КНІГІ ОНЛАЙН
У лягеры была пачатковая школка з настаўнікамі Міколам Корбутам і Сафіяй Дубягай, якая была таксама адказная за дзіцячы садок, дзе працавалі менскія балярыны Вілачка і Верачка й я. Беларускую гімназыю імя Я.Купалы ўзначальваў Вініцкі. Сьвецкім і царкоўным хорам кіраваў М.Равенскі. Танцавальнабалетны гурток вялі тыя-ж балетніцы Верачка і Вілачка. Драматычным гуртком кіраваў вельмі здольны настаўнік гісторыі Г.Паланевіч, спартовым гуртком скаўцкае моладзі — I. Муха, а скаўта мі— Я.Раковіч. Яны ад моладзі вымагалі шмат, таму мы часамі крыўдавалі на іх. Аднак цешыліся і крыўды забывалі, калі ў спаборніцтвах перамагалі скаўтаў іншых нацыянальнасьцей. Я належыла да драматычнага гуртка Ставілі мы «Афэльку» (яшчэ ў Міхэльсдорфе), дзе я грала галоўную ролю, шмат розных вадэвіляў, але ніколі не за будзеца мне пастаноўка купалаўскае «Паўлінкі». Я грала ролю Альжбеты, ро- лю Сьцяпана — Васіль Стома, Ірэна Жылінская—Цупрык была Паўлінкай, яе Якім—Вацлаў Радзюк. Ролі Пранцішка і Агаты выконвалі Сьцяпан Кісель і Аўге нія Кажан. Быкоўскага граў Янка Рако віч. Мы думалі, што рэжысёр Паланевіч пазамучвае нас на рэпэтыцыях, такі-ж быў ён патрабавальны. Мы цярпліва пад парадкоўваліся ягоным заўвагам, і прэм’ера' прайшла цудоўна. У Нямеччыне, асабліва ў Баварыі, пасьля Новага году ёсьць звычай ладзіць бальмаскарад. Мы зладзілі першы раз яго на чужыне перад пастом. Залю ўдэкаравалі саламянымі павукамі. Бальшыня апранула нацыянальныя строі, але былі сярод нас пераапранутыя ў іншых герояў. Дваіх хлапцоў па-сапраўднаму зьдзівілі / нават крыху напужалі публіку, бо адзін апрануўся і загрыміраваўся пад Сталіна, а другі— пад Гітлера. Падабенства было паўнейшае, да Taro^ яны вельмі цікава зыгралі свае ролі. У Розангайме ў 1949 г. адбылася гістарычная падзея — хіратонія япіскапа Васіля (Тамашчыка). У адным з будынкаў лягера на другім паверсе, дзякуючы А. Чэрняку, Я Лукашэвічу, А Лукьянчыку, В.Семянчуку, В.Мельяновічу ды іншым мужчынам была змайстравана прыгожая цэркаўка. Жанчыны ўпрыгожылі яе вышытымі рушнікамі, прынесьлі іконы. Клаўдзія Каляда, Аўгеньня Кажан, Марыя Ханяўка, Ніна Стома пашылі абла чэньне япіскапу. Было яно зь беларускага кужалю, аздобленае гафтаваным бе ларускім арнамэнтам. Цешыліся ўсе, што хутка будзе беларускі япіскап, адро дзіцца Беларуская Праваслаўная Аўтаке фальная Царква. Цырымонію хіратоніі апісываць ня буду, аб ёй пісала газэта «Бацькаўшчына». Адно скажу: усе мы, праваслаўныя і католікі адзін другому памагалі, каб людзі іншых нацыянальнасьцей пабачылі, што рэлігійнай нянавісьці паміж намі няма. паыяць зяыяі Лісты і вершы Уладзіміра Караткевіча 29/ХІН-57 г. Здравствуй Лёня! Получйл сегодня твое пйсьмо, очень обрадовался й решнл во мгновенйе ока ответйть, тем более что н вообіце не люб лю задержйваться с пйсьмамн. Послезав тра буду праздновать Новый год здесь, в этйх самых Лесовнчах, в компаннн учйтелей. Конечно, будет самогон, конечно все напьются й станут петь песнв вроде: «В тебе мніцн лнлі, Та недобрі такн, Серце мое, серце мое.»' Впрочем, в программу будет внесено н прйятное разнообразйе. В 2 часа ночн к школе будет подана машнна й нас pa608 6ожйх отправят к утреннему поезду на Кнев на ст. Олыпанйца. Будет довольно йнтересная нсторня, дожно быть. Компанйя будет, должно быть, нахо дйться в том состоянйй когда «спьяну путают штаны й парусы» (Маяковскнй). Ну да это нйчего. Как-ннбудь выжнвем. В Кйеве пробуду с неделю, надо рассея ться, мначе можно прямо сдохнуть от скукн. Ленька, как бы ты смотрел на прйезд ко мне после напйсанйя дйплома? Пробылй бы малость тут, а там мота нулй на N-ное время в Кйев (сделал бы отпуск дней в 5, тут это просто). Там бы й хохмйлй й пр. Это, конечно, не дом, но в обіцем, неплохо. Насчет Барнаула по-моему неплохо. Жаль только, что ты не сможешь прйехать как ннбудь летом ко мне в Оршу. А впрочем, будут же у тебя отпуска, Ты вот что, ты мне отвечай лйшь по окончанйй днплома, a то нз-за ответа не выучйшь какой-ннбудь 1. Працяг.