КНІГІ ОНЛАЙН
тг.,.ЛУ/ар гэта^ Мздонны —вядомы беларускі графік Міхась Басалыга. Амаль ЛЧ^№~^°ЎпраіІУ? ён ¥ галіне «ніжнай графікі, складае велічны Пмн Многія юоры Міхася Басалыгі адзначаны дыплёмамі рэспубліканскіх I ^^Ю^НЫХ конкУРсаЎНельга застацца абыякавым, аглядаючы альбом «Гра- мтаНЦЫСК^ Оррнны», зборнікі «Ключ жураўліны» і «Хай будзе сьвят ^нЯПіпІ^Ка Х ён аформіу Разам 3 братам Уладзімірам Басалыгам), кнігу 3acTa™a»> «Вершы і паэмы» Я.Купалы, сэрыі лінагравюр паводле паэмы Я.Купалы «Курган» і афортаў «Па матывах твораў Я.Купалы». ™<^кТакСа*а’ што МІхась Басалыга нарадзіўся ў 1942 г. у Слуцку. Ён актыуны барацьбіт за нацыянальнае Адраджэньне Бацькаўшчыны * Роіасак Published with the financial support of the parish Mother of God of Zyrovicy, Cleveland, Ohio, USA. Друкуецца пры фінансавай дапамозе царквы Жыровіцкае Божае Маці, Беларускай Аўтакефальнай Праваслаўнай Царквы, г. Кліўленд, штат Агаё. Рэдакцыйная калегія: Сьвятлана Белая (рэдактар), Міхась Белямук (сакратар), Янка Салавянюк, сябры -Сяргей Карніловіч, Іна Каханоўская, Вольга Дубаневіч (МакДэрмат), Лідзія Лазар--Ханенка, Янка Ханенка. Editorial board : Svetlana Belaia (Editor), Michael Bielamuk (Secretary), Jan Solowienuk, Members -Serge Kamilovich, Ina Kachanovski, Olga Dubanevich (Me Dermott), Lydia Lazar-Chanenka, Yanka Chanenka. Ганаровыя сябры рэдкалегіі: Анатоль Белы, Іосіф Юхо. Прозьвішчы падпішчыкаў і ахвярадаўцаў рэдакцыя будзе публікаваць у часопісе. All correspondence should be addressed to: S.Belaia or M.Bielamuk, 10915 Lake Rd., Cleveland, Oh. 44102, USA. Tel. (216) 651-3451 Зьмест Рыгор Барадулін. Малітва за Беларусь 3 Зірцало жшпж Уладзімір Арлоў. Вяртаньне сьвятыні (Заканчэньне) 4 Юрка Віьцбіч. Аб чым умаўчаў пратаярэй Вайтовіч 6 Памяць зямлі Успаміны Яўгена Ціхановіча. 7 Міхась Белямук. Лісты ад Міколы Ермаловіча. (Працяг) 15 Анатоль Казловіч. «Убернте солнышко!» або Дакумэнтальная гісторыя аб сьвяткаваньні «Гуканьня вясны» 18 Наша гісторыя Сяргей Тарасаў. Вялікі пасад у Полацку 22 Леў МірачыцкІ. «Крыніца» ў лёсе беларусаў 26 Вадзім Круталевіч. 25 сакавіка Г918 г. у гісторыі самавызначэньня Беларусі. (Заканчэньне) 29 Эрнэст Ялугін. Сьвечкі на Дзяды. (Працяп 34 Далёкае і блізкае Міхась Белямук. Пачатак 40 Роднае слова Сьвятлана Анатольева. «Міжагнёўе» Міхася Кавыля 43 Міхась Кавыль. Сыны Беларусі 45 Лідзія Савік. «Ніхто з радзімай Беларусі не прачытае маіх дум...» 46 Масей Сяднёў. Кароткія выслоўі з «Масеевай кнігі» 49 Сьвятлана Белая. Максімава Яраславія 50 Згукі Бацькаўшчыны Яўген Лецка. Адродзімся зь верай 57 Чарнобыльскі шлях Ірына Кісялёва. Чарнобыль: спроба аналізу сітуацыі 59 3 жыцыдя эміграцыі 63 Андрэй Карпук. Мастацкае афармленьне макета вокладкі, шрыфтоў і заставак рубрык Юрась ХІлько. Партрэт Антона Луцкевіча Віталь Катовіч. Мастацкае афармленьне пляката «25 сакавіка» На першай 1 трэцяй бачынках вокладкі: Партрэт народнага аріыста Ул. Галубка. Мастак Яўген Ціхановіч. С у слсруе*, At) р У РуХу PC /’ (ГС'^АА, Р>алЯ гал с.~лн^ YmT fesa^cA р АшА iCji п ^і'с^ ссаЯ Tha' JAt-UC^ /• /. 1^1 ЖЖІО ЖнТшЬ Вяртаньне сьвятыні Уладзімір Арлоў Люты 1919-га. Народны камісарыят юстыцыі РСФСР выдае пастанову аб арганізаваным ускрыцьці мошчаў цуда творцаў па ўсёй краіне. Выкананьне бяз божнага рашэньня затрымліваецца толькі з прычыны грамадзянскай вайны. У 1922г. адбылося злачыннае ўскрыцьцё да мавіны з мошчамі. У фондах Полацкага гістарычна-архэолягічнага запаведніка захаваліся дакумэнты, што распавяда юць пра гэтае страшэннае блюзьнерства. Протокол вскрытвя й освйдетельствованйя моіцей Ефросвнйй комнссней, выделенной согласно постановленню Полоцкого уездйсполкома, утвержденному губн сполкомом, состоявшегося 13 мая 1922 г. в г. Полоцке в Спасо-Ефросйньевском монастыре. Прйсутствовало: от уезд. нсполкома т.