КНІГІ ОНЛАЙН
Dose calculation remains a principal and basic problem in the affected regions of Byelorussia. A more accurate definition of doses received by individuals is of particular importance in the objective estimation of the radiation situation in the republic, as well as of great scientific value. Moreover, it is necessary for making necessary decisions in connection with planing as well as safety measures needed. The contaminated foodstuffs are another problem. These have received a considerable dose of the radiation throughout Byelorussia. No doubt the determination of cesium contamination is the simplest task at hand. This year it was forbidden to produce agricultural goods in the contaminated areas, but produce from private lots are outside of any controls. As before, there is no equipment available to perform on the spot checking of agricultural goods in the markets. Three models of inexpensive gamma radiometers were developed by the Department of Nuclear Physics, and it is hoped that “Radiometer Enterprise” will produce some three to four hundred of them in near future. This would enable authorities to properly manage the cesium problem. However, for strontium determination the problem is considerably more serious. We have previous information that bones of individuals show a very high strontium content. We believe that the strontium problem will become a critical one, as long as this element is being accumulated and isn’t removed. We would like to underscore that many of us in the scientific community distrust the quality of radiometric determinations made so far. Any reasonable person understands that the results of any determination depends on the accuracy and quality of the instrumentation available. The problem lies therein that the quality of determination is not adequate when considering the scale of the contaminated area. Another problem we face is the rather wide spread radio-ecological ignorance among both the population and the officials. The resources are frequently wasted, including the charitable help from abroad. For example, precision instruments are frequently found in places where there is no qualified personnel to operate them. On the other hand, the people are not capable to apply the simplest individual safety measures. We are certain, had the young recruits who were brought in to Chernobyl to take part in the reactor emergency cleanup, the so called “liquidators,” who were, consequently severely exposed to radiation, have known more about radioactivity, they would be in a much better health today than they are. During this year only two popular brochures were pubresources available in the most effective ways, lished in Byelorussia, one of them a brief pamphlet. We hope that in near future the Minsk State University will organize a Radio-Ecological College with the aim to serve as an international education center to train technicians, teachers, etc. The last but not least of the Chernobyl generated problems is an internal one. The reduction of the consequences of the disaster is quite impossible without a proper scientific guidance. Unfortunately, the various institutions involved, as well as the participating scientist act separately, without collaborating with each other. But what we need is unity of purpose, a high level scientific committee that would collaborate with the government, that would make recommendations how to use the re- 3RKIБЙЦКМЫНЫ Татары на зямлі Беларусі Сьвятлана Менская Восьмы Хадзіс «...Спытаў адзін чалавек Прарока (Міласьць і мір яму ад Бога) —Які Іслам лепш і Прарок адказаў: Карміць тых, хто патрабуе і вітацца (казаць салам) з тымі, каго ведаеш і з тымі,каго не ведаеш...» «На зямлі высакароднага, зычлівага і працавітага народу—беларусаў жыве жменька татараў. 1х так мала, што ў звычайных даведніках колькасьць не пазначаецца, бо складае каля 0,12% ад насельніцтва Беларусі. Калі-ж лічыць, колькі засталося нашчадкаў татараў, што пасяліліся на тэрыторыі Вялікага княства Літоўскага ў канцы ХІУ ст., то іх яшчэ менш. Прайшло ўжо амаль 600 гадоў, як мы жывем воддаль ад сваёй былой радзімы — Паволжа і Крыма, але мы не выракліся свае веры —Ісламу— і свайго імя. Часам ад паволжскіх або крымскіх татараў можна пачуць папрок, што мы ня ведаем татарскай мовы. Мы карыстаемся ўжо нам роднай беларускай мовай, гаворым на расейскай мове, разумеем польскую, украінскую. А га лоўнае, мы выхоўваем сваіх дзяцей сумленнымі і працавітымі грамадзянамі, якія маюць гонар называцца татарамі ў любых абставінах. А што тычыцца татарскай мовы, то прыйдзе час і ў нас будуць свае татарскія школы». Гэтымі словамі па-беларуску пачы наецца прадмова да «Байрама», часопіса татарскага грамадзка-культурнага аб’яд наньня «Аль-Кітаб» Менскай вобласьці. Яго пачала выдаваць ініцыятыўная група татараў пры Менскім абласным аддзяленьні Фонду культуры. Пра што гэты квартальнік? Пра гісторыю і падзеі, да якіх дачыніліся беларускія татары, пра асновы Ісламу, пра дасьледчыкаў гісторыі і культуры татараў, пра заняткі і рамёствы, пра жыцьцё татараў у Татарстане, пра крымскіх, сібірскіх, астраханскіх, літоўскіх 1 польскіх татараў. Мяр куецца друкаваць слоўнік казанскататарскіх і крымскататарскіх найболыв ужывальных слоў і выразаў. Першы нумар адкрывацца цікавым ма тэрыялым пра беларускіх татараў, іх мінулае і сучаснасьць. Зьяўленьне татараў на тэрыторыі Беларусі вучоныя тлумачаць па-рознаму. Але, на думку аўтараў, найболып пераканальнае мерка ваньне прафэсара Пецярбургскага ўнівэр сытэта Антона Мухлінскага. «Татарскае насельніцтва ўзьнікла... з трох элемэнтаў: аселых наёмных і саюзных воінаў татарскіх ордаў; з улусаў, што трапілі ў палон, прыгнаныя Вітаўтам; з выхадцаў Залатой Арды і Крыма, што стаміўшыся ад нязгоды ў сваёй айчызне, самі добраахвотна перасяліліся ў Літву». Паводля дадзеных гісторыкаў Я.Гембіцкага, 3. Капыскага, А, Грыцкевіча, расьсяленьне татараў ў Беларусі пача лося з ХУІ ст. У Менску назва «Татарскі канец» (ускраіна) ў гістарычных дакумэнтах упершыню згадваецца ў 1560 годзе, але пасяленьне татар, відаць, было ў горадзе значна раней. Татар скія вуліцы былі ў Слоніме, Бярозе Бярэсьцейскага павету/, Горадне й інш. гарадах Беларусі, што сьведчыць аб цесным засяленьні татарамі Беларускай зямлі. Аб гэтым расказвае артыкул «Унутрыгардскія назвы на Беларусі». . Квартальнік пачаў друкаваць у пера кладзе на беларускую мову Кур’ян Аль Фаціха. У «Мазаіке тых часоў» расказваецца аб тым, як адбываўся працэс высяленьня татараў з Крыма. Значнае мес ца адведзена фальклёру татараў. Надрукаваныя старажытная казка з Кітабу, ру капіснага зборніка тэкстаў, запісаных па беларуску арабскімі літарамі, літаратурная апрацоўка татарскай легенды Вінцуком Адважным. Прыводзяцца тэксты, ноты крымскататрскіх народных песьняў «Что гэта за дзеўчына» і «Перад усхо дам луны», рэцэпты з татарскай кухні. Арлен Кашкурэвіч Адраджэнцы «Пагоні» Людміла Налівайка Пячатка Вітаўта. 