КНІГІ ОНЛАЙН

Гаворыць — старажытны Рым, гавораць — пра Старажытны Рым

Валер Санько

Выдавец: Хата

Памер: 380с.

Мінск 2003

112.94 МБ

Недостойно говорить одно, думать другое.
Ганебна гаварыць адно, думаць іншае. Параўн.: Толькі ў дзіцяці і недавумка што ў галаве, тое і на языку. Памятаць грамату настаўнікаў і ўрокі жыцця — ужо не быць нешчаслівым.
2382.	Turpitudo pejus est, quam dolor (Cie).
Позор — нечто худшее, чем боль.
Ганьба — штосьці горшае за боль. Параўн.: Не радуецца душа, калі вачам сорамна. Захоча Бог пакараць — гардыню нашле.
2383.	Tu vivendo bonos, scribendo sequare peritos.
В жизни следуй за добрыми, в писательстве — за опытными.
У жыцці кіруйся за добрымі, у пісьменніцтве — за вопытнымі. Параўн.: Этапы вучнёўства, падмайстэрства і майстэрства — неабходнасць у любой справе і рамястве, асабліва ў творчасці. У любой творчасці павінна быць багата думкі і зусім мала неабходнасці.
2384.	Ubi amici, ibi opes.
Где друзья, там богатство.
Дзе сябры, там багацце. Параўн.: Чалавек без сяброў, што печ без дроў. Няма грошай — не бяда, як сяброў грамада. Лепш сто сяброў, чым тысяча рублёў. Сябры надзенуць і раздзенуць. Хітрасць i вераломства часта апранаюцца ў сяброўскую вопратку. 3 астрожнікам зсябруйся, хутка сам у астрог збірайся. У стараннага сяброў меней, чым ворагаў у адсталай дзяржаве.
2385.	Ubicumque dulce est, ibi acidum invenies.
Где есть сладкое, найдешь и кислое. Ср.: Нет розы без шипов.
Дзе ёсць салодкае, знойдзеш і кіслае. Параўн.: Ііадаўся на просьбу сябра, пазычыў грошы страціў сябра. Вада сябра лацвей ад варожага мёду.
2386.	Ubi deest peplum, non est perfectum gaudium.
Где нет женщин (букв.: пеплума, т.е. женской одежды), там нет полной радости.
Дзе няма жанчын (літ.: пеплума, г.зн. жаночага адзення), там няма поўнай радасці. Параўн.: Яблык без зярнят, мужчына без жанчыны не бываюць. Самая прывабная жанчына не заменіць страву. Няма каханкі — няма маркоты. Аддаленне прыяцелькі — замена прыяцелькі.
2387.	Ubi dolet, ibi manus adhibemus.
Где болит, туда руки протягиваем. Ср.: Где мило, там глаза, где больно, там рука.
Дзе баліць, туды рукі працягваем. Параўн.: Страх хваробы горш за саму хваробу. Хворы — сабе гора, а сваякам — удвая. Гнілы нікому не мілы. Балячцы і сябру ўгадзі — сябе абгаладзі.
2388.	Ubi jam validis quassatum est viribus aevi Corpus, et obtusis ceciderunt viribus artus, Claudicat ingenium, delirat linguaque mensque (Lcr).
Когда тело расслабили тяжкие удары времени, руки и ноги отя­желели, утратили силу, разум тоже начинает прихрамывать, язык заплетается, ум убывает.
Калі цела расслабілі цяжкія ўдары часу, рукі і ногі сталі цяжкімі, страцілі сілу, розум таксама пачынае прыкульгваць, язык заплятаецца, розум падупадае.
2389.	Ubi jus, ibi remedium.
Где право, там есть (его) защита.
Дзе права, там ёсць (яго) абарона. Параўн.: Ёсць указы на ўсе разы. Які праўчынак, такая й пакута.
2390.	Ubi leonis poliis deficit, vulpinam induendam esse.
Где нет шкуры льва, там следует надевать шкуру лисицы. Ср.: Где силой нельзя взять, там надо лукавить.
Дзе няма шкуры льва, там трэба надзяваць шкуру лісіцы. Параўн.: 3 моцным не барыся, з багатым не цяжыся, з мудрым не сварыся. Бог любіць праведніка, а падланак — даносчыка.
2391.	Ubi mei, ibi apes.
Где мед, там пчелы.
Дзе мёд, там пчолы. Параўн.: Прыпаўзе бяда — грошы здабудуцца. Дождж пчале не памочнік, хвароба — чалавеку.
2392.	Ubi mei, ibi fel.
