КНІГІ ОНЛАЙН
Аўтаматычна згенераваная тэкставая версія, можа быць з памылкамі і не поўная.
Погляд Абісаіна набыў сілу архангелаў і херувімаў і бачыў, што ўсё святло свету ў крыві Хрыстовай, што ў ёй сонца і ўсе зоркі, што зямлю яна напаіла, каб цвіла, і ўвесь свет бясконца ў ёй патануў! -А я ненавідзеў, ненавідзеў спрадвечную любоў! шаптаў Абісаін і слёзы неверагоднага пакаянна, палячыя, як пекла, цяклі па яго твары. Як можаш ты злітавацца з мяне? спытаў. Як можаш мне дараваць? -Твая нянавісць была таемнаю любоўю, адказаў Збаўца, любоўю, якую ты не разумеў і якая цябе панічна палохала. Ты змагаўся з ёю, бо яна табе здавалася грахом. Твая нянавісць перапаўняла любоў тым, што табе здавалася праўдай самай светлаю, а нянавісць твая была для цябе святою! Такая нянавісць абуджае любоў і Бог яе любіць больш, чым тупую ілжывасць да вялікага! Абісаін, ты аднойчы сказаў: “Мы ўбачымся!” Я табе адказаў; “Мы ўбачымся!” I вось мы ўбачыліся, не ты мяне знайшоў, а я прыйшоў цябе наведаць. Ты ведаеш сёння, што ўся нянавісць твая гэта памылка’ Прамень яе бруіцца так блізка з промнем любові! Ідзі са мною ў рай гэтай любові, твая бедная душа так доўга блукала ў цемры! I прывід, як рансй у пячоры, наблізіўся блізка, як прамень месяца і вусны яго шукалі вусны паміраючага Абісаіна. Ён адчуваў яго райскае дыханне і задрыжаў ад шчасця. “Я цябе люблю, прашаптаў у бясконцай тузе Абісаін, a пацалунак Хрыста ў знак міру ўпаў на яго вусны, як ціхая кветка. Асалода, глыбейшая, чым мудрая бездань нябёсаў схапіла душу Абісаіна, узнесла яе ўгару з шэсцем анёлаў, а між тым разбітае яго цела ў крыві ляжала на зямлі, a народ вакол, даведаўшыся, хто гэта, помсліва яго праклінаў. Самко Птах (Славацкая легенда) Ноч была цёмнаю, як лёс славацкага краю, навальніца грукатала ўдалечыні, нібы лютая злосць мангольскай арды, якая і сёння прыгнечаны народ той душыць. Цемра была густою настолькі, што немагчыма было ўбачыць горы. Лясы стагналі, горная рака пралятала паміж скал, панурая, халодная, варожая. Толькі ў адным месцы яна была поўная чырвонага бляску, нібы нехта высыпаў у яе скарб золата і рубінаў. Гэта святло з адчыненых дзвярэй аднаго з дамоў побач падала на яе. Велізарны агонь узнімаўся ўгару ў каменным ачагу: у прасторнай кухні пяклі ў ім цэлага барана на рашотцы. Мужчыны з светлымі вычыма і цвёрдымі тварамі сядзелі побач на драўлянай лаўцы і пілі з гліяных жбаноў. Дзверы былі адчынены насцеж, было горача, а да таго ж весела трашчаў агонь, асвятляючы раку і сцежку, што вяла паўз бераг. На гэтай дарозе з’явілася высокая худая постаць маладога мужчыны. Ён быў у разарванай кашулі і босы. Яго светлыя, мяккія і доўгія валасы падалі на кашчавыя плечы, вочы меў, нібы кавалак блакітнага неба, былі яны летуценнымі і пакорлівымі. Твар меў бледны, горам хмучаны, і ў той сумны момант ён ледзве пазбегнуў смерці, бо меў крывавую паласу ад вуснах аж да левага вуха. Небарака спыніўся за некалькі крокаў ад дзвярэй, не адважваючыся ісці далей. Вусны яго задрыжалі ў цёмнай начы, і цяжкое перад навальніцаю паветра панесла песню шчыгла, ціхую, салодкую і сумную. Музыка гэтая даляцела да пабеленай, азоранай агнём кухні, і гаспадар выйшаў на ганак. Гэты птушыны гоман у цёмнай начы перад навальніцаю надзвычай здзіўляў. Ён стаў шукаць птушку, а ўбачыў чалавека. - Хто гэта? запытаў грубым голасам, потым прыкрыўся рукою і стаў назіраць. Бледны небарака з крывавым следам на твары тузануўся хваравіта, азірнуўся навокал, нібы хацеў пераканацца, што знаходзіцца менавіта там, дзе патрэбна, і вочы яго напоўніліся слязьмі. Так, тут калісьці стаяў яго дамок, a тут калісьці было яго поле! Яму было зусім не смешна, калі пачуў: - Усё, што было калісьці тваім, цяпер