Пачатак у № 9 мудреной формулы й сядешь, а я себе потом этого век не проіцу. Так что ты лучше работай сейчас. Н меньше грустн, о том что было. Я поннмаю как это тяжело, но поверь мне, нейзлечнмой больно была бы только смерть ее, что лй, да й то в тот перйод, когда она не сделала еше переоценкн. А сейчас это пройдет, затянется, зарастет. Н не предполагай в людях худшего. Онй, конечно, свйньй, но раз лушчйх нет, то првходйтся довольстововаться нмй. В одной польской басне кабана просйлй высказать свое мненйе о человеке. Он сказал, на мой взгляд, весьма мудрую вешь: «Не найгорша сьвйня». Это превосходно. Н, значнт, нужно всегда знать на что способны людй й чего можно ожндать от нйх. He нужно счйтать йх лучшнмй, но й худшймй йх счйтать не надо. Я себе, кажется, с успехом выдумал протнв такнх веіцей заіцйтное, языковое отноше нне к жйзнй, оставаясь внутрй самі-ім собою. Трудно жйть — чнтай Беранже, как бы это нй казалось вначале протавоестественным, постарайся самога себя осмеять десятком ядовнтых вчршей й все пройдет. Когда меня. напрймер, не прннялн в аспнрантуру, сделав предпочтенне для одной мйннстерской дочкй — я сочйнйл цйкл «Стоны сердца», в котром основная мысль была: «Буду чернчлом мочйться, навоз нз-под ректора есть, а все-такй попытаюсь в аспнра нтуру пролезть». А еслн к такому средству не лежйт сердце — подумай о том. сколько есть не свете превосходных жен іцйн й красавнц, й умннц, н честных душ. Пусть не вышло раз — больно. Больно за то, что многйе йз нйх пошлы й ребячлйвы. Но ведь есть же йные. Н должно же быть йное. Вот й все, Лёнька. He надо грустйть. Жвзнь лучше чем нам нногда кажется, а еслй вспомнйть, через сколько мерзостей прйшлось продйраться человеку (й отдельным людям), чтобы остаться хоть такнмн скромно-хорошймй, каковы онй сейчас, то нельзя не сознаться, что людй-ангелы божйе. Обосновался я неплохо, но, знаешь, об этом я лучше напчшу в следуюіцем пйсьме, сейчас очень не хочется вспо мйнать об этом ( ты мне напомнйшь?), a сейчас немного о вйршах. Действвтельно, несколько светлеет, но насколько й надолго лй. А я всегда был крайне несовременным человеком. Посылаю тры стй шка, все недавнйе. «За смерцю» напвсалось так. Чйтал польскнй юмор журнал «Шпйлькй», посвяіценный юмору Ю. Тувнма й прочел там чудный прозаческйй анекдот в две строчкй, соблазнйлся й состряпал что-то вроде шуточкн. Конечно, постараюсь пробйться. Чувствйю я, что я уж слншком заразйлся й до конца жйзнй не вылечусь от этого. Работать хочеся, но, бог мой, до чего это трудно. Уже послал некоторые стйхй в Мйнск й вообіце, надо пробйваться. Слушай, a ведь какая чудная веіць «Оттепель». Дей ствйтельно «Оттепель». Н жаль, что еіце не весна. А модных слов я не пугаюсь й вполне согласен с тобой, что главное пйсать честно й йскренне. Это главное. Ну добро, в следуюіцйй раз, колй не забуду, напйшу о планах, такйх цйклопйческнх, что жуть берет. ПйШй.Жму лапу. В.Короткевіч Р. S. Н не нужно думать о людях хуже. He нужно, родной. У папярэднім лісьце (гл.