КНІГІ ОНЛАЙН
н о р ы н: (Успыхваючы): Я своего мнення ннкогда не скрывал: эта мгра в оес публнку вообше нн к чему. Для укрепленмя дуктатуры пролетарната в международном масштабе требуется ннтернацнональное еднненне трудяіцнхся, а не мелкне на цнональные ячейкі, которые будут нензбежно плоднть сепаратнстскне настроення, сеі1час J1 Демонстрнруете. Еше раз советую серьезно пересмотреть свон ляды н не забнванте людям голову всякой нацноналнстнческой чепухой Выдумалн там, в «Нашан ніве» своей какнх то белорусов, какой то нх особый язык.. і р э й (раптам пакрыўджана): Выходзіць, таварышок, і мяне нехта выдумаў? Бо я так размауляю. J у К н о р ы н: Пожнвете в городе, нзбавнтесь от своего деревенского дналекта. Наберетесь у пролетарната настояшей культуры... К і р э й: Выходзіць, таварышок, дык гарадзкі жандар быў культурнейшы за мяне? Бывала, зьявішся ў Менск, а табе гарадавы гэтак культурна па-расейску кажа: «Ты чнво это, неумытая рожа, на господскнй тротуар прёшь7» К н о р ы н: Га-ак, явнлнсь сюда с целыо учлннть провокацмю? Кто вас, такого делегнровал? С я м ё н: Ды наш ён, наш... Яшчэ не зусім, абцёрся, але наш. К н о р ы н: Провернм. В Мннске, к сожаленню, еіце нмеются нацноналнстнческне настроення н в частн пролетарской публнкн. Сказывается отсутствне крупных промышленных предпрнятнй. Ннчего, мы этот недостаток нсправнм. Пакідае сцэну. А да Жылуновіча падыходзіць Чарвякоў. Чарвякоў: Ніяк не ачомаюся. Рэспубліка абвешчана! Нават ня верыцца, далібог! (сьмяецца) БССР...Сколькі марылі — і на табе, гатова! Ж ы л у н о в і ч: Словам, безь цябе цябе ажанілі,. невядома — куды маладую павядуць. Ну, што далей7 Вось гэта ты чытаў? (Трасе паперкамі) Савецкія губэрнатары зь Віцебска рашуча пратэстуюць супроць «задум» «абласьнікоў». Чарвякоў:Са смалянамі ў іх даўно згрызоты. Ж ы л у н о в і ч: Вось і цяпер заяўляюць: захады з стварэньнем рэспублікі—усяго толькі бюракратычныя гульні смаленскіх «абласьнікоў». Чарвякоў: Гузоў шчэ будзе, адчуваю. Мясьнікоў (які ўжо некаторы час сочыць за перамовамі Чарвякова з Жылуновічам): Товарніц Жнлуновнч, вашн все на месте? Продолжнм тогда работу. (Званіць у школьны званочак) Товарніцн, нзбранных в центрбюро—проснм на засе данне! Остальные свободны. За стол усаджваюца Пікель, Іваноў. Кнорын адразу пачынае пісаць пратакол. Мясьнікоў на месцы старшыні. Мясьнікоў: Товарнш Жнлуновнч, что же вы? В презнднум... Жылуновіч адмоўна махае рукой і садзіцца ў першым радзе ў зале побач з Лагуном, Чарвяковым, Дылам, Сямёнам і Кірэям. Мясьнікоў: Товарніцн, продолжаем нашу ответственную работу. Мы все еше находнмся под воздействнем мсторлческнх решеннй Первого сьезда Компартнн Бе лорусснн. Сьезд убеднтельно показал: трудяіцнеся массы белорусов не желают знать нной властн кроме Советов. Нм ненавнстна Белорусская Рада н ее народная респуб лнка. Трудовой народ протнвопоставляет ей свою, советскую республнку, а нам поручает теперь сформнровать свое, рабоче-крестьянское правнтельство... Но прежде мы должны нзбрать руководство Центральнога Бюро Компартнм Республнкн. Жылуновіч (узьнімаецца): Дазвольце мне. Прапаную сьпярша ў склад Цэнтральнага Бюро, абранага ў Смаленску, уліць Цэнтральнае Бюро, вылучанае аб’яднанай канферэнцыяй беларускіх сэкцый пры Расейскай кампартыі бальшавікоў. У зале ўзьнімаецца шумок. Сябры прэзыдыюма таксама перашэптваюцца з жэстамі абурэньня. П і к е л ь (узьнімаецца, вымаўляе з акцэнтам прыбалта): Позволнтэ мнэ. Мясьнікоў(з ахвотай): Пожалуйста, товарнод Пнкель. П і к е л ь: