Беларускі фальклор: матэрыялы і даследаванні
Выпуск 11
Воны отчынылі скрыню, а там золота повна скрыня і дочка! Вот. Воны забралі ў хату йійі, вона росказала, як вона попалася, вы якы^йі люды, як дэ вона жыла. Тамо на горы някуй, золото там дэ куют, роб ят.
285
МАТЭРЫЯЛЫIВЫНІКІПАЛЯВЫХ ДАСЛЕДАВАННЯЎ
Колі эээ не! Вун залетів додому, як чорт, подывыся, шо нэма там йійі назад! Прылітів у хату:
Давайтэ мні йійі! Давайтэ мні йійі! енк.
Ну шо робыты, як тобі(ы), хто тобі(ы) вжэ йійі оддасць/
Той батько з матэрой пошлі по сэлі, людэй все сэло зобралі окружыты і забыты ёго. Начэй бо то дочку забэрэ. Зачынылі йіх у хаты, покы прышлі. I хто шо ўзяў у рукы, прышлі до той хаты, окружылі. To вун взнявся, як зорвавсь, і повэла зорвав, і втюк, коб нэ забылі. Оставыв тую дочку. А сам утюк. А тая дочка гэтак... Но золота прывэзла батьку й матэры мэшок.
СУС 480 Діўчынка, чорт і мышка
Ожэныўся батько, взяў... Маты ўмэрла, ожэныўся батько, (в)зяў мачоху з діўчынкою. I тая мачоха вэльмы збытковала коло тэйі дідовыйі діўчынкі(ыў Йісты юй нэ давала, абыяк ходыла тая діўчынка. Робыты всё заставляла. А потом закамандовала на того діда:
Ныц нэ трэба! Ны робота, ны вона! Одвэзы йійі в ліс! Одвызы йійі ў ліс і покынь сэрэд ліса.
А вун ка:
To як жэ, кажэ, одважытысь гэтак?
Одвасься! Бо с тобою я жыты нэ буду!
Той дід запруг коніка, тую діўчынку ў вуоз і кажэ:
Бэры корзінку, кошыка, я буду дрова рубаты, збыраты, а ты ягодкы збыратымэш. Покі(ы) я дрова назбыратым, то ты ягодкыД) збыратымэш. Я буду стукаты, а ты чуй і ягодкы^ збырай.
Тая діўчынка гэтак робыт. Той батько (в)зяў хвойіну, голіну одрубаў од хвойіны, прыв’язав до хвоіны, то ветёр бахае тую хвойіну. А тая діўчынка ходыла по лісы далеко, назбырала повны кошык ягодбк, прышла: нэма батька, втюк батько. Втюк. А ны знае дорогы додому, дэ выйты... І(ы) нучка находыт. Вона тыйі ягодкы^Ідэ, плачэ, ідэйдэ, зашла вона... Стойіт хатка маленька, за тую хатку зашла. А там, у туй хатцы, чорт начоваў, прыежджаў, прылетаў, чорт начоваў на пэчі(ьД А мышка там біегала по пэчі(ьД I тая діўчынка стойіт... нэ було шы чорта, нідэ політеў. Тая діўчынка ў туй хаты сэдіт. А мышка бігае по прыпэчку, і кажэ:
Дівонькорыбонько, хочэ кашу варыты, звары кашкі(ы), й мні дай ложэчку. To я (ў) вэлікуй тобі прыгбдіны стану.
Тая діўчынка зварыла кашку. Ныкого нэма, но тая мышка. Але ж, кажэ:
Я тэбэ пэрэроб’ю на голочку і вткну ў стэнў, бо тут чорт начуе, прылетыт ўнбчы чорт і, кажэ, тэбэ росходуе. А я тэбэ зроб’ю на голочку, і ты, кажэ, голочкою пэрэначуеш.