Где мед, там горечь.
Дзе мёд, там горыч. Параўн.: Шмат радасці — яшчэ болей горычы. Адна пчала мёду не наносіць, адна бяда не навучыць. Пчала пчале паможа, бяда бядзе не паможа.
2393.	Ubi multa capita, ibi nullum consilium.
Где много голов, там мало проку. Ср.: Где много лекарей, там много недугов.
Дзе шмат галоў, там мала толку. Параўн.: Дзе багата гаспадыняў, там хата не меценая. Хоць i шмат дарадцаў, рашэнне за адным.
2394.	Ubi nihil est, Caesar jure suo excidit.
Где ничего нет, государь лишается своего права.
Дзе нічога няма, валадар пазбаўляецца свайго права. Параўн.: Кароль без грошаў, што рыцар без мяча. Бяда з грашмі, а без іх яшчэ большая. Воўк ваўка нідзе яшчэ не з’еў.
2395.	Ubi nihil vales, ibi nihil velis.
Где не имеешь никакой силы, там ничего не желай.
Дзе не маеш ніякай сілы, там нічога не жадай. Параўн.: Старшы і ў пекле ёсць. Цяжка супраць ветру дыхаць, яшчэ цяжэй у галечы жыць.
2396.	Ubi opes, ibi amici.
Где богатство, там друзья. Ср.: Есть пирожок, есть и дружок.
Дзе багацце, там сябры. Параўн.: Ёсць грошы — прыхільнікі знойдуцца. 3 грашмі і ў гразі чысты. Грошы вядуць сяброў і непрыяцеляў. Заўсёды ёсць, было і будзе сяброўства, ніколі не будзе без сяброўства ў жывога, — калі сябрамі лічыць добрых знаёмых.
2397.	Ubi rerum testimonia adsunt, quid opus est verbis (Cic).
Где дело само говорит за себя, к чему слова.
Дзе справа сама гаворыць за сябе, навошта словы. Параўн.: Расліна цэніцца за плады, чалавек — за справы. Справе разумнага душа радуецца, ад спраў неразумнага сэрца маркоціцца. Рабі што суддзя кажа, але не рабі, як ён робіць.
2398.	Ubi societas, ibi jus.
Где общество, там закон.
Дзе грамадства, там закон. Параўн.: Грамадскую маёмасць нават сабака не кране. Аб’едкі сабакі мядзведзь не есць.
2399.	Ubi vinci necesse est, expedit cedere.
Где неизбежно поражение, целесообразно уступить.
Дзе непазбежна паражэнне, там мэтазгодна саступіць.
2400.	Ulcera ad levem factum condolescunt (Sen).
Раны болят и от легкого прикосновения.
Раны баляць i ад лёгкага дотыку. Параўн.: Шрамы на душы баляць скрозь усе гады.
2401.	Ultima nos omnes efficit hora pares.
Последний час всех нас делает равными. Ср.: Смерть всех рав­няет.
Апошняя гадзіна ўсіх нас робіць роўнымі. Параўн.: Зямля ўсіх прымае — здаровых і хворых, але межы азарэння ў кожнага свае. Смерць здаравей за ўсіх.
2402.	Ultima ratio regis (= regum).
Последний довод короля (= королей) (т.е. война).
NB! "Ultima ratio regis” — надпись на французских пушках, выполненная при Людовике XIV по приказу кардинала Ришелье (чеканилась до 1790 г., когда этот обычай был отменен по по­становлению Национального Собрания). Позже эта надпись была выполнена на прусских пушках по приказу короля Фридриха Ш).
Апошні доказ караля (= каралёў) (г.зн. вайна).
2403.	Una harum ultima (hora).
Один из них — последний (час).
NB! Надпись на часах.
Адна з ix — апошняя (гадзіна). Параўн.: Шчаслівы, хто змалку ведае сваю апошнюю гадзіну. Доля выбірае, каму якую гадзіну адбірае. Не адушаўляй ні адну гадзіну — усе з табою сябравацьмуць.
2404.	Una hirundo non facit ver.
Одна ласточка не делает весну. Ср. Первая пороша — не сан­ный путь.
Адна ластаўка не робіць вясну. Параун.: 3 адной краскі вянок не саўеш. У адно шчасце дваім не ўкачацца, адно зернятка поле не засее.
2405.	Una salus victis nullam sperare salutem (V).
