Неожиданное случается чаще ожидаемого. Нечаканае здараецца часцей за чаканае. 1043. Instantia est mater doctrinae. Настойчивость — мать науки. Настойлівасць — маці навукі. Параўн.: Ціхая вада любыя беpari падмывае. Малая сякера вялікі дуб валіць. Перанакаленая скавародка спальвае сама сябе. 1044. Intelligenti pauca. Для понимающего (достаточно) немного (чтобы разобраться в чем-л.). Для разумнага (дастаткова) малога (каб разабрацца ў чым-н.). ГІараўн.: Самае вялікае няшчасце — недахоп розуму. Поспех у ведах і сіле розуму, а не ў грашах. 1045. Intemperantia est medicorum nutrix. Невоздержанность — кормилица врачей (т.е. невоздержанность людей — причина многих болезней). Няўстрыманасць — карміцелька ўрачоў (г.зн. няўстрыманасць людзей — причина шматлікіх хваробаў). 1046. In teneris consuescere multum est (И). Велика сила первых привычек. Вялікая сіла перших прывычак. Параўн.: Што змалку засвоіў — звычаі, традыцыі, — данясеш да магілы. 1047. Inter arma silent leges (Cie). Среди оружия законы молчат. Во время войны законы молчат. Сярод зброі законы маўчаць. У час вайны законы маўчаць. 1048. Inter arma silent musae. Когда гремит оружие, музы молчат. Калі грыміць зброя, музы маўчаць. Параўн.: Пад маланкамі талент не расчыняецца. 1049. Inter bonos bene agi oportet. С добрыми и себя следует вести по-доброму. 3 добрымі і паводзіцца па-добраму. 1050. Inter caecos luscus rex. Среди слепых одноглазый — царь. Ср.: На безрыбье и рак — рыба. = Сярод сляпых аднавокі — цар. 1051. Inter dominum et servum nulla amicitia esse potest. Между господином и рабом не может быть никакой дружбы. Паміж панам i рабом не можа быць ніякай дружбы. 1052. Interdum docta plus valet arte malum (O). Иногда болезнь сильнее ученого искусства (те. медицины). Часам хвароба мацнейшая, чым вучонае мастацтва (г.зн. медицина). Параўн.: Не так пан страшны, як падпанкі. 1053. Interdum lacrimae pondera vocis habent (O). Слезам подчас свойственна сила слов. Слязам ІНШЫ раз уласціва сіла слоў. Параўн.: Хто плача або спявае, таму Бог памагае. 1054. Interdum major pars meliorem vincit (£). Временами большая часть побеждает лучшую. Часам большая частка перамагае лепшую. Параўн.: У натоўпе ні розуму ні таленту. Бойся вар’ята і натоўпу. 1055. Interdum stultus opportuna loquitur. Подчас и дурак дельное скажет. Здараецца і дурань талкова скажа. Параўн.: 3 разумным раяцца, з дурнем не размауляюць. 1056. Interest inter levitatem contionatorum et animum vere popularem (Cie). Есть разница между легкомыслием демагогов и натурой подлинно демократической. Ёсць розніца паміж легкадумнасцю дэмагогаў i нагурай сапраўды дэмакратычнай. 1057. interest omnium recte facere (Cie). Для всех важна честность поступков. Для ўсіх важная сумленнасць учынкаў. Параўн.: Учынак найперш вучыць i засцерагае, а пасля карае. 1058. Inter os atque offam multa intervenire potest. Между ртом и куском многое может произойти (о непредвиденных случайностях). Ср.: Не тот хлеб, что в поле, а тот. что в сусеке. Паміж ротам i куском многае можа адбыцца (пра непрадбачаныя выпадковасці). Параўн.: Выпадак i секунда часам вучаць гадзіну. 1059. Intervallo perit et fames. Со временем и голод проходит. 3 цягам часу і голад праходзіць. Параўн.: Дзень паказвае, год высвятляе. Адзін час пастаянны — шліфуе i вучыць чалавека. 