О, тая нучка нашла. Тая діўчынка тою кашкою, наварыла. Мышку (накормыла)... Мышка пэрэвэрнула (йійі) на голочку. А тая діўчынка голочкою, этэ... А чорт прылетів уночы. Люг на пэчіе і лежыт. А пбтом с пэчі(ы)... кажэ:
Тут прэснодўша лежыт, трэба... хай, коло пэчіе... Почуствовав, шо то ніхто е. Да с пэчі(ы) ка(жэ) собі на тую діўчынку:
286
Ірына Мазюк. БАБА ГАЛЕНА 3 ПАЯСЕЛЬДЗЯIЯЕ КАЗКІ
Ты... Я знаю, шо ты тут есць! Стэлі собі коло пэчы подушкі, а мні на пэчы^, там, поліннякамення.
(Ну, чортўжэ заліз на піеч, і думав, шо вона лежыт коло пэчі(ы), тая діўчына, да ўпав с пэчы(і), да с тым поліннемкаміннем, дай розбывся).
А сам с пэчі(ы) як дбхнуў на тэе! I розбывся.
А тая діўчынка... Пэрэробыла мышка йійі на діўчынку. Та діўчынка...
А золотазолота з ёго насыпалосё! Тая діўчынка набрала золота того корзіну тую поўну, йдэ назад. Прышла додому, прынэсла тое золото. Ужэ трапыла додому назад. Батько рады, тая мачоха рада! Тая мачоха кажэ:
На! На мою дочку завэзы! Хай моя тулько золота, нэ но твоя прывэзла. Хай моя золота тулько прывэзэ.
Тая мачоха вжэ своюй йісты дала, своюй, ўсё, і выправыла тую діўчынку, тую дочку.
Завэзы (в) тую хату, хай і моя тулько золота прынэсэ.
А тая діўчынка... тожэ, нэма того чорта шэ, мышка тая бігае по пэчіе, і знов вона тую кашку варыт, вэчэраты. Тая мышка выбыгла:
Дай, дівонько, мні ложэчку кашы, я тобі в прыгодіны стану.
А вона тую мышку взяла й забыла ложкою, той кочэргою по лобў: дай дэ тобі кашы, мышы, даватым?
А чорт уночы тую діўчыну розбыв. Тая діўчына ужэ... упав с пэчі(ы/.. Ага, той чорт кажэ:
Ляжыся коло пэчіе, стэлі собі подушкіе, а мні на пэчіе поліннекамінне.
Той чорт сэрод ночы бобох! На тую діўчыну забыў!
Батько нэ йідэ, нэ йідэ, тая діўчына нэ йдэ. Мачоха, тая маты, ка:
Йідь! О! Твоя, кажэ, прынэсла, моя, напэўно, нэ здужае прысунуты золота!
Ўжэ набралася там. Йідь!
Тая сучэчка була коло ёго. Вун пойіхав у тую хату. Зашоў, а там оно косты, камніе розбылі, той чорт тую діўчыну. Позбырав тыйі кбсточкі в корзіны. Вэзэ назад додому.
А тая маты коло колодэзя всё ходыть і выглядае. А сучэчка бігла, із тым дідом прыбігла, да кажэ:
Являв, сучка!
Бабыная дбчка Ў кошэлях брашчыт, А дідова
В золоті шастыт!
Вона:
Коб тыбэ нышчасьце зайіло! да кы(і)ем попустыть. Шо гэто ты явкаеш!? А вона, сетая сучка, юй сообшчае, шо то вжэ нысэ оно косты с тойі дочкі(ы) йійі.
Нэ бы, нэ бы! той пудйіхав дід. Я, кажэ правда, о, кажэ, я но косточкі(ы) вэзу с твойі дочкі(ы/
Тая баба заложыла рукы за голову, голосыт, шо дідова прышла в золоті, а йійі онб косты прыв’юз дід.