Для побежденных спасенье одно — не мечтать о спасенье (т.е. тогда, возможно, сила отчаяния спасет их).
NB! Это выражение явилось обращением Энея к своим то­варищам при последней их попытке дать отпор грекам, ворвав­шимся в город.
Для пераможаных паратунак адзін — не марыць пра выратаванне. Параун.: Паражэнне стане перамогай, калі праўду засвояць абодва бакі. Вайна людзей есць, крывёю залівае. Паражэнне стане перамогай, калі праўду засвояць абодва бакі. Няма такога чалавека, у якога не было б сотні паражэнняў. Сапраўдная навука паражэнне, а не перамога.
2406.	Uncum se praebet, quod curvum crescere debet.
Становится кривым, что растет криво.
Становіцца кривым, што расце крыва. Параун.: Гарбатага выпрастае магіла, а ўпартага — дубіна. 3 дугі аглоблі не зробіш. Алкаголік не выгадуе здаровага. Хто засвоіў добрыя звычкі бацькоў — зрабіў сябе шчаслівым.
2407.	Unde consilium afuerit, culpa abest (L).
Где не было умысла, там нет вины.
Дзе не было намеру, там няма віны.
2408.	Unde habeat quaerit nemo, sufficit habere.
Никто не спрашивает, где он взял, достаточно, что он имеет.
Ніхто не пытае, дзе ён узяў, дастаткова, што ён мае. Параун.: Таіць хваробы — не мець лекаў.
2409.	Undique ad inferos tantumdem viae est (Cic).
Путь в подземное царство отовсюду одинаков.
Шлях у падземнае царства адусюль аднолькавы. Параўн.: Розныя дарогі ў Тагаіснасць, яшчэ болей розняцца там пакоі, полкі, катлы.
2410.	Unius dementia efficit multos.
Безумие одного передается многим. Ср.: Дурной пример зара­зителен.
Вар’яцтва аднаго перадаецца многім. Параўн.: Перадаецца i засвойваецца ўсё: разумнаму — разумнае, вар’яту — вар’яцкае, гультаю — гультайскае.
2411.	Uno crine trahitur voluntarius.
Желающего можно тащить на одном волоске (т.е. когда есть желание, не нужно принуждения).
Хто жадае, таго можна цягнуць на адным валаску (г.зн. калі ёсць жаданне, не трэба прымусу). Параўн.: Жадаць не шкодна, да288
сягаць жаданага — яшчэ лепей, плакаць пасля дасягненпя — закон­ная адплата. Жыць стагоддзе, а планаў на тысячагоддзе.
2412.	Unum malo datum quam promissum geminatum.
Предпочитаю, чтобы один раз дали, чем дважды пообещали. Ср.: Лучше воробей в руке, чем петух на кровле.
Аддаю перавагу, каб адзін раз далі, чым двойчы паабяцалі. Параўн.: Лепей варона злоўленая, чым сокал над небам. Хочаш шмат ворагаў, шмат абяцай. Памагчы без абяцанкаў — удвая памагчы. Чым агонь i вада дадуць, лепей зямля i паветра паабяцаюць.
2413.	Unus dies gradus est vitae.
Один день — ступенька жизни. Ср.: День да ночь — сутки прочь, а к смерти все ближе.
Адзін дзень — приступка жыцця. Параўн.: Дзень змарнаваць — можна год страціць, год страціць — век зсіраціць.
2414.	Unus flos non facit ver.
Один цветок не делает весны. См. тж.: Una hirundo non facit ver.
Адна кветка не робіць вясну.
2415.	Unusquisque sua noverit ire via (Prp).
Пусть каждый умеет идти своей дорогой.
Няхай кожны ўмее ісці сваей дарогай. Параўн.: Лягчэй ісці ў натоўпе, запамінаюць адзіночак. Прыйдзе доля — прывядзе розум.
2416.	Unus vir nullus vir.
Один человек ничего не значит. Ср.: Один палец не кулак. Один в море не моряк, а без артели не рыбак.
Адзін чалавек нічога не значыць. ГІараўн.: Адзін дасужы, ды не дужы. Адзін дуб у полі — не лес. Добра там жывецца, дзе гуртам сеецца і жнецца. Адна галавсшка і ў печы не гарыць, дзве і ў полі не тухнуць. Адным гарбузікам не пад’ясі, расінкаю не нап’ешся.
2417.	Usus efficacissimus rerum omnium magister (PM).