КНІГІ ОНЛАЙН
Гісторыю расейскага права выкладаў Валерыян Шыраеў. Гэты высокаадукаваны чалавек, акрамя юрыдычных пытаньняў цікавіўся расейскай гісторыяй. Мак сім ведаў аб ім ад свайго настаўніка Парфірыя Мізінава, зь якім сябраваў Шыраеў, і таму яшчэ да паступленьня ў ліцэй сачыў за яго артыкуламі ў газэце «Голос». Шыраеў лічыўся асобай перадавых ідэй. I яго лекцыі вылучаліся неар дынарным поглядам на тыя працэсы, што адбываліся ў Расеі. Ён марыў аб пераўтварэньні ліцэя ва ўнівэрсытэт і гэтае пытаньне ня раз падымаў на старонках газэт. Максім падзяляў думку свайго прафэсара. На жаль, іх мара споўнілася толькі ў лістападзе 1918 г. Валерыян Шы раеў, былы выпускнік ліцэя, стаў 1-м рэктарам Яраслаўскага ўнівэрсытэта Другі выкладчык, лекцыі якога Ма ксім стараўся не прапускаць, быў ды рэктар ліцэя Уладзімір Шчаглоў. На заняткі, якія ён вёў па дзяржаўнаму пра ву і ўсеагульнай гісторыі, усе студэнты хадзілі з ахвотай. Лекцыі прафэсара Шчаглова заўсёды выклікалі бурныя спрэчкі. Ягоныя навуковыя артыкулы друкаваліся ў ліцэйск хі часопісах «Временннк Деміідовского юрмднческого лнцея» і ў «Юрндмческой бнблнографнн», адзіным у Pace! юрыдычным бібліягра фічным часопісу, які разам з «Юрнднческймй запнскамн» выходзіў ў ліцэі. Шчаг лоў быў таленавітым літаратарам. Яго кніга «Высшее учебное заведенне в г. Ярославле нм.Демндова» карысталася па пулярнасьцю сярод ліцэістаў. Тыя часта любілі на лекцыі задаць прафэсару пы таньне не па тэме. Напрыклад, што адбывалася сёньня дзесяць гадоў назад? Прафэсар, трошкі падумаўшы, адказваў: «10 гадоў назад у гэты дзень быў падпісаны загад на зацьвярджэньне стыпэн дыі імя стваральніка расейскага тэатру Фёдара Воўкава.» Для студэнтаў гэта была толькі зачэпка, каб пачаць гаворку аб тэатральных навінках. Да іх размовы падключаўся і сам прафэсар. I гутарка пра кулыуру магла працягвацца гадзінамі. Такія размовы Максім любіў. У ліцэі ў яго не было блізкіх сяброў. Яго ад накурснікі больш цікавіліся пытаньнем: кім лепш стаць пасьля заканчэньня ліцэя: юрыстам практыкам або тэарэты кам. А Максіма гэтая праблема не хвалявала. Пасьля сваёй паездкі на радзіму ён па-сапраўднаму адчуў сябе беларускім паэтам і сваю будучыню зьвязваў толькі зь літаратурай. Вучобу ў ліцэі юнак разглядаў толькі як вымушаны крок. Шкода было часу, які прыходзілася адрываць ад сваёй беларусікі на вывучэньне юрыдычных дысьціплінаў. Акрамя таго, нямала гадзінаў займала праца у бібліятэчнай камісіі, сябрам якой яго выбралі ліцэісты. Супакойвала тое, што ён мог у першую чаргу карыстацца фондамі бібліятэкі, першы знаёміцца з навінкамі. Звычайна Максім шукаў зборнікі па этнаграфіі, фальклёру. Народная творчасьць беларускага народу даўно цікавіла яго. Хаця ў яго бацькі, які ў свой час займаўся этнаграфіяй, была добрая пад борка кніг па фальклярыстыцы, у ліцэйскай бібліятэцы, гаратаючы зборнікі вясковых прыпевак расейскіх губэрняў, зборнікі песень і казак, Маскім яшчэ раз упэўніўся, наколькі багатая спадчына яго народу. 1 таму, уводзячы ў беларускую паэзію тэмы і матывы заходнеэўрапейскай і сусьветнай літаратуры, ён лёгка знаходзіў у роднай мове мастацкія сродкі для перадачы тых матываў. А яшчэ ён цьвёрда пераканаўся: нельга разьвіваць чужое, не разьвіваючы свайго. Потым тыя думкі, што прыходзілі ў час працы ў бібліятэцы, знайшлі сваё адлюстраваньне ў яго літаратурнакрытычных працах. «Як кожны народ мае сваю нацыянальную душу, так ён мае і свой песенны склад (стыль) твор часьці, найбольш прыдатны да гэтай душы. Ёсьць ён і ў нас, беларусаў. I мы мусім зьвярнуцца да яго, каб улажыць ў нашую паэзію сьвежыя сокі, каб стаць бліжэй да душы роднага народу, лепей паталіць яе духоўную смагу і запраўды ўзяцца за вялікую працу: разьвіцьцё бе ларускай народнай культуры»,— пісаў ён у артыкуле «Забыты шлях». 1 да гэтай тэмы ён зьвяртаўся неаднойчы. Максім апісваў побыт, адзеньне, песенную творчасьць украінскага насельніцтва ў нарысах «Червоная Русь», «Угорская Русь». Зьвяртаўся да этнаграфі чнага матэрыялу, працуючы над брашурай «Братья-чэхі», артыкуламі «Белару- сы», «Украннское казачество» й іншымі. Яго невялічкія нататкі пра вершы Пушкіна сталі глыбокімі дасьледваньнямі ра сейскага, беларускага, украінскага фальклёру. Наогул, народная творчасьць ста ла для Максіма ня толькі глебай для натхненьня. Гэта той шлях, які на яго думку, павінен весьці паэтаў да сапраў днай беларускай паэзіі. Беларускай ня толькі па мове, але і па духу. Складанай і няпростай дарогай і пайшоў Максім. Пасьля расстаньня зь Аняй, яго душа пачала нудзіцца і зьнемагаць. I ў беларускіх песьнях ён, нечакана для сябе, знайшоў аналягічныя думкі і пачуцьці. Іх складаў народ. на працягу тысячагодзьдзяў. А весткі ад Ані прыходзілі ўсё радзей. Казалі, што яна мела вялікі посьпех як піяністка, што за ёй залятаецца шмат хлапцоў. Максім верыў і не верыў чуткам. Каханьне да Ані было настолькі моцным і чыстым, што ён быў удзячны лёсу нават за тыя кароткія хвіліны яго шчасьця. Пытацца каго небудзь пра Аню ён ня мог. Яе цётка, якая разумела яго пачуцьці, не хацела, каб пляменьніца, якую яна выхоўвала зь дзяцінства, была разам з Максімам. Жанчына здагадвалася аб хваробе юнака і ведала, што сухоты, ад якіх памерлі яго маці