1060. Inter visa vera aut falsa ad animi assensum nihil interest (Cic). Разуму не приходится выбирать, если выбор между истиной и выдумкой. Розуму не прыходзіцца выбіраць, калі выбар паміж ісцінай i выдумкай. 1061. Intra fortunam debet quisque manere suam (O). Каждый в пределах своей пусть остается судьбы. Кожны ў межах свайго лесу няхай застаецца. Параўн.: Як бы бычок не круціўся, каровай не стане. Лес кожнага прыводзіць да ягонага менавіта павароту. 1062. Intra mensuram lodicis tu porrige suram. Протягивай ноги по длине одеяла. Ср.: По одежке протягивают ножки. Выцягвай ногі па даўжыні коўдры. 1063. In tuum ipsius caput. На свою собственную голову. На сваю ўласную галаву. 1064. In tuum ipsius sinum inspice (PJ). Загляни в собственную душу. Ср. у И.Крылова: Других не суди, на себя погляди. Чем кумушек считать трудиться, Не лучше ль на себя, кума, оборотиться? Заглянь ва ўласную душу. 1065. In vas pertusum congerere. Бездонную бочку не наполнишь (букв.: лить в дырявую посудину). Бяздонную бочку не напоўніш Параўн.: П’яніцу не напоіш, багатага не насыціш, лянога не накорміш. 1066. In Venere semper certant dolor et gaudium (PS). В любви тоска соперничает с радостью. (Пер. М.Гаспарова) У каханні смутак супернічае з радасцю. Параўн.: Каханне — хмара, мяняецца на вачах: пасля дажджу хмара знікае. Каб адна рэч зрабіла другую, трэба ідэя; каб закаханыя збудавалі трывалую сям’ю, патрэбна мэта i жаданне абодвух. 1067. Invenit patella operculum. Нашла кастрюля крышку. Ср.: По Сеньке и шапка. Знайшла каструля вечка. 1068. In vestimentis non est sapientia mentis. Нет мудрости в одежде. Ср.: По одежке встречают, по уму провожают. Няма мудрасці ў адзенні. Параўн.: Добрая вопратка дазваляе тупому хаваць сваю існасць. Якая вопратка, такі воблік. 1069. Invia est in medicina via sine lingua Latina. Непроходим в медицине путь без латинского языка. Няма ў медыцыне шляху без лацінскай мовы. 1070. Invia virtuti nulla est via (О'). Для добродетели ни одна дорога не является непроходимой. Для дабрадзейнасці ні адна дарога не з’яўляецца непраходнай. Параўн.: Хто па многіх дарогах ходзіць, ніводнай не выбера. 1071. Invidia carpit et carpitur una ((?). Зависть терзает и сама терзается. Зайздрасць мучыць i сама мучыцца. Параўн.: Завідны добрага сапсуе i сам добрым не стане. Зайздройсліваму чужая бяда як цукар. Завіслівасць нікому не на карысць. 1072. Invidia festos dies non agit. Зависть праздников не соблюдает. Зайздрасць святаў не прытрымліваецца. Параўн.: Удзел лянот- ных з мазгамі праніклівымі і шырокім ротам — зайздрасць да працавітых, недапусканне працавітых да справы. 1073. Invidia gloriae assiduus comes est Зависть — постоянный спутник славы. Ср.: Где счастье, там и зависть. Зайздрасць — пастаянны спадарожнік славы. Параўн.: Завіднае вока найперш не свае, а чужое бачыць. Завідніку ніколі не давол!. Завідны ўсё змянтрэжыць i сам загіне. 1074. In vino feritas. В вине дикость. У віне дзікасць. Параўн.: Выпіў тое, што сабак трое. Не напівайся — не стрэне бяда. Горкае жыццё п’яніцы нават мёдам не падсалодзіш. П’яны свечкі не запаліць. Гора аслабляе штохочна, апрача гарэлкі. Карчмар п’яніцу любіць, а дачку за яго не аддасць. П’яніцу да царквы дарога слізка, да піўнушкі блізка. 