Паскольку на нашэм сьездэ такоф фопросс нэ ставнлсса, шчытайю ехо тэперр неправомэрным. Жылуновіч (перабіваючы): Дамоўленасьць у Маскве была, у мяне маецца... П і к е л ь: Прэдлахайю поэтаму Цэнтраль Бюро, выделенному в Москвфе самолнквнднроваться н фсё, сдать дела настояіцему Цэнтраль Бюро. Л а г у н: Слухайце! Як гэта наша Цэнтральнае Бюро, не атрымаўшы нават на тое згоды аб’яднанай канферэнцыі, якая яго абрала, ды самаліквідуецца? Дзе-ж тадь( ка муністычная прынцыповасьць і служэньне партыйнай масе? Рэйнгольд: Позвольте мне? Г оворю от Мннской парторганнзацмн. Слушайте, на сьезде же былн офнцнальные представнтелн, делегнрованные московскнмн коммуннстамн -белорусамн. Ж ы л у н о в і ч: Іх жа ўсяго два было. Накіравалі іх для сувязі, без поўнамоцт ваў для зьліцьця. Рэйгольд. Так что же теперь, заново сьезды собнрать7 Фактнческн следует счнтать: слнянне состоялось. Ж ы л у н о в і ч: Таварышы, заклінаю праявіць міласэрнасьць. Разумею, вы тут усе сабраліся інтэрнацыяналісты. У пралетараў, кажуць, айчыны няма. Але-ж я таксама пралетар. Дык што рабіць, калі душа мая ўсё яшчэ шчаміць ад ласкі да роднай беларускасьці? Мясьнікоў: Нельзя лн все же конкретнее. Ж ы л у н о в і ч: Канкрэтна прапаную: зьліцьцё двух нашых цэнтраў не зьявіцца парушэньнем правоў вашага зьезду, а беларусы-камуністы пакуль рэальнасць. К н о р ы н: Меньшевнкн тоже реальность. Но большевнкн сказалн: нлн —нлн Ж ы л у н о в і ч: Усё-ж таварышы, не сячыце сьпляча. Усё роўна-ж вас будзе большасьць, нават пераважная, відаць. Ну дык пакіньце пакуль усё-ж у бальшавізме, часова, кажу, нацыянальныя сэкцыі. Пакуль гэткія, як я, не пераадолеюць у сабе на цыянальны перажытак мінуўшчыны. К н о р ы н: Товарніцн, это совершенно несерьезно н непрнемлнмо с точкн зрення чнстоты нашей нден. Галасы: Правмльно! Прнзвать к поряду! .. .Предлагаю разрешнть лншь за пределамн республнкн падобные секцнн. М я с ь н і к о ў: Согласен. Товарніцн, голосуем по поряду поступленя предложеннй. За предложенне Жнлуновнча7 Так, однн, два... За предложенне Пнкеля, Чванова, Рэйнгольда? Однн, трн, восем, десять, Прнннмается. Теперь сконструнруем без затяжек презнднум. К н о р ы н: Председателем предлагаю товаршца Мясннкова. Ж ы л у н о в і ч: Таварышы, таварышы! Таварыш Мясьнікоў, прашу перапынак. Я ў такім разе павінен перамовіцца з Масквой. П і к е л Ь: Ннкакнх переговоров, нначе будет сепаратнзм. М я с ь і к о ў: Обьясннте, Жнлуновнч, свое поведенііе. Жылуновіч:Я абавязаны перамовіцца з Цэнтрбюро сэкцый... А таксама з Наркамнацам. (У прэзыдыюме абурэньне) Без чаго я наогул не змагу заставацца v складзе вашага Цэнтрбюро. П і к е л ь: Нет отдельных переговороф Жнлуновнча! Нз нашего Цэнтрбюро ему права нет тоже выходнть. Жылуновіч: Гэта чаму-ж? коммунн^ офЬ ВЭШУ кандыдатуРувыдвннУл!5дэлегаты московской секцнн белорусоф СталіныІмЛ у н ° в ‘ Ч: я настойваю на неабходнасьці перамоваў з сваім Цэнтрбюро 1 Мясьнікоў: Вот, што товарнш,жнлуновнч.. Еслн такое дело, можете посо ветоваться с товарніцамн, которые прнбылн сюда с вамн. Полчаса, не более. Перерыв товарніцн, Далеко не расходнться! Жылуновч падыходзіць да ліхтара. Да яго памкнуліся Лагун, Дыла, Чарвякоў Каля Мясьніковасабраласясвая група. чарвян у. 38 (Заканчэньне у № 6) ЖКЯЕIБЛІЗКЯ6 Пачатак Міхась Белямук Пасьля таго як Кангрэс прыняў пастанову адносна уцекачоў зь Нямеччыны, па якой 250 000 чалавек маглі прыехаць у ЗША, амэрыканскія фэрмеры выкарысталі гэтую пастанову, каб прызапасіцца працоўнай сілай. Высылалі яны