Хомяков, от укома т.Лейман, от Союза Молодёжй т.Пнскунов, от женотдела т. Барановская, от уездздрава доктор Денскнй, ученый археолог Дейнйс, представнтелй красноармейскйх частей й представнтелй духовенства —свяіценнйкй Черепнйн, Покровскйй, йгуменья Елена, казначей обіцйны Ксунйна Ларяса, монахннй, представнтелй веруюіцйх, городского населенйя й крестьян. В 14 час. коллектнвно, в прнсутствнн вышеперечнленных н членов комнсснн уезднсполкома т. Ткачева, начальннка н военкома 43 полоцкйх ком. курсов т.Фабрнцнуса, военкома 41-го полка т. Дмнтрнева, представнтеля губотдела юстнцнн т. Шефкуна, члена губнсполкома т.Грнгорьева, председателя губполнтуправлення т. Секса, врачей: Ленского, Хрнстенсена, Лундберга, ученого архео- лога Дейннса, нгуменьн м монахннь монастыря; последнне прнступнлн к осво божденню моіцей от облачешія. По наружному внду в гробу лежнт нечто нмеюіцее форму человека. По сня тнн застежек н схммьн, нзготовленной в 1910 г., обнажается другая одежда—мантня. Фнгура лежнт в голубом шелковом ваточннке, вмдны сложенные накрест рукн, в красных ватных перчатках. Ноп-і обуты в красные шелковые туфлн. Голо ва завернута—сначала ватный чехол розово-полосатого шелка, затем парчовый колпак м красно-шелковый чехол. Под снятой одеждой находнтся хнтон, шелковый, лнлового цвета. Вся фнгура обложена — по заявленню монахннь, во нзбежанне тряскн прн пере возке—парчовымн скуфьямн н разнымн частямн церковных одежд. По снятші шелковой сорочку найдена запнска современного пронсходждненя, подпнсанная нереем Клавднем. Кроме того, найдены четкн (янтарные) по заявленмю монахннь, прмвезенные с моіцамн нз Нерусалнма. Мз-под сорочкм обнажается костяк, завернутый в шелковые лоскуты. Череп без волос вплотную прнложен к туловшцу, но с ннм не связан. Грудная клетка нзломана, кое-где на остатках ребер сохраюілнсь заплесневшне нмумнфнцнровавшнеся частн мышечной тканн н кожн. Часть ребер провалнлась внутрь н подперта какнм-то матерналом, по развертываннн оказавшммся частямн парчовых облаченші. На реплнку одного мз прнсутствуюіцнх: «Развязывайте скорее» монахмня Неоннла заявляет: «Не торогштесь, вас болыве ждалн», другая заявляет: «Тут нет ннчего, однн косточ- км». Свяіценнмк Пестман, оттнснутый прнсутствуюіцнмн в сторону, настанвает на своем праве быть впередн н удовлетворяется. Заключенне врачебно-научной экспертнзы Доктор Хрнстенсен устанавлнвает, что череп отделен от туловніца вследствме разрушення связочного аппарата—от тлення. В середнне череп пустой. Лнцевая сторона черепа замазана какойто мастнкой давнего пронсхождення в областн глаз, век м верхней челюстн, по предположенню врачей,—с целыо туалета, дабы сгладмть непрнятное впечатленме й прндать форму лнцу. Больше мастнкн ннгде не замечается. На грудной клетке покрытая плесеныо незначнтельно высохшая кожа. На суставах сухожнлня мумнфнцнровалнсь й связывают некоторые суставы. По мненню вра чебной экспертнзы, все прмнадлежнт одному трупу; волос ннгде нет. Зубы нмеются лншь только в верхней челюстн. Труп мумнфнцмровался вследствне благопрнятных почвенных