1407-1418 гг. Пагоня і Адраджэньне — сьвятыя для кожнага беларуса словы. Яны суіснуюць у яго сьвядомасьці заўсёды разам. За свабоду Бацькаўшчыны, за збаў. леньне яе ад ворагаў склікалі нашыя князі Пагоню I яна ратавала зямлю, не давала ёй згінуць. А калі трэба было адраджала яе з папялішчаў, ратавала ад згубы. Пагоня і Адраджэньне ляйелі ў бязьмежную даль праз стагодзьдзі^зьвя заныя адным ланцугом. Сымбалем кож нага Адраджэньня быў рыцарь, які на грозным кані лунаў над зямлёй Бела рускай, ахоўваючы яе межы. I кожны, хто вырашыў сваё жыцьцё прысьвяціць Адраджэньню Ьацькаўшчыны, прысягаў на Пагоню, каб «... рз с тою потребою отчнзны, еслр она да конца згннет, з пею згннуть, або еслм через ваш ретунок будет выдвнгнена, з вамн н з нею вы брннуть». Быць можа таму, «Адраджэньнем» назвалі сваю выстаўку мастакі суполкі «Пагоня», якая экспанавалася сёлета ў Менску, у залях Палаца мастацтва. Яна была створана з удзелам БНФ, Беларус кага фонду культуры і стала першай выстаўкай сябраў гэтага маладога аб’яд нананьня. Выстаўка паказала (з пункту гледжаньня гісторыі) ня толькі адзін з шля хоў разьвіцьця мастацтва Беларусі, але і падвяла вынікі працы мастакоў-асьветнікаў за шмат гадоў іх творчай дзейнасьці ў гэтым напрамку. У Беларусі добра ведаюць іх імёны. А. Марачкін, П. Драчоў, Я.Кулік, М.Купава, У Маркавец, Ю. Герасіменка-Жызьнеўскі, А.Лось, А. Сьвістуновіч, У Крукоўскі, Ю. Піскун, У Сулкоўскі, М.Назарчук, Л. Кальмаева, Я. Батальёнк, А. Шатэрнік, А.Пашкевіч, Г.Скрыпнічэнка, А. Лапіцкая, В.Мікіта, К. Харшэвіч, У.Хадаровіч, А.Цыркуноў і інш., хто на пpapacy многіх гадоў адстойваў у сваёй творчасьці права на адлюстраваньне былога і цяперашняга зь гісторыі / быту Беларусі. На сёньняшні дзеяь гэтыя мастакі — авангард беларускага нацыянальнага мастацтва. Яго гонар і яго адраджэньне. 3 творчасьцю некаторых зь іх / знаёміць чытачоў часопіса «Полацак» Людміла Налівайка. Сучасная выява Пагоні Нягледзячы на тое, што сябры «Пагоні» не ставілі перад сабой задачы прытрымлівацца якога-небудзь аднаго творчага стылю, але ўсе яны працуюць у рэалістычным напрамку, распрацоўцаю чы клясічныя прынцыпы і традыцыі мас тацтва беларускай, расейскай і заходніх школаў. У арсэнале мастацкіх сродкаў уключаюцца розныя манэры і спробы — калаж, мантажы, імпрэсіяністычныя прыёмы, сродкі фотарэалізму. He сёньня пачалася дзейнасьць вя домага беларускага мастака Я.Куліка — аўтара графічных твораў, якія ўзнаў ляюць гістарычную карціну разьвіцьця Беларусі, пачынаючы ад старажытных часоў. У сваёй экспазыцыі мастак дэман страваў графічныя партрэты Рагвалода, Тура, Рагнеды, Ізяслава, замкі Беларусі. А.Марачкін — мастак летуценьнік, праўдашукальнік. На працягу многіх гадоў мастак, падобна «дзядзьку Язэпу Драздовічу», абыйшоў пешшу шмат якія вёскі Меншчыны, Віцебшчыны, Полаччыны. Ён замалёўваў гістарычныя мясьціны, зьбіраў цудоўныя ўзоры народнага мастацтва. Разам з сваімі паплечнікамі вярнуў жыцьцё творам Я.Драздовіча, А. Кіш. Любоў да гісторыі свайго народу дапамагае Ал. Марачкіну ў яго нялёгкай працы па выхаваньню маладых мастакоў. Ён — выкладчык жывапісу ў Беларускім тэатральна-мастацкім інстытуце. На выстаўцы мастак прадэманстраваў свае адносіны да мінулых і адначасова сучасных праблемаў. «Сьцежкамі Я.Драздовіча», «Зьніч», «Памяці Палын» «Планета Палын» «Памяці 26 красавіка 1986 года»,— на гэтых і іншых яго творах можна пабачыць вобразы сёняшніх ба рацьбітоў за адраджэньне беларускай мовы, нацыянальнай годнасьці народу: Я.Луцэвіча, З.Пазьняка, А.Бембеля й іншых змагароў зямлі Беларускай.