Полацак № 9) Валодзя ўспамінае пра выстрэл. У нашым клясе вучыліся хлопцы па 18-20 гадоў, даво лі дарослыя людзі, якія прайшлі вайну на акупаванай тэрытрорыі (Валодзя быў у эвакуацыі на Урале). Адзін з тых хлапцоў, Паўлоўскі, згубіў руку ў партызанскім атрадзе і быў чалавекам вельмі неўраўнава жаным. Ванька К. лічыў сабе вялікім акцёрам, чытаў у самадзейнасьці урыўкі з «Ува скрсеэньня» Талстога і завываў, падрабляючыся пад Качалава. (Між іншым, ён працаваў потым у нейкім тэатры на ралях «есьці подана». Ён быў на кляс старэйшы Валодзі і Паўлоўскага, рослы, нельга сказаць, што пры гажун, але з капной саламянага колера, са праўды прыгожых валос. Усе трое, ды і не толькі яны, былі закаханыя ў Кацярыну Іва наўну. Толькі, думаю, у тых двух старэйшых, гэта было ужо не платанічнае каханьне. Падзеі, аб якіх апісваў Валодзя адбыліся зімой. У моцны мароз наш самадзейны тэатр выехаў на грузавіку ў Барань, гарадок пад Воршай. He памятаю.ці везьлі мы «Рэвізора», але «Медзьведзя» і «Хірургію» дакладна. («Хірургію» разыгравалі мы з Юр кам Падво). Чаму паехаў Паўлоўскі — ня ведаю. Ён ні ў пьесах, ні ў танцах не ўдзельнічаў. Пасьля канцэрта я пачуў выбух, крыкі. Убачыў Паўлоўскага, якога хапалі за яго адзіную руку. Як даведаўся пасьля, Ванька сказаў нешта нядобра пра Кацярыну Іванаўну. У той момант зьявіўся Валодзя, але не пасьпеў нічога зрабіць, як Паўлоўскі, абараняючы гонар настаўніцы, выбухнуў з пісталета. Самае цікавае, што гісторыя не атрымала агалоскі, Ніхто не данёс на яго й ягоны рэвальвер (так, гэта ня быў самапал). Кацярына Іванаўна працягвала нас вучыць і віду не падавала, што нешта здарыался. Паступова афрыканскія страсьці заціхлі. У 1947 г. Кацярына Іванаўна выйшла замуж і ўехала ў Халопенічы.—ЛеЯНІД КрыГМВН кд, рэдакцыі: Вершы, якія мы зьмясьцілі ў № 9. 10, былі прысланы разам зь лістамі. «Я да цябе, мой каханы», «За рэчанькай за быстраю...». «Іней», «Я помню», «За сме рцю» друкуюцца ўпершыню. Поўны варыянт паэмы «Орша» друкаваўся ў № 9 «Полацака», таксама першы раз. (У зб.твораў т. 1. паэма зь некаторымі зьменамі зьмешчана безь першых 22 радкоў уступа). Друкаваная раней паэма «Машэка» мела разыходжаньні ад аўтарска га тэкста. (Працяг у наступным нумары) ^-е^с> e^^^je. лцж2> моўчкі, адным А зараз давайце вернемся да пачатку вайны. На той час зь сям’і Галубка ў Менску былі Ядзьвіга Аляксандраўна, тры дачкі Галубка і нявесткі зь дзецьмі. Але мы, маладыя,вымушаны былі пакінуць нашую халупу на Нізкім завулку. У Менску за сталася толькі жонка Галубка. Яна разьвіталася з намі каля дома кіўком галавы. Сьлёзы, якія горкім камя ком падступілі да горла, не далі ёй нешта сказаць ці параіць. Гэта была трэцяя вайна ў яе жыцьці. Бачыла яна першую імпэрыялістычную. (Тады Галу бок завёз яе зь дзяцьмі ў Сягрееўскі пасад, што каля Масквы). Бачыла грамадзянскую, з ашалелымі белапалякамі, якія пры адыходзе зь Менска палілі і рабавалі яго, а старым яўрэям адсякалі сівыя бароды. I вось новае ліхалецьце. Мы адыходзілі зь Менску праз Кама роўку, дзе тады не было будынкаў, па якіх кідалі запаленыя бомбы, каб рабіць паніку і гнаць людзей з горада ў бок за хаду. Паніка лепшы памочнік тым нямецкім парашутыстам, якіх уначы накіда лі ў навакольным лесе, што ў той час быў побач ускраріны1 Менска. Я цягнуў сваіх далей ад людзей і будынкаў. Ужо пачало цямнець, калі мы заўважылі палу тарку, якая ехала насустрач нам. Яна спынілася, забрала жанчын і дзяцей, а я на хаду зачапіўся за прыступку. Потым пачуў каманду, каб схаваўся пад вайско