КНІГІ ОНЛАЙН
на wbipoki npacmop, прЬшрсір самЬіх заклятЬіх Ьорагар нашЬіх прЬізнацЬ нашае праба на нацЬіяналЬну/о самас&яр/шнасцЬ і с&ш уласнЬ рзрржарнЬг стнтон (Луцкевіч Складаньне шматнацыянальнай са вецкай дзяржавы праходзіла ў востай палітычнай барацьбе. Праціўнікі бальшавікоў прапаноўвалі сваю альтэрнатыву рашэньня нацыянальнага пытаньня. Сярод прыхільнікаў Саветаў была плыня, якая нават не лічыла неабходнасьцю прызнаньня права нацыі на самавызначэньне. Аб гэтым сьведчыць дыскусія на УІІІ зьездзе РКП(б) у сакавіку 1919 г. Ужо тады на тэрыторыі былой Расейскай імпэрыі існавала 4 незалежных рэспублікі. Такім чынам, і сярод бальшавікоў не было адназначных адносінаў ні да права нацыяў на самавызначэньне, ні да шляхоў і формаў рэалізацыі. Гады перабудовы сталі новым этапам у рэарганізацыі склаўшыхся формаў нацыя нальна-дзяржаўнага ладу, саюзных адносінаў. Як і 70 гадоў назад працэс самавызначэньня нацыяў стаў у эпіцэнтры палітычных працэсаў. Ад таго, які будзе выбраны шлях, залежыць лёс народаў СССР. Эрнэст Ялугін Публіцыстычная аповесьць-хроніка ў дыялёгах на Рэйнгольд, кіраўнікі Заходняй вобласьці й Смаленскай абласной кі Беларускага нацыянальнага камітэту. партыйнай арганізацыі бальшавікоў. Сталін, народны ка Дзеючыя асобы Мясьнікоў, Кнорын, Іваноў, Разэнталь, місар па справах нацыянальнасьцей Сямён, з рабочых, дэлегат УІ Смаленскай абласной партыннай канфэрэнцыі. Зьміцер Жылуновіч.кіраўнік Белару скага нацыянальнага камітэта, а ў бліжэйшым будучым—Стар шыня першага Беларускага ўрада. Чарвяк оў, Д ыла.Лагун.Шантыр, яго па плечнікі— прадстаўні- Кірэй, зь сялян-беднякоў, у нядаўнім салдат. Мікола, таксама селянін і салдат, які на вайне згубіў нагу. Яфім, кухар і гаспадар перасоўнай харчэўні «Яф.Нобель». Радавец, нядаўні дзеяч Беларускай Народнай рэспублікі, актывіст. Казімір, інжынер, які таксама спачувае БНР. Алеся, яго жонка, настаўніца малодшых клясаў. 22 гады, ня болей. Жакоўскі, менскі акцёр, 20 гадоў. Першы салдат, з Румыскага фронта. Другі салдат, з Прыбалтыйскага фронта. Быкоўскі, напалоханы шляхцюк. Бывалы, доктар яшчэ тых навук. Яму гадоў пад 70, але ён яшчэ энергічны. Нябіты. Малады чалавек у тужурцы чыгуначніка, магчыма зь «нефармалаў». А таксама: Дзяжурны па станцыі, Чырвонаармеец зь вінтоўкай, прадаўцы газэт, пасажыры і людзі з натоўпу. Выходзіць Лагун і часта звоніць у звон ’ ТЭ₽“'ЮМ МУ ’ р“"а™р ™ .. Ж ь' л у н ° в ' Ч: Браты’ суайчныньнікі, таварышы! Мы ўсе накіроўваемся ў Менск. Дазвольце мне пазнаеміць вас зь некаторымі таварышамі, якія ў хуткім часе павінны стаць першымі народнымі камісарамі Беларускага савецкага ўраду. Таварыш рвякоу Аляксандр. Зараз сябра калегіі Бюро ваенных камісараў. Ён узначаліць нар камат народнай аьсветы. Таварыш Дыла Язэп. Працуе ў Цэнтрасаюзе на адказнай па садзе. Рэкамэндаваны наркомам фінансаў. Таварыш Шантыр Фабіян. Зараз па вайсковых справах. Рэкамэндаваны наркомам юстыцыі. ппайтТм^ ВЫ’ ЦЭЛЫЯ стаг°ДзьД3> прыгнечаныя, вы, па чыёй зямлі раншоу Молах жахліван ванны, слухайце! Наступіў час уваскрэсеньня для бе вяццаКСаветы°ЧглХ ' бяднейшага На ахове пралетарскіх інтарэсаў стано ппа^ н « імкнецца аддаць Жылуновічу запіску, але той адмахваецца ў запале прамовы. Нарэшце бярэ КІдае на яе позірк, але не чытае, бо працягвае гаварыць). рЯтё о^3Не верУе’ бР3™панам і розным іх падгалоскам! He верце Беларускай дзе, якая спрабуе