належыць іншым. Прыйшлі з Германіі чужынцы, і пан твой і наш ім аддаў ўсё, што было тваім. - Хто гэта? Паўтарыў зноў грубы голас з чужым акцэнтам. Бледны чалавек у цёмнай начы выцер слязу, нейкае падабенства ўсмешкі асвяціла яго твар, ён хацеў нешта сказаць, але з яго вуснаў зляцеў сумны, салодкі і жаласлівы шчэбет дразда. Ён зрабіў крок наперад, і святло цалкам асвятліла яго ўбогую постаць. - Дурань! сказаў немец цвёрда і недаверліва. Прэч! Між тым падышоў да гаспадара другі мужчына і сказаў са смехам: -Гэтага баяцца не трэба! Гэта прыдурак. Яго клічуць Птахам, ён з будоўлі крэпасці. Сёння мы разбурылі там тую хаціну, якая перашкаджала будаваць валы. Людзі, што там жылі, зніклі, і мы не ведаем, што з імі. He трэба яго крыўдзіць, гэтага Птаха, але дадому яго не пускай. Гэта, пэўна, злодзей. У руцэ ён трымаў вялікі кавалак хлеба, які адрэзаў гэтаму жабраку, праявіўшы такім чынам спачуванне. Ён кінуў гэтую скібу далёка, нібы сабаку. Яна звалілася ля ног жабрака, і той, вырашыўшы, што гэта камень, адскочыў на крок, замест таго, каб прагна яго схапіць. Мужчына, які кінуў хлеб, раззлаваўся ад такой няўдзячнасці. - He хоча хлеба! пакрыўдзіўся, хацеў, каб дом яму аддалі! I ўзяўшы камень, кінуў яго ў жабрака і трапіў яму ў спіну. 3 вуснаў беднага чалавека вырвалася нешта падобнае на крык параненай птушкі, чым чалавека. Паступова ён растварыўся ў цемры. Між тым мужчыны, што чулі лаянку і праклёны свайго сябра, выйшлі напалову п’яныя, пачалі пагражаць, некаторыя са смехам, некаторыя злобна, шукалі камяні і груды зямлі і кідалі ўслед бедаку, цяпер хутка ўзляцеўшаму Самко Птаху, сапраўдны дождж назбіраных стрэл. Ён уцякаў праз раку, пакуль мог дыхаць. Пазней азірнуўся і ўбачыў, што яго не праследуюць. Ноч схавала яго ад злых людзей. Затым распачалася навальніца і дождж ліў з нябёсаў, як з вядра. Самко грымоты здаліся куды больш прыемнымі, чым лаянка тых лютых людзей. Ён ведаў, дзе знаходзіцца, што непадалёку ёсць пячора не вельмі глыбокая ў скале. Ён яе ведаў добра. Ведаў, што там ёсць мяккі мох і ўвайшоў. Так ён быў цалкам захаваны ад дажджу і ветру. Ён сеў на зямлю, абапёрся галавою аб скалу, рукі яго ляглі на калені. Доўга не мог аддыхацца, нават не задумваючыся пра свой стан, пакуль кроў яму не стала гучаць у вуснах, а сэрца біцца аб рэбры, нарэшце ён сумна вымавіў: “Куды пайду?” Але ніякага адказу не мог знайсці ў сваёй душы. Усё яго разуменне пра шчасце, жыццё-быццё і свет зводзілася да самотнасці ў лесе, дзе нарадзіўся ён, і яго бацька, і бацька яго бацькі, гэта такая ж самотнасць, як самотнасць ракі, дзе паабапал растуць тысячагоддзямі дрэвы, напоўненыя птушынымі гнёздамі, поўныя музыкі і пахаў, іх вялікія цені падалі на мяккую траву, расквечаную белымі і жсўтымі зоркамі. Гэта для Самко была ўся зямля. На мяжы паміж дрэвамі і нябёсамі ўзвышаліся вяршыні Татраў, пад якімі плылі воблакі, якія трапаў жорсткі вецер магутнымі маланкамі, і ў глыбіні аблокаў зіхацелі сярэбраныя праменні. За Татрамі, магчыма, не было ўжо нічога, але нават калі свет там бьгў нашмат большым, Самко любіў свой прыгожы куток, дзе ўпершыню ўбачыў святло сонца і твары сваіх бацькоў. Гэты куток быў для яго гняздом. На беразе ракі стаяла белая хата, а за ёю хваляваліся два невялікія палі, падзеленыя ручаём і альшанікам. Адно поле было сінім, дзе квітнеў лён, a другое залатым, дзе выспявавала жыта. Ля дзвярэй хаты заўсёды ўсё лета сядзела яго прабабка і прала. Вясною Самко старанна клапаціўся пра поле, запрагаўся ў плут, як яго бацька да гэтага, і прабабка, адклаўшы ўбок прасніцу, арала. Яе доўгія, белыя, як малако, валасы вецер трапаў, як конскую грыву, а яе моцны і гучны голас вітаў багровую зямлю, якая дыхала свежасцю і давала