287
МАТЭРЫЯЛЫIВЫНІКІПАЛЯВЫХ ДАСЛЕДАВАННЯЎ
СУС 313H* Баба Йіга і діўчынка
Ну, як баба Йіга діўчынку ўкрала. Сама була ў лісы, одна, да надойіло ўжэ юй ў лісы, пошла ў сэло шукаты, коб кого найты до сэбэ. Ну кого ж вона вэлікого нэ найдэ. Зашла в хату. А батькоматы пойіхалі ў город. А діўчынка була. А тая баба Йіга за тую діўчыну да ў ліс! Прынэсла, посадыла. Там, ну, пытыйісты шо хоч е! Але шо ж сэрэд ліса хатка маленька, одны двэры й оконэчко, й піеч. Тая діўчынка плачэ, й плачэ, й плачэ! Так побула... Тая Йіга юй носыт: шо хоч, пытыйісты: но жывы зо мною, бо я сама.
Прыйшла мышка, кажэ:
Дівонькорыбонько, я шо тобі пораю. Я, кажэ, дам тобі платочка і шчутку, і грэбэня. Кажэ: Прынэсу тобі, дам, а ты, кажэ, утэчы од йійі.
А як утэчы? Яга ж як прыдэ, побачыт, шо нэма: догоныт fejcepaBHO мэнэ забэрэ.
Тая діўчынка ўзяла того палаточка, хусту, грэбінчыка й шчутку. І(ы) по той дорозі, дэ вона йійі нэсла, ўтэкае додому. Бэжытбэжыт додому, оглянулася. А вжэ Йіга летыт за ею:
О! Догоню і пожру! Ўже я тэбэ жывую нэ пустю!
А тая діўчынка як кі^нула грэбэня! Лозалоза стала взаду! Тая відьма стала на кблішкі, сэкласэкла тую лозу, просэкла!
От зарэ догоню, ўжэ я тэбэ пожру!
Тая діўчынка як кіб^нула шчутку хвойінахвойіна стала!
Тая Йіга стала: сэкласэкла зубамы просэкла. Зноў крычыт:
Догоню!
Тая діўчынка зноў платочка кі(ы)нула. Аа! Як кі^нула платочка озероозеро стало!
А тая стала на колішкі, Йіга, пылапыла, й лопнула!
I тая діўчынка (ў)жэ забігла додому, й росказвае батьку й матэры, шо такому, случае...
Батько ўсю облагу... этэ... шукаў облагою тую діўчынку. Дэ вона по(ділася). А вона ў ліс, Йіга, занэсла йійі до сэбэ жыты.
СУС 61 Котік і піўнік
Буў Ў ДІДа й ў бабы котік і піеўнік. Ну то й воны (баба з дідом) поробылісь старые, ужэ й нэма чым йіх кормыты. Баба на діда кажэ:
Запрэжы коніка, завэзы йіх у ліс, выкы^нь дэ ў ліс, нэхай воны пропадут. I далёкодалёко завэзы!
Ну, той дід, пэўно, нэма чым кормыты, узяў мэшок, пов’юз йіх у ліс. Далёкодалёко зав’юз, выкынуў піеўніка того й котіка. А сам конём! А сам конем! А піеўнік бігбіг із котіком до йіх! He, ны збіевся, а дед утюк. Ну(о)чка настала. Куды? Воны сі(е)лі на пэнёчку дай кажут:
288
Ірына Мазюк. БАБА ГАЛЕНА 3 ПАЯСЕЛЬДЗЯIЯЕ КАЗКІ
Шо вжэ нам тэпэр робыты? Ну(Ь)ч находыт, нішо ж нас пойіесьць. Ой! Колі глянь! Воўк ідэ, облізуецца. Котік на піеўніка кажэ:
Тыкаймо на дэрво!