і брат, рана або позна забяруць і яго. Цётка хацела шчасьця сваёй пляменьніцы... Максім адчуваў тую непрыязьнь сэр цам. Ён разумеў, што Тацьцяна Рафаілаўна ніколі не згадзіцца на іх шлюб, і ўсётакі спадзяваўся на лепшае, бо надзея заўсёды памірае апошняй. Кожны вечар Максім выходзіў на наберажную Волгі, праходзіў тыя мясьціны, якія ён некалі наведвал з Аняй. Над зямлёй узыходзіла яркая зорка Вэнера, якая несла з сабой сьветлыя згадкі. ЧЛРЛ'КІШЛЯХ Chernobyl Alexander Lyutsko, Ph.D. The explosion of Unit 4 of the Chernobyl nuclear power plant happened on the eve of a great holiday, the First of May, which is not only widely celebrated in the Soviet Union, but also an occasion for people to visit friends and relatives. Although, as it became clear later, the Moscow based authorities (the USSR State Committee for Hydrometeorology, the Institute of Biophysics of the Ministry of Public Health of the USSR, army units, various specialists on nuclear power) immediately carried out measures in the Chernobyl area, but official information to the public at large was withheld. While residents of a 30 km zone from the nuclear power plant were evacuated, no iodine prophylactics or control of contaminated food took place. Because of such negligence, many people located on the track of the radioactive cloud received very high doses early in the accident. Unfortunately, an accurate reconstruction of the radiation levels at that point in time is nearly impossible. Byelorussian scientists became involved in this case only later. At first only rumors were circulated about an accident at Chernobyl. On May 1, the workers of the Nuclear Department in the Gomel region started to take samples of soil and vegetation. The radioactivity of these samples exceeded several hundred thousand Bks per kg. Moreover, the containers of condensed milk manufactured in the Gomel region have been used as a radioactive source for students’ laboratory work. At first the staff of the Institute of Nuclear Energetics, the Scientific Research Institute of Cancer and Medical Radiology and the University were involved in the problem. The Committee on Reducing the Consequences of Chernobyl, the Department of the Environment Radiation Control as well as the Institute of Radiology and the Agricultural Radiometry Control Service were set up later. Worst of all, there were no experienced specialists and instruments available to monitor the situation. 12 gamma radiometers were quickly produced at the University’s Department of Nuclear Physics. While, of course, quite insufficient, these were the only units in the republic at that point. All information gathered was submitted to a Government Committee, which comprised of com pletely unqualified agricultural, industrial and economics executives, who ignored all scientific recommendations, viewing the problem from their particular point of interest. They began to erect many settlements for migrants in the highly contaminated areas, as well as the decontamination of numerous small towns and villages. We know now that these measures produced very poor results. More than one billion rubles were wasted, without any tangible effects. And, worst of all, agricultural production of foodstuffs continued in the contaminated territory without the benefit of any radiometric control. As a result, radioactivity was dispersed all over Byelorussia, increasing the individual dose all over. In the meantime, bad news started to arrive from the contaminated area. Daily, more and more people were complaining of weakness, and their health was turning for the worse. Thyroid problems were increasing radically, especially among children. It can be assumed that in certain cases this was caused by the absence of correct information, and the presence of army troops. It became to be called radiophobia. However, it is necessary to take into account that the individual doses caused by the short-lived radioactivity, especially during the passage of the big radioactive cloud over Byelorussia, reached a very high level indeed. Nobody has yet proven that a high dose of radioactivity is beneficial to human health. Because of the inadequate amount of measurements at that time we are unable to reconstruct the primary picture of the accident. By that I mean the initial level of radiation. In addition, the then Ministry of Public Health, has refused to admit that radiation could result in any ill-effects on the health of the individuals. Thus some very valuable information concerning the dose-rate in humans at the first stage of an accident like Chernobyl was lost to science forever. The range of the dose-level still remains the main reason for disagreement between the officialdom in Moscow and the Byelorussian point of view. The methodology worked out by the Moscow Institute of Biophysics takes into account only the doses incurred by Cs radiation, ignoring other radio isotopes as well as the doses at the very first stage of the accident. As is widely known, the “350 mzv concept,” developed in the Moscow Institute of Biophysics was rejected by the Byelorussian scientific community.