хлеб. Прабабка была мудраю і святою. Яна разумела мову лясных птушак і таму шмат пра іх даведалася таямнічага. Самко пачынаў гэтую мову разумець таксама і павучыўся адказваць ім, умеў спяваць, як дрозд, клякатаць, як салавей, свісцець, як жаўна. Ён мог клякатаць, як арол, бо часта ўздымаўся аж на вяршыні Татраў, а калі вісеў часам, рызыкуючы жыццём, сярод прорваў, на дне якіх гучала вада, і сярод аблокаў, дзе гукі, што чуліся ад арлоў, і былі выражэннем трывогі за сваю моладзь, і яны калацілі крыламі са страху, калі Самко гладзіў іх у гнёздах. Але не трэба было баяцца, бо Самко не пакрыўдзіў нікога жывога: ні жука, ні мушку, ні птушку, і цёмны лес, і сонечная ніва яго ведалі і любілі. Птушкі былі яго сябрамі, ніводная не баялася, калі Самко набліжаўся да яе, наадварот, з радасцю прыляталі да яго, дзе б ён ні быў. Калі ён ішоў цемраю, то да яго падляталі берасцянкі і дразды, калі сядзеў на ганку дома і еў, то да яго падляталі чорныя дразды і елі з ім з адной міскі, калі на пятлі цягнуў плуг, то падлятаў жаўрук і, суправаджаючы яго, спяваў для яго, Самко любіў жаўрука больш за ўсіх сваіх крылатых сяброў, але мацней за ўсіх любіў ён Пана нашага, Хрыста, пра жыццё якога ён ведаў ад прабабкі да дробязей. Калі Хрыстос устаў з мёртвых, узрадаваліся птушкі, а калі ляжаў у труне, то з сумам маўчалі, і цяпер прасілі Збаўцу, каб дазволіў з ім застацца назаўсёды. Пан ім сказаў, што адказ прачытаюць у небе. Яны ляцелі, ляцелі, але паступова стаміліся, калі Хрыстос уздымаўся ўсё вышэй і вышэй з неверагоднаю хуткасцю да славы нябеснай. Яны падалі на зямлю адна за другой, аж пакуль не застаўся адзін жаўрук, які працягваў сваё падарожжа нават тады, калі арлы стаміліся. Гэтае кволае стварэнне адчувала такую тугу па Сыне чалавека, што стала мацнейшым за арла і ў палёце яго перамагло. Калі жаўрук даляцеў да сонца, то настолькі аслабелі ад жорсткасці нябёсаў яго крылы, што бядак зваліўся паранены на зямлю, схаваўся ў траве, адкуль заспяваў сваю даўнюю песню, светлую, як срэбра, што прабівалася да нябёсаў, як прамень. Калі жаўрук сеў Самко на руку, то той пацалаваў аслабелыя крылы птушкі, і шчыгол, з якім Самко пра свае пачуцці размаўляў, глыбока ўспрыняў салодкую, набожную, натхнёную песню жаўрука. Туркаўку Самко асабліва любіў, бо з ёю Хрыстос-немаўля гуляўся у сваёй калысцы. Аднойчы Маці Божая прывязала яе сваім поясам за грудку, каб нікуды не паляцела ад дзіцяці Бога, вось і застаўся след на горле птушкі, і таму смяецца туркаўка так прыгожа, так радасна, бо прыгадвае хвіліны, калі ружоваю грудкаю магла дакрануцца да яшчэ ружовага караля свету, таго цела, якое пазней будзе аддадзена на катаванне. А яшчэ ведаў Самко ад сваёй прабабкі, якая разумела мову лясных птушак, што яна спазнала таямніцу спрадвечнага жыцця. Таямніцу таго, што сама скарыстаць не хацела б ніколі, а думала раскрыць бацьку Самко, але разважала залішне доўга пра тое, чым з’яўляецца спрадвечнае жыццё на зямлі: шчасцем або цяжарам, разважала так доўга, што аднойчы ўвечары дзікунскія коннікі пад’ехалі да самотнай ля леса белай хаты і гаспадара, бацьку Самко, проста забілі. Жонка яго звар’яцела ад жаху, калі ўбачыла, што гарачая кроў сцякае па твары мужа, і блукала, нібы палахлівая лань па гарах і далінах, і галасіла, прабіваючы неба. Галасіла яна так доўга, пакуль у яе не разарвалася сэрца. Самко быў тады кволым дзіцем і застаўся прабабке адзін з усёй яе сям’і. Падрастаў ён з птушкамі на дрэвах далёка ад людзей, якіх зрэдку бачыў нібы прывіды. Прабабка вучыла яго шмат чаму, але таямніцу спрадвечнага жыцця не адкрыла, бо са смуткам адчувала: не вытрымае яе душа цяжар зямнога побыту, і ведала яна надзвычай добра, што для кожнага з нас наканаваны чорны дзень