условмй. Давность мумнфнцнрованнога трупа установнть невозможно, но науке мзвестно, что прн благопрнятных почвенных условнях трупы сохраняются от 10 до 100 лет, постепенно подвергаясь разрушенню. С указанным мненмем согласны н вполне солндарны врачн Лянсберг, Калаштков н Ленскмй. Ученый археолог Дейннс счнтает, что труп плохо сохраннлся, так как он вндел я более хорошо сохраннвшнеся мумнн, егнпетского пронсхождення. Возможпо, что последнне более сохраннлнсь вследствме мскусственной мумнфнкацнн, тогда как этот труп подвергался мумнфнкацнм почвенной. Крест, одетый на костях, недавнего пронсходждення; в разные моменты пронзведены фотографнческне сннмкн фотографамн Бермантом м Соловейчнком. Подпнсн председателя н членов комнссмн. Текст запнскм нерея Клавдня, найденной прн вскрытйй «моіцей» Евфросйййй Полоцкой. «ЁЯ РУБАШКА БЕЗ НУЖДЫ ОТ ТЕЛА HE ОТННМАЕТСЯ, КРОМЕ КОГДА ПОТРЕБУЕТСЯ ОТНЯТНЕ ЧАСТНЦ ЕЕ ТЕДА, ТОЛЬКО ТОГДА РАЗВЕРНУТЬ ЕЯ. А ДЛЯ ПРОСУШКЙ ТЕЛА HE НУЖНО РАЗВёРТЫВАТЬ, TAK КАК ВОЗДУХ ПРОЙДЕТ СКВОЗЬ ЕЯ. Мы HE ДЕРЗАЛЙ НЙКОГДА РАСКРЫВАТЬ СВЯ~ ТОЕ ТЕЛО ПРЕПОДО/БНОЙ/ МАТЕР/й/ НАШЕЙ Ефроснннн, только тогда, когда свйдеТЕЛЬСТВОВАЛН ЕЯ. Нер/еЯ/ Клавднй Пасьля ўскрыцьця мошчы адправілі на атэістычную выстаўку ў Маскву, адтуль— у Віцебск, дзе іх дэманстравалі ў мясцовым краязнаўчым музэі. За год да гэтага ў Спаса—Еўфрасіньнеўскім манастыры былі рэквізаваныя ўсе каш тоўнасьці і сярод іх срэбраная рака вагою 40 пудоў, у якой ляжала сьвятая. У нямецкую акупацыю, калі былі зноў адчынененыя храмы й адноўлены манастыры, віцябляне перанесьлі нятленныя астанкі з музэя ў Сьвята-Пакроўскую царкву. 23 кастрычніка 1943 г. мошчы Еўфрасіньні вярнуліся ў Полацак. Рабілася гэта з дазволу і з дапамогаю акупацыйных уладаў. Рэліквію суправа джаў прадстаўнік штандарткамэндатуры, у дзень прыбыцьця цягніка з мошчамі ў горадзе адмянілі камэнданцкую гадзіну. (Было-б, вядома, наіўна казаць, што акупанты клапаціліся пра беларускую культуру—яны мелі свой разьлік). Мошчы правялі першую ноч ў Сафійскім саборы, а потым хросны ход палачан перанёс іх у храм Спаса, дзе з таго часу 1 зьберагаецца нацыянальная сьвятыня. Аб чым умаўчаў пратаярэй Вайтовіч Юрка Віцьбіч « (Урывак)* паыяць аяыяі Юрый Стукаліч (Юрка Віцьбічі-пісьменьнік, журналіст, рэдактар часопісаў «Зьвіняць званы сьв.Сафіі» (Нямеччына), «Шыпшына» (Нямеччына, ЗША) Нарадзіўся 15. 06.1905. у Вяліжы. Літаратурную дзейнасьць пачаў у 1929 г. («Узвышша», апавяданьне «Млынарова рука»). Да вайны выйшлі 2 зборнічкі апавяданьняў. Пад час эміграцыі напісаў сотні нарысаў, апавяданьняў, фэльетонаў. Памёр 4.01.1975 у Саўт-Рывэры. «...Позьнім вечарам зь Віцебска ў Полацак прыйшоў вагон з мошчамі сьв. Еўфрасіньні. Ня гледзячы на камэн данцкую гадзіну, калі жыхарам забара нялася выходзіць на вуліцу, камэндант Полацка дазволіў двум сьвятарам і чатыром міранам, паміж імі быў і я... праводзіць мошчы з чыгуначнай станцыі ў сабор сьв. Сафіі. Ужо была ноч, калі мы зь цяжкасьцямі ўсклалі старадаўнюю дубовую дамавіну-калоду на засланую дыванамі фурманку. ■ Урывак друкуецца ў перакладзе на беларускую мову з кнігі «ІОрнй Стукалнч. Мы дойдем! Фонд мменн П.Кречевского. Ныо Норк, 1975, б. 76—77». Наперадзе і пазадзі нас ішлі па двух нямецкіх салдатаў, якія нібы сачылі за намі, каб мы не зрабілі нейкай дывэрсіі, ні то ахоўвалі нас ад сустрэчных немцаў. Мы йшлі за фурманкай і сьпявалі сьціхіру: «Весяліся манастыр Спасаў і сьветла лікуй зямля Полацкая».