1075. In vino veritas. Истина в вине. Ср.: Что у трезвого на уме, то у пьяного на языке. Ісціна ў віне. Параўн.: Шырокі продаж гарэлкі — слабасць дзяржавы, заняпад дзяржавы. Людзі баяцца хваробы, а трэба баяцца гарэлкі. Усе войны на свеце загубілі людзей меней, чым гарань (піва, віно, гарэлка). 1076. In vino veritas, in aqua sanitas (PM). В вине — истина, в воде — здоровье. У віне — ісціна, у вадзе — здароўе. Параўн.: ІГянаму i лужа па вуха. П’яніца не можа выконваць слова, захоўваць тайну, жыць у сям’і і ў адзіночку. 1077. Invitat culpam qui peccatum praeterit (PS). Простив проступок, побуждаешь к худшему. (Пер. М.Гаспарова) Дараваць правіну — падахвочваць да горшага. Параўн.: Звышдараванне — ямы капанне. Дараваць, як i вучыць двойчы. Большасць злачынстваў у шмат дараваных. Не заўважаць дзіцячыя штукарствы (памылкі) — самому садзіць яго ў турму. 1078. Invitum qui servat idem facit occidenti (H). Кто спасает человека против его воли, тот поступает не лучше убийцы. Хто выратоўвае чалавека супраць яго волі, той дзейнічае не лепей за забойцу. Параўн.: Вешаецца друг! раз — не ратуй, пойдзеш супраць яго долі. 1079. Ipsa dies quandoque parens, quandoque noverca. День бывает то матерью, то мачехой. Ср.: День на день не приходится. Дзень бывае то маткай, то мачыхай. 1080. Ipsa scientia potestas est. Знание есть сила. Веды ёсць сіла. 1081. Ipsa se velocitas implicitat. Поспешность сама себе мешает. Ср.'. Поспешишь — людей насмешишь. Паспешлівасць сама сабе перашкаджае. Параўн.: Моцна спяшацца — спазняцца. Паспех лес пасек, цярпенне — палетак засеяла. Ціхай — не заўсёды вер, хуткай — не заўсёды бойся. 1082. Ipse enim se quisque diligit non ut aliquam a se ipse mercedem exigat caritatis suae, sed quod per se sibi quisque carus est. Quod nisi idem in amicitiam transferetur, verus amicus nunquam reperietur: est enim is quidam alter idem (Cie). Каждый любит самого себя не с тем, чтобы снискать какуюлибо награду за свою любовь, а потому, что каждый сам себе дорог. Если не применить то же самое к дружбе, то мы никогда не найдем истинного друга; ведь друг для каждого — это второй он сам. 1083. Ipsi testitudines £dite, qui cepistis. Поймали черепах, сами их и ешьте. Ср.: Сам заварил кашу, сам ее и расхлебывай. Злавілі чарапах, самі іх і ешце. 1084. Ira furor brevis est (H). Гнев — кратковременное безумие. Гнеў — кароткачасовае вар’яцтва. Параўн.: Гнеў — вецер, які гоніць карабель у прорву. 1085. Ira impotens sui est (Sen). Гнев не владеет собой. Гнеў не валодае сабой. Параўн.: Гнеўнаму даруюць дзесяць памылак, спакойнаму — ніводнай. 1086. Ira initium insaniae est (Emi). Гнев — начало безумия. Гнеў — пачатак вар’яцтва. Параўн.: Пачатак гневу — вар’яцтва, заканчэнне — просьбы і выдароўванне. 1087. Ira odium generat, concordia nutrit amorem. Гнев порождает ненависть, согласие — любовь. Гнеў спараджае нянавісць, згода — каханне. Параўн.: Гнеў малога i дурнота — словы, сталага i разумнага — справы. 1088. Iratum maximum fit remedium mora (PS). Самое верное средство от гнева — медлительность. Самы верны сродак ад гневу — марудлівасць. Параўн.: Як бы не гневаўся, пакідай маеты для замірэння. Разгневацца з-за драбніцы — задавальняцца драбніцаю. 1089. Ira saepe causa injiiriae est. Гнев — часто причина несправедливости. Гнеў — часта причина несправядлівасці. Параўн.: Гнеў і гром — справядлівыя імгненні. Мудрага легка караць, гнеўнага цяжка нават супакоіць.