усе яшчэ ацалець пад пралетарскімі ўдарамі у той час як яе эмісары таукуцца ў прыёмных капіталістычных урадаў і спрабуюць прадаць вас магадалея ад гэтую солач. Верце толькі ваШы„₽Харш“ ^ару^Гйі^ А “°»а ^’у । народна- мі™^Лп"ОВ‘Ч ПаСЬПеШЛІВа н^іРОўваецца ў бок Сталіна, які здалёк прыслухоўваецца да мітынгу. Па дарозе яшчэ раз ужо больш уважліва чытае запіску. Ж ы л у н о в і ч: (узьнімаючы ўверх запіску); Таварыш Сталін, што гэта значыць? змдента peciyta^^ Жялуновмч. Какне ецё проблемы волнуют будуадего пре Ж ы л у н о в і ч: Неверагодна. У Смаленску абласная партканферэнцыя ScniS СЯбе Першым зьезДам «ампартыі Беларусі, а потым і стварэньне С т а л і Н: Очень правнльно действуют смоленскме товарншн, революцнонно. ж ы л у н о в і ч: Дык што -ж тады адбудзецца ў Менску? ' Н: В МННСІ<е затем состойтся прокламярованне правнтельства. Так будет учше для дела. Слушанте, проект Маннфеста о провозглашеннн БССР готов? жылуновіч:( разгублена) Нават зацьверджаны Цэнтрбюро сэкцый. с т а л і н: Вот л везнте в Смоленск. Там вас встретят как положено Послана как младшнх Рра^ХХТ, ж ы л у н о в і Ч: Ну вось: «малодшых братоў», «нявопытных»... ппямс/Дп™ Н: (нецярпліва) Вы снова вмтаете в романтнческііх облаках. Но давайте прямо говорнть: ммеют смоленскне товарнідн значнтельный опыт работы в массах в К™°ЛДатТп ДеЛеГаТЫ В больш”нстве TO™™ Хсех белорусскнх °IP“UaTb “ СМ°ЖеТе Ну' а °т моековскнх Се^русов ж ы л у н о в і ч: Двух таварышаў мы паслалі. С т а л і н: Вот ввднте. Второй вопрос. Облнсполком является родоначальннком Советвластм в Западных губерннях. Могут лм, товарніц Жнлуновмч, делегаты Шестой областной конференцш-і, нмея такое впечатляюцее представнтельство, обьявнть себя партнйным сьездом республнкн? Да, ответмм мы, могут. Жылуноввіч: Па-вашаму выходзіць, дык нашая аб’яднаная канферэнцыя была наогул залішняя? С т а л і н: Вот что значнт поддаться стнхнйным настроенням неформальных, в суіцностн, группмровок. А ведь моглн бы н зайтм. посоветоваться. Почему нзлншняя? Любое массовое агнтмеропрнятне в таком важном вопросе не повреднт, еслм его на правнть в правнльное русло. Но теперь, с Смоленском в тесном содружестве с более опытнымн старшнмн товарніцамн... Жылуновіч (узрываецца): Чаму — «старшымн», калі, мы па сутнасьці равесьнікі? Але-ж галоўнае, яны нас і за таварышаў не хочуць лічыць! Паглядзіце хаця-б што ў газэтах сваіх пішуць! С т а л і н: Это не более как нздержкі-і в пылу споров. С товарншамн Мясннковым н Кнорііным мы договорнлнсь, оніі условня прннялн. Д ы л а (умешваецца): Умовы могуць быць адны: няхай Мясьнікоў з сваімі едуць, як і мы, у Менск і там разам склікаем Усебеларускі зьезд Саветаў. Ж ы л у н о в і ч (да Чарвякова): Што будзем рабіць? Чарвякоў: Урэшце можна і зірнуць, што там, у Смаленску. Выступім там перад камуністамі — людзі-ж свае, зь месц, зразумеюць. дзе праўда. Жылуновіч (Сталіну): Калі толькі ўсё будзе на парытэтных пачатках. А не— едзем адтуль у Менск. С т а л і н: Вот н договорнлнсь. Думаю трудяіцнеся белорусы еіце памятніік вам поставят на центральной плошадн Мннска. Счастлнвого путн. (Бярэцца за тэлефон). Товарніц Мясннков? Как у вас? Уже выступнлн с докладом? Наша лнння проходнт? Очень хорошо. Так белорусы к вам едут. Прнмнте, как младшнх братьев. Манмфест? Везут. Проснм немедленно сообіцнть день прокламнрованмя. Понялн меня? (Разьвіталь на і