КНІГІ ОНЛАЙН
Пошук сярод кніг, што прайшлі індэксацыю гуглам. Некаторыя кнігі гугл не знаходзіць
— He... не трэба... — Але жтак... — He трэба, чуеце! — усклікнула яна. I каб зрабіць мне балюча, дадала: — А ведаеце, мне здаецца, што вы вар’ят. Я міжволі спыніўся і сказаў: — Няпраўда, вы так не думаеце! — Але ў вас такі дзіўны выгляд! А тае раніцы, калі вы пераследавалі мяне, хіба вы тады не былі п’яным? — He. Але я быў сыты, я толькі што пад’еў. — Што ж, тым горш. — А вам лепей было б, калі б я быў п’яны? — Напэўна... Я вас баюся! Богам вас малю, пусціце мяне! Я задумаўся. He, я не мог гэта так пакінуць, занадта шмат чаго я губляў. Годзе строіць дурня на канапе, у позні вечар! Ха, яна спрабуе ў гэткай хвілі яшчэ неяк выкручвацца! Быццам я не ведаю, што ўсё гэта — адно праз сарамлівасць! He такое ўжо я немаўля! Спакойна! I досыць гэтых размоў! Але яна супраціўлялася вельмі рашуча, занадта рашуча, каб гэта можна было растлумачыць простай сарамлівасцю. Я нібы неспадзявана перакуліў свечку, стала цёмна, а яна адчайна супраціўлялася і нават адзін раз слаба ўскрыкнула. — He, не трэба, не трэба! Калі хочаце, пацалуйце лепш мяне ў грудзі. Мілы мой, добры! Я адразу спыніўся. Гэтыя словы прагучалі гэтак спалохана, гэтак бездапаможна, што я шчыра здзівіўся. Яна думала ўзнагародзіць мяне, дазволіўшы мне пацалаваць яе ў грудзі! Як гэта міла, — міла і наіўна! Я гатовы быў зваліцца і ўкленчыць перад ёю. — Але, мілае маё дзіцятка! — сказаўя ў замяшанні. —Я ніяк не разумею... дапраўды не магу зразумець, што гэта за гульня... Яна ўстала і дрыготкімі рукамі запаліла свечку; я зноў сеў на канапу і сядзеў нерухома. Што ж цяпер будзе? На душы ў мяне было паскудна. Яна зірнула ў бок насценнага гадзінніка і здрыганулася. — Ах, зараз вернецца пакаёўка! — усклікнула яна. Гэта было першае, пра што яна падумала. Я зразумеў яе намёк і падняўся. Яна ўзяла накідку, як бы збіраючыся надзець яе, але перадумала, зноў паклала яе і адышлася да каміна. Яна была бледная і ўсё больш непакоілася. Каб ёй не давялося паказаць мне на дзверы, я спытаў: — Ваш бацька быў вайскоўцам? А сам тым часам ужо збіраўся пайсці. — Сапраўды, ён быў вайсковец. А адкуль вы ведаеце? — Я не ведаю, мне проста раптам прыйшло ў галаву запытацца. — Як дзіўна! — О, так. Нюх вельмі мне дапамагае. Ха-ха, нездарма ж я вар’ят... Яна хуценька зірнула на мяне, але не сказала нічога. Я адчуваў, што мая прысутнасць для яе пакутлівая, і хацеў хутчэй пакласці гэтаму канец. Я скіраваўся да дзвярэй. Няўжо яна больш не пацалуе мяне? I нават рукі не падасць? Я спыніўся і чакаў. — Вы ўжо сыходзіце? — прамовіла яна, па-ранейшаму стоячы каля каміна. Я не адказваў. Зняважаны і разгублены, я глядзеў на яе, не кажучы ні слова. Ах, я ўсё сапсаваў! Здавалася, ёй не было ніякай справы, што я збіраюся сыходзіць, яна была цяпер навекі страчаная для мяне, і я думаў пра тое, што б сказаць ёй на развітанне, шукаў значных, глыбокіх слоў, якія ўразілі б яе, узнялі б мяне ў яе вачах. I, насуперак свайму цвёрдаму рашэнню, раззлаваны, усхваляваны і пакрыўджаны, я, замест таго каб развітацца з ёй ганарліва і холадна, пачаў балбатаць усялякае глупства; патрэбныя словы не прыходзілі, я паводзіў сябе надта легкадумна. У галаву зноўкулезлі кніжныя тырады і розныя красамоўствы. Чаму б ёй не сказаць мне наўпрост, каб я пайшоў, спытаўся я ў сябе. Ну, чаму? Няма чаго саромецца. Замест таго, каб раптам прыгадаць, што хутка вернецца пакаёўка, яна проста магла сказаць так: «Цяпер вы павінны пакінуць мяне, таму што мне пара ісці па маму, і я не хачу, каб вы мяне праводзілі вуліцаю». Ёй гэта не прыйшло ў галаву? Ах, не: менавіта гэта і прыйшло ёй у галаву! Так я і думаў. Бо ёй так лёгка было падаць мне знак — узяць і зноў пакласці накідку, я б адразу ўсё зразумеў. Бо я ж сказаў, што ў мяне ёсць нюх. I дзеля гэтага, папраўдзе, зусім не трэба быць вар’ятам... — Богам малю, прабачце, што я вас так назвала! Гэтае слова сарвалася ў мяне з языка! — усклікнула яна. Але яна па-ранейшаму стаяла воддаль і не падыходзіла да мяне. Ая ўпарта гнуў сваё. Я балбатаў, пакутліва адчуваючы, што надакучыў ёй, што аніводнае маё слова не дасягае мэты—і ўсё ж ніяк не мог спыніцца. Я мяркую, можна мець адчувальнае сэрца, нават не будучы вар’ятам; ёсць натуры, якія адгукаюцца на ўсялякую драбязу, іх можна забіць адным рэзкім словам. I я намякнуў, што ў мяне менавіта такая натура. Рэч у тым, што галеча вельмі абвастрыла пэўныя схільнасці ўва мне, ія вельмі шкадую, напраўду, вельмі шкадую... Але ў гэтым ёсць і нейкі добры бок, гэта іншым разам дапамагае мне. Інтэлігентны бядняк умее назіраць куды лепш за інтэлігентнага багацея. Бядняк заўсёды абачлівы, сочыць за кожным сваім крокам, падазрона ставіцца да кожнага слова, якое чуе; кожны яго крок прымушае яго думкі і пачуцