Гісторыя Беларусі, канец XVIII — пачатак XX ст
вучэб. дапам. для 9-га кл.
Для сярэдняга школьнага ўзросту
Выдавец: Выдавецтва БДУ
Памер: 199с.
Мінск 2011
1911 г. — увядзенне выбарных земстваўу Віцебскай, Магілёўскай і Мінскай губернях.
1914 г., ліпень (жнівень) — пачатак Першай сусветнай вайны. Увядзенне ваеннага становішча ў Беларусі.
1917 г., люты — звяржэнне самадзяржаўя. Перамога Лютаўскай буржуазнадэмакратычнай рэвалюцыі ў Расіі.
1917 г., сакавік, ліпень — правядзенне з’ездаў беларускіх нацыянальных арганізацый.
СІНХРАНІЧНАЯ ТАБЛІЦА
Еўропа
Беларусь
Расія
1772, 1793, 1795 гг.
Падзелы Рэчы Паспалітай
1799-1815 гг.
Напалеонаўскія войны
1804 г.
Абвяшчэнне Напалеона Банапарта імператарам Францыі
1814-1815 гг.
Венскі кангрэс. Стварэнне Свяшчэннага саюза Расіі, Аўстрыі, Прусіі
1821-1829 гг.
Нацыянальна-вызваленчы рух у Грэцыі супраць Турцыі
1772, 1793,1795 гг.
Падзелы Рэчы Паспалітай, далучэнне беларускіх зямель да Расійскай імперыі
1794 г.
Устанаўленне мяжы яўрэйскай аселасці
1801 г.
Устанаўленне новага адміністрацыйна-тэрытарыяльнага падзелу ў Беларусі
1812 г.
Утварэнне Часовага ўрада Вялікага Княства Літоўскага; баявыя дзеянні на тэрыторыі Беларусі
1817, 1820 гг.
Утварэнне таварыстваў філаматаў і філарэтаў
1772, 1793, 1795 гг.
Далучэнне беларускіх зямель да Расійскай імперыі
1803 г.
Указ Аляксандра I аб «вольных хлебаробах»
1812 г.
Вайна напалеонаўскай Францыі супраць Расійскай імперыі
1815 г.
Увядзенне Аляксандрам I Канстытуцыі Царства Польскага
1821-1825 гг.
Дзейнасць дзекабрысцкіх арганізацый
Еўропа
Беларусь
Расія
1825, 1830 гг.
Адкрыццё першай у свеце чыгункі ў Англіі і пачатак рэгулярнага руху па ёй
1830 г.
Ліпеньская буржуазная рэвалюцыя ў Францыі
1825 г.
Паўстанне дзекабрыстаў у Санкт-Пецярбургу
1837 г.
Будаўніцтва першай чыгункі ў Расіі
1830-1831 гг.
Паўстанне ў Польшчы, Літве і Беларусі
1830—1850-я гг.
Чартысцкі рух у Англіі
1848-1849 гг.
Рэвалюцыі ў Францыі, Італіі, Аўстрыйскай імперыі, Германіі
1861 г.
Стварэнне адзінага Італьянскага каралеўства
1831, 1840 гт.
Скасаванне дзеяння Статута ВКЛ у беларускіх губернях 1839 г.
Далучэнне ўніятаў да Рускай праваслаўнай царквы
1840-1857 гг.
Рэформа П. Д. Кісялёва ў дзяржаўнай вёсцы
1844-1857 гг.
Інвентарная рэформа ў памешчыцкай вёсцы
1853-1856 гг.
Крымская вайна
1861 г.
Адмена прыгоннага права
1862 г.
Першая чыгунка ў Беларусі 1862-1863 гг.
Выданне «Мужыцкай праўды»
1860—1870-я гг.
Судовая, земская, гарадская, ваенная і іншыя буржуазныя рэформы
Еўропа
Беларусь
Расія
1863-1864 гг.
Паўстанне ў Польшчы, Літве і Беларусі
1864 г.
Стварэнне I Інтэрнацыянала
1870 г.
Завяршэнне аб’яднання Італіі 1870-1871 гг.
Аб’яднанне германскіх зямель у адзіную дзяржаву. Абвяшчэнне Германскай імперыі 1871 г.
Парыжская Камуна 1882 г.
Стварэнне Траістага саюза
1889 г.
Стварэнне 11 Інтэрнацыянала
1904-1907 іт.
Стварэнне Антанты
1863 г.
Скасаванне часоваабавязанага становішча беларускіх сялян
1870-я гг.
Рух рэвалюцыйных народнікаў
1884 г.
Утварэнне беларускімі студэнтамі-народнікамі групы «Гоман»
1897 г.
Утварэнне Бунда 1898 г.
I з’езд РСДРП у Мін-
ску
1903 г.
Утварэнне БСГ
1902 г.
Утварэнне партыі сацыялістаў-рэвалюцыянераў (эсэраў)
1903 г.
Падзел РСДРП на бальшавікоў і меншавікоў
1904-1905 гг.
Руска-японская вайна
1905-1907 гг.