Котік раз на дэрво! Піеўнык на дэрво! I далейдалейдалей! Воўк лізлізліз ныяк нэ долізэ. Ўчыпыцца ўпадэ догоры, ўчыпыцца ўпадэ догоры. Нэ доліз. Ну, пошов той воўк. Сэдіў, сэдіў, дывыўся. Ўжэ пошоў. Піеўнык с котіком осталіся на дэрвы, сэдят. I кажут... Котік говорыў:
Шо ж, кажэ, будэ? Як озьмэцца бура, нас тут поскідае. Давай злазьмо, йдімо куды на край ліса, можэ дэ мы шо, якую халупынку найдэмо дэ шы схаватыся дэ, ны на дэрвы сэдіты нам нўчку.
Ідут воны, злізлі, ідутідутідут, стойіт хатка ў лісы, оно однэ оконэчко і одны двэры. Котік побіг, заглянув пуд оконэчко, подыві(ы)вся: ныкого нэма, ныкого. А сырумасла там доволі кулько хоч!
А оны голодны вжэ голодны! Той котік прышов до піевніка:
Ходы но, кажэ, побач пуд оконэчко, кажэ. Шо в туй хаты? Ходімо пэрэначуймо. Ныкого нэма, а сыр і масло е.
Той котік отчыныў двэры, отчыныў, ўлізлі в тую хату понапывалісь, понаедалісё. А як далей іты з гэтакою хатой, шо тут е пытыйісты? Давай похаваймосё от кого, хто тут прыдэ. To вун зноў прыдэ й пуйдэ. Котік заліз пуд піеч. А піевнік у піеч, за пэлюсьці этак о заліз.
Тут нас ны найдут. Сэдімо. Хто прыдэ побудэ, й знов пуйдэ. А мы будэм жыты.
Эээ! Колі ўжэ змэркае, прымэркло, добрэ прымэркло, коза з козлом ідут у тую хату. Прышлі ў тую хату. Козёл кажэ:
Мэкэкэ! Ніхто нашы сыры погрыз, ніхто нашэ масло полізаў! Ніхто тут е!
А піевнік ужэ с котіком трэсэцца: найдут, поб’ют нас.
Ой! Але сэдят. Шукают, шукают:
Шо тут! Ніхто е! Нашы сыры погрызэны, масло полізанэ!
Нашлі. Нашоў козёл. Той котік трэсэцца, просыцца, шо наш дід вы...
Чого вытэ сюды попалі?
Нас дід выв’юз у ліс. Мы лісом і(ы,)шлійшлі, нашлі эту хатку. А мы голодны. Ну! Осталіся жыты тут. I, кажэ, мы вжэ бояліся далей йты. Бо тут добрэ: найістысь, напытыся, й хатка. Далей мы дэ шо найдэмо ліпшэ?
Ну добрэ, той козел кажэ, жывіетэ з намы, жывіетэ.
Ну, жывут той котік с піевніком. Жывутжывут, добрэ йім. Але той козёл кажэ:
Но глядітэ, нэ выходьтэ на дву(о}р, бо тут лісы ходят, кажэ, вас подушат. Ліса ходыт.
А! Сэдыт той котік, сэдівсэдів, не, ёму схотілосё мышэй йішьі пойісты. Мыш пойняты, мышыного мняса схотілосё. На піеўніка кажэ:
Сэды! Сэды ты, нэ выходь, бо тэбэ... Тут лісы ходят, то схватят. А я, як, кажэ, буў побачу, то я на дэрво втэчу от тэйі лісы.
289
МАТЭРЫЯЛЫIВЫНІКІПАЛЯВЫХДАСЛЕДАВАННЯЎ
Ну добрэ, гэтак воны согласылісь. Сэдыт півнік в оконэчку, спуваеспувае! Напытый, наедяны. Добрэ ў хатцы.
Ага. Ліса йшла, почула. Почула: нідэ піеўнік спувае. Пудышла пуд оконэчко. I кажэ:
Ох, піевніку! Якы^й твуй голос голосістый! Якыфй ты, кажэ, вэсёленькы^й сэдыш!
КНІГІ ОНЛАЙН
