть, покоящуюся на силе, чем основанную на любви. Па-мойму, глыбока памыляецца той, хто лічыць больш трывалай і цвёрдай уладу, заснаваную на сіле, чым заснаваную на любое!. Параўн.: Хто заўжды па-свойму правы, па-мойму падлюга. Сапраўдную народную ўладу грамадзяне заўважаюць у дні святаў; нешчаслівы народ, уладары якога штодня ўзгадваюць пра сябе. 624. Et fabula partem veri habet. И в сказке есть доля истины. Ср. у А.С. Пушкина.'. Сказка ложь, да в ней намек — Добрым молодцам урок. I ў казцы ёсць доля ісціны. Параўн:. У к;ізцы былое і будучыня. У прыродзе дабра i зла, як святла і цемры пароўну; у казках, як у мроях i планах, святла болей, яно заўжды верхаводзіць. 625. Et fumus patriae est nobis dulcis et jucundus (□). И дым отечества нам сладок и приятен. I дым айчыны нам салодкі і прыемны. Параўн.: Бяжыш ад сваей зямлі маладым — заплачаш на чужыне старым. Не выракайся землякоў, бо вырачуцца цябе і чужынцы. Добрае ўладдзе без Савецця. 626. Et gaudium et solatium in litteris (PJ). И радость и утешение в науке. I радасць і ўцеха ў навуцы. Параўн.: Найвышэйшая радасць ад навукі. Веска мае традыцыю i звычай, горад — гісторыю, навука — праўду і глыбіню. Без характару няма вучонага. Упарта змалку вучыцца — змалку будаваць дом на скале. 627. Etiam capillus unus habet umbram suam. Даже один волосок имеет тень. = Нават адзін валасок мае цень. Параўн.: Няма святога без граху. 628. Etiam innocentes cogit mentiri dolor (PS). Боль заставляет лгать даже невинных. Боль змушвае хлусіць нават невінаватых. Параўн.: Біты ўмее дубец паважаць (цаніць). Толькі біты ведае, як баліць ад самай мяккай папругі. Боль не мае колеру і вагі, а любыя кодеры і вагу спараджае. 629. Etiam latrones suis legibus parent (Cie). Даже у разбойников есть свои законы. Нават у разбойнікаў ёсць свае законы. Параўн.'. Бойся быка спераду, каня ззаду, дурня і разбойніка з усіх бакоў. 630. Etiam parvulae serpentes nocent. Даже маленькие змеи вредят. Ср.: И комары лошадей заедают. Не видно пылинки, а глаз выедает. Нават маленькія гадзюкі шкодзяць. 631. Etiam post malam segetem serendum (Sen). И после плохого урожая надо сеять. I пасля дрэннага ўраджаю трэба сеяць. 632. Etiam sapientibus cupido gloriae novissima exuitur (Tac). Даже мудрецов покидает жажда славы в последнюю очередь. Нават мудрацоў пакідае прага славы ў апошнюю чаргу. 633. Et male concultis pretium est: prudentia fallax, Nec fortuna probat causas sequiturque merentes; Sed vaga per cunctos nullo discrimine fertur (Mari). И на долю неблагоразумия приходит успех: благоразумие часто обманывает, и фортуна, мало разбираясь в заслугах, не всегда благоприятствует правому делу; непостоянная, она переходит от одного к другому, не делая никакого различия. I на долю неразважнасці прыходзіць поспех: разважнасць часта падманьвае, i фартуна, мала разбіраючыся ў заслугах, не заўсёды спрыяе справядлівасці; непастаянная, яна пераходзіць ад аднаго да другога, не робячы ніякага адрознення. Параўн.: У кожным годзе свае прыгоддзе. Лад жыцця — лепшы рэгулятар старэння. 634. Et miseriarum portus est patientia. Терпение — пристанище от бед. Цярпенне — прыстанак ад бед. Параўн.: Перацерпіш — дабра дажджэшся. Цярпець доўга шкодна. 635. Et mundus victus non deficiente crumena. Можно и мир покорить, если не пуст кошелек. Можна i свет пакарьщь, калі не пусты кашалёк. Параўн.: Хто болей пражыве, атрымае ўсё, грошы таксама. 636. Et nimium haec est illa praestans et divina sapientia, et perceptas penitus et pertractatas res humanas habere, nihil admirari, cum acciderit, nihil, antequam evenerit, non evenire posse arbitrari (Cic). И в этом, несомненно, высшая и божественная мудрость — глубоко понять и изучить дела человеческие, не удивляться ничему случившемуся, и ничто не считать невозможным, пока оно не произойдет. I ў гэтым, несумненна, вышэйшая i боская мудрасць — глыбока зразумець i вывучыць справы чалавечыя, не здзіўляцца нічому здаранаму, і нішто не лічыць немагчымым, пакуль яно не адбудзецца. Параўн.: Справядлівасць (да цябе) — твае адносіны да свету. 637. Et nos manum ferulae subduximus (J). И мы подставляли руку под ферулу (те. и мы были учениками, ошибались — и нас наказывали). NB! Ферула — розга, которой в древних школах наказывали ленивых и непослушных учеников. I мы падстаўлялі руку пад ферулу (г.зн. i мы былі вучнямі, памыляліся — i нас каралі). Параўн.: На ваду і зямлю не плююць, хлеб не кідаюць. 638. Et secundas res splendidiores facit amicitia et adversas partiens communicansque leviores (C/c). Дружба увеличивает счастье и облегчает несчастье сочувствием и поддержкой. Дружба павялічвае шчасце і аблягчае няшчасце спачуваннем i падтрымкай. Параўн.: Сябра сябрам, а даўгі аддавай, паслугі аддзячвай. 639. Et semel emissum volat irrevocabile verbum (/7). И едва ты его произнес, летит невозвратное слово. Ср.: Слово не воробей: вылетит — не поймаешь.