нецярпліва махае рукой беларусам. Тыя выходзяць у дзьверы, за якімі шум станцыі). Дзяжурны: Поезд на Смаленск! Смаленск! Жылуновіч і яго спадарожнікі рассаджваюцца на вагонных лаўках. Н я б і т ы (да Бывалага): Эх, здаецца, упускае сваю зорку Зьміцер Жылуновіч! Б ы в а л ы: Ён паступіў як дысцыплінаваны партыец. А зорка — гэта нешта з авантурнага рамана. У гісторыі дзейнічала клясавая неабходнасьць. Н я б і т ы: А мне здаецца: тут хіснуўся Жылуновіч, падвяла яго наша беларуская мяккацеласьць. Вось калі ён быў на вышыні: абвясьціўшы на ўвесь целы сьвет у «Дзяньніцы»; «Беларусы —дадому!» Тады й яго ўласная Дзяньніца ўзышла. Падумайце: абраны страшынёй Цэнтральнага бюро аб’яднаных сэкцый камунісгаў беларусаў. Ды каб ён не паслухаў Сталіна, а адразу — у Менск, яго арганізацыя магла -б у момант разгарнуцца ў рэспубліканскую. Б ы в л ы: У выпадку, калі-б зацьвердзілі ў Маскве. Н я б і т ы: Тады навошта было абвяшчаць, што Беларусі даручаецца сувэрэннасьць’ Вось дзе пачатак адміністратыўна-каманднай сыстэмы, а не ў канцы дваццатых. Б ы в а л ы: У смалян пазыцыі былі мацьнейшыя. Н я б і т ы: (іранічна) Вядома... Калі глядзець ня з пункту ісьціны, а вачыма тых, хто стаяў за Сталіным. Ведаеце, што за шэсьць пунктаў аб утварэньні БССР ён падпісаў зь Мясьніковым? Б ы в а л ы: Цікавіўся. Н я б і т ы: Я здагадваўся. Вельмі ж старанна вы абыходзлі гэты моманг у сваіх артыкулах. Слухайце! Дамаўляцца аб сувэрэннасьці рэспублікі і ў той жа ча£ пунктам шостым, канчатковым, упісаць: Правы Цэнтрбюро і аддзелаў Ураду рэспублікі застаюцца ранейшымі. Нармальна? ' р у Р Б ы в а л ы: Цяжкі для справы ўмацаваньня савецкай улады час патрабаваў жалезнан канцэнтрацыі ўлады ў рэвалюцыйным цэнтры. йянЛД? ‘ Т Ы: В°СЬ * Даканцэнтраваліся да трыццаць сёмага.. А чаго варты чацьветры пункт пагадненьня! Адной толькі цешу сябе думкайраптам Жылуновіч меркавау яшчэ, што ўсё ж у рашаючы момант акажацца хітрэйшы за Сталін? У К I р э Й: А ну ціха там! Спыніць мітынг! Вак?ал’ 3 вакзальных дзьвярэй выходзяць Жылуновіч, Чарвякоў, Дыла Лагун Зьяўляюцца прадаўцы газэт. Выкрыкваюць наперабой: -Экстрэнны выпуск! Чытайце бальшавіцкую «ЗвездуЛ Шостая абласная партканфеоэнцыя абвяшчае сябе Першым зьездам Кампартыі бальшавікоў БеларусіІ Р у н ° в 1 4 ( Да прадаўца): Дай мне! (Праглядае газэту. Яго спадарожнікі IdKCdMa). палЛ^ pJ^?Cb т° да а" Мы’ ЗДаецца. зьявіліся, калі гасьцям гаспадары шапкі падаюць. Рэспубліка абвешчана, віншую таварышы! а Р.в к ° Ў (Разгублена): Сытуацыя'.. Пакуль, значыць. мы ў Маскве мітынгавалі, у Смаленску справу рабілі. У На сцэне зьяўляюцца ўсе ўдзельнікі Смаленскай аблпартканферэнцыі Жылуновіч оашучым крокам падыходзіць да стала, стоячы за якім Мясьнікоў аб нечым упаўголаХ рыным. Ж ы л у н о в і ч: Таварыш Мясьнікоў? _ 'М я с ь н ' к ° Ў: А-а товартц Жнлуновнч... А мы ждалн—ждалн. Ну вот, главное все же свершнлось. Падыходзіць Рэйнгольд. Рэйнгольд:А, браты беларусы... (Паціскае рукі ) Мы чакалі, чакалі Прошу^а мной Товарніцн’ конечно> хотят ознакомнться с постановленнем сьезда. Мясьнікоў: Вннманне! Товаршцн, нзбранные в Центральное бюро прошу к столу презяднума. к J * Ы л У н ° в ' Ч: (працягвае гаворку, якая да таго вялася з Кнорыным упаўго rnnaLv таварь|ш Кн°РынШТО зьезд мяне і Лагуна ўвёў у ваша Цэнтральнае бюро. справу не мяняе. Крыудзіце вы беларусаў і самі не разумееце гэтага, відаць.