патрабаваньні-ашурансы. Шмат беларускіх сем’яў атрымалі іх і трапілі ў розныя штаты да фэрмераў: Валюкевічы, Гарохі, Дубаневічы, Касперовічы, Кузьміцкія, Ла-макі, Літвінкі, Маталыцкія, Мікулічы, Міраеўскія, Пагуды, Радзюкі, Харытановічы, Шакалюкі, Яраховічы, — усе яны пазьней пераехалі ў Кліўленд. Жыцьцёвыя ўмовы іх былі прыблізна аднолькавыя. Ад некаторых захаваліся лісты (1950-1951 гг.), у якіх яны апісваюць сваё жыцьцё і свае перажываньні. Тамаш Ламака 9.04.1950 : «Хрыстос Уваскрос! Я ня ведаю Вас, але сёньня, сьвяткуючы адзін на хутары, захацеў адазвацца да каго-небудзь на сваёй мове тут, далёка ад роднага краю. Адрас Ваш я атрымаў ад Вашага знаёмага Мурога Лявона, хацелася-б пазнаёміцца з Вамі бліжэй і час ад часу атрымваць весткі. Я на адзінокім хутары, працую на фэрме, гаспадар мой жыве ад мяне 12 міляў і прыязджае сюды час ад часу. Я маю 52 гады, жыву з жонкай і дачкой, хата вельмі халодная, электрычнасьці няма. Даглядаю кароваў і сьвіньняў, нам вельмі сумна Часамі цэлы тыдзень ня бачым чалавека... Пакуль што ні аб чым не прашу, толькі напішыце, каб па чуць беларускае слова. Калі да Вас напіша Лёня Мурог, прашу пераслаць ягоны адрас.» У лісьце ад 21 травеня Т.Ламака піша: «Трапіў да фэрмера ў якога жыць вельмі цяжка, але як-бы там ні было, я павінен папрацаваць у назначаным месцы ня меней паўгода, каб не папсаваць погляду на беларусаў з боку тых устаноў, якія займаюцца адпраўкай і адся леньням у Амэрыку. Гаспадар мой ня хоча падаць разьліку, а ходзіць тут аб высокасьці коштаў пасяленьня. Аднаго разу гаспадар абвесьціў мяне, што я, згодна рахункаў, вінаваты яму 293 даля ры, якія я павінен пакрыць з свайго зар обку, атрымоўваючы 50 даляраў на месяц. Калі я папрасіў паказаць рахунак, ён адмовіўся... Вядомая рэч, што я напісаў да «Brethren Servis Center» і мне адпісалі, што я вінаваты 183 даляры. Ён думаў, што я непісьменны і зможа ашукаць непісьменных людзей. Я тым часам бяз цэнта і невдома, што будзе далей.як мае справы будуць палагоджаныя. Я маю моцную натуру, буду старацца сплаціць кошт перасяленьня. Калі сплачу, зьвярнуся да Вас з просьбаю дапамагчы пераехаць у Кліўленд». Лявон Харытановіч 11 красавіка 1950 г. пісаў: «Прабачце, што незнаёмая асоба піша да Вас. Ваш адрас атрымаў на параходзе ад беларуса, зь якім пазнаёміўся. Я маю просьбу, прышліце газэту «Беларускі эмігрант», бо я адзінокі на фэрме. Мая маці і сёстры яшчэ ў Нямеччыне. Маюцца прыехаць, толькі калі? Сувязь зь імі згубілася. Напішыце некалькі слоў, яны будуць мне пацехай». Дня 22 красавіка Л.Харытановіч пісаў: «Якая радасць, атрымаў Ваш ліст.. Я прыехаў да фэрмера 4 красавіка і працую ад 5-й раніцы да 9 вечара. часамі да 11 -й ночы. На месяц за маю працу фэрмер плоціць 20 даляраў. Нікога зь беларусаў блізка няма, найбліжэй расейская сям’ я, каля 10 міль ад мяне (прыехалі ў мінулым годзе і маюць адведаць мяне ў наступную нядзелю). Ён-жа 25 красавіка напісаў ліст: «Мая маці і сёстры ўжо прыехалі ў ЗША і мой фэрмер думае іх забраць да сябе, бо хоча мець дармовых працаўнікоў. У мяне ёсьць некалькі пытаньняў да Вас. Я прыехаў дзякуючы «Brethren Servis Center» (квакеры), калі-б я задумаў уцякаць адсюль, ці, злапаўшы, не адпраўляюць у Нямеччыну? Я ня ведаю тутэйшых парадкаў, ня ведаю, як мне сябе весьці. Ці магу я сплачываць выдаткі за перавоз нас у Амэрыку з Кліўленду, ці мушу працаваць у фэрмера, пакуль ня сплацяцца кошты перавозу... Калі я фэрмеру сказаў, што маю кузына ў Кліўлендзе і хачу адведаць, ён вельмі занепакоіўся, крычаў і пагражаў мне».