Першая буржуазна-дэмакратычная рэвалюцыя ў Расійскай імперыі
1906 г.
Пачатак сталыпінскай аграрнай рэформы
Еўропа
Беларусь
Расія
1906-1915 гг.
Выданне газеты «Наша ніва»
1911 г.
Увядзенне земстваў у Віцебскай, Магілёўскай, Мінскай губернях
1914—1918 гг. — Першая сусветная вайна
1914 г.
Увядзенне ваеннага становішча ў Беларусі 1915 г.
Акупацыя германскімі войскамі заходняй часткі Беларусі
Люты 1917 г.
Лютаўская буржуазна-дэмакратычная рэвалюцыя
Сакавік, ліпень 1917 г.
З’езды беларускіх нацыянальных арганізацый
Жнівень 1917 г.
Карнілаўскі мяцеж
МЕТАДЫЧНЫЯ ПАРАДЫ
Як працаваць з тэкстам па метадзе ключавога слова
1. Прачытайце тэкст і вызначце ў ім ключавое слова, якое з’яўляецца асноўным паняццем.
2. Знайдзіце ў тэксце або пераўтварыце з іншых слоў два прыметнікі, якія характарызуюць ключавое паняцце.
3. Потым адшукайце ў тэксце або пераўтварыце з іншых слоў тры дзеясловы, якія тлумачаць, што адбылося з ключавым паняццем.
4. Складзіце кароткую фразу (5—7 слоў), якая будзе служыць вывадам па змесце вывучаемага матэрыялу.
Як параўноўваць гістарычныя падзеі
1. Правесці параўнанне — гэта значыць знайсці адрозненні і вызначыць падабенства.
2. Вызначце прыкметы, па якіх будзеце параўноўваць гістарычныя падзеі, і складзіце план параўнання.
3. Падбярыце факты, якія характарызуюць гістарычныя падзеі па кожным пункце плана, і аформіце параўнанне ў выглядзе табліцы.
Прыкметы, па якіх параўноўваюцца падзеі
Гістарычныя падзеі
4. Зрабіце вывад аб агульных рысах і адрозненнях гістарычных падзей, якія параўноўваюцца.
Як праводзіць доказ
1. Сфармулюйце тэзіс (палажэнне), які будзеце даказваць.
2. Падбярыце гістарычныя факты, з дапамогай якіх будзеце пацвярджаць тэзіс.
3. Лагічна звяжыце гістарычныя факты з тэзісам, які даказваеце.
4. Праверце, ці вычарпаны ўсе факты, неабходныя для доказу.
Як раскрываць прьгчынна-выніковыя сувязі паміж гістарычнымі падзеямі
1. Высветліце, да якога гістарычнага часу адносяцца гістарычныя падзеі і якую гістарычную з’яву яны адлюстроўваюць.
2. Вызначце прыкмету, на падставе якой звязваюцца паміж сабой гістарычныя падзеі. У якасці такой прыкметы можа быць храналагічная або лагічная паслядоўнасць падзей грамадска-палітычнага, сацыяльна-эканамічнага, культурнага жыцця.
3. Лагічна звяжыце паміж сабой гістарычныя падзеі, вызначыўшы, якая з абазначаных гістарычных падзей з’яўляецца прычынай, а якая — вынікам.
Як вызначаць ролю гістарычнай асобы
1. Пазнаёмцеся з інфармацыяй аб гістарычнай асобе ў тэксце параграфа.
2. Вызначце, у якіх гістарычных умовах сфарміраваліся погляды і перакананні асобы.
3. Якія метады, сродкі выкарыстоўваліся асобай для дасягнення сваіх мэт?
4. Ахарактарызуйце ўклад, які асоба ўнесла ў гісторыю. Якую яе спадчыну мы выкарыстоўваем у сучасным жыцці?
5. Выкарыстайце рэкамендаваную літаратуру пра жыццёвы шлях і дасягненні гістарычнай асобы.
Як працаваць з гістарычнай картай (картасхемай)
1. Вызначце, якой вучэбнай тэме адпавядае назва карты, які гістарычны час яна ахоплівае, якія гістарычныя падзеі адлюстроўвае.
2. Пакажыце на карце месцазнаходжанне гістарычнага аб’екта, які вывучаецца, і свайго населенага пункта.
3. Пазнаёмцеся з легендай да карты, дзе тлумачацца ўмоўныя абазначэнні.
4. «Прачытайце» гістарычную карту з дапамогай легенды і адпаведнай вучэбнай інфармацыі ў вучэбным дапаможніку.
Як працаваць з гістарычнай ілюстрацыяй, якая ўяўляе сабой загадкавую карцінку
1. Вызначце, якая гістарычная падзея ці з’ява адлюстравана на малюнку (ілюстрацыі).
2. Адшукайце элементы ілюстрацыі, якія ўяўляюць сабой парадокс (пэўную неадпаведнасць, супрацьлегласць, двухсэнсоўнасць).
3. Растлумачце ўмовы і прычыны, якія прывялі да парадоксу, што адлюстраваны на гістарычнай ілюстрацыі.
4. Выкажыце асабістыя адносіны да гістарычных падзей і іх удзельнікаў, адлюстраваных на ілюстрацыі.
СПІС РЭКАМЕНДАВАНАЙ ЛІТАРАТУРЫ
Раздзел I
Асветнікі зямлі Беларускай, X — пачатак XX ст.: энцыкл. давед,— Мінск, 2006. (Таксама па другім раздзеле.)
Асіноўскі, С. М. Поле памяці: Постаці і падзеі беларускай мінуўшчыны / С. М. Асіноўскі,— Мінск, 1999.
Асіноўскі, С. М. Там, дзе была Неўрыда / С. М. Асіноўскі,— Мінск, 1996.
Букчйн, С. К мечам рванулйсь нашй рукй: докум. повестй / Семен Букчйн. — Мйнск, 1985.
Букчйн, С. В. Последнйй год Денйса Фонвязйна: повесть / С. В. Букчйн. — Мйнск, 1981.
Верамейчык, С. I. Міхал Клеафас Агінскі, 1765—1833: продкі, жыццёўЗалессі, нашчадкі (спроба храналогіі) / С. I. Верамейчык. — Мінск, 2008.
Гісторыя Беларусі ў літаратурных вобразах (дакастрычніцкі перыяд) / склад. М. Р. Гнеўка. — Мінск, 1979. (Таксама па другім раздзеле.)
Грыцкевіч, В. Шляхі вялі праз Беларусь: нарыс / Валянцін Грыцкевіч, Адам Мальдзіс. — Мінск, 1980.
Каханоўскі, Г. А. Адчыніся, таямніца часу: гіст.-літ. нарысы / Г. А. Каханоўскі. — Мінск, 1984.
Каханоўскі, Г. А. Руплівец нашай старасветчыны: Яўстах Тышкевіч / Г. А. Каханоўскі. — Мінск, 1992.
Клаз, Н. С. Потомству в прймер: очеркй / Н. С. Клаз. — Мйнск, 1978.
Кніга для чытання па гісторыі Беларусі (канец XVIII—1917 г.): 8-ы кл. /
аўт.-склад. Н. Я. Новік. — Мінск, 2007. (Таксама па другім раздзеле.)
Мазйнг, Г. Ю. Березйна, год 1812-й / Г. Ю. Мэзйнг, Л. Ф. Йерусалймчйк. — Мйнск, 1994.
Марціновіч, А. У часе прасветленыя твары: гіст. эсэ, нарысы / Алесь Марціновіч. — Мінск, 1999.
Марціновіч, А. Хто мы, адкуль мы...: гіст. эсэ, нарысы: у 3 кн. / Алесь Марціновіч. — Мінск, 2008. — Кн. 2, 3. (Таксама па другім раздзеле.)
Мехаў, У. Старадаўняя гравюра/У. Мехаў— Мінск, 1974.
Мікуліч, Б. Адвечнае / Б. Мікуліч // Аповесці / Б. Мікуліч. — Мінск, 1985.
Славутыя імёны Бацькаўшчыны: зборнік / уклад. У. Гілепа [і інш.]. — Мінск, 2000.
Трэпет, Л. В. Там, дзе гучалі паланезы / Л. В. Трэпет. — Мінск, 1990.
Шаблюк, В. У. Двор у Туганавічах / В. У. Шаблюк. — Мінск, 1996.
Швед, В. В. Беларускія старонкі гісторыі дзекабрыстаў / В. В. Швед. — Мінск, 1998.
Якімовіч, А. Адкуль ліха на свеце / А. Якімовіч // Выбр. тв.: у 2 т. — Мінск, 1967.-Т. 2.
Раздзел II
Віж, М. Лабірынт / М. Віж. — Мінск, 1991.
Гроднеў, М. Пярэдадзень / Мікола Гроднеў // Што скажуць людзі: аповесці / М. Гроднеў. — Мінск, 1975.
Далідовіч, Г. В. Гаспадар-камень / Г. В. Далідовіч // Гаспадар-камень: зб. сучас. беларус. прозы. — Мінск, 2011.
Далідовіч, Г. Пабуджаныя: раман / Генрых Далідовіч. — Мінск, 1988.
Караткевіч, У. Зброя / У Караткевіч // 36. тв.: у 8 т. — Мінск, 1989. — Т. 5.
Караткевіч, У. Каласы пад сярпом тваім: раман / Уладзімір Караткевіч. — Мінск, 2008.
Кісялёў, Г. Паплечнік Каліноўскага / Генадзь Кісялёў. — Мінск, 1976.
Мальдзіс, А. Восень пасярод вясны: аповесць, сатканая з гістарычных матэрыялаў і мясцовых паданняў / Адам Мальдзіс // Як жылі нашы продкі ў XVIII стагоддзі; Восень пасярод вясны / Адам Мальдзіс. — Мінск, 2009.
Маўр, Я. Шлях з цемры / Янка Маўр // 36. тв.: у 4 т. — Мінск, 1975. — Т. 3.
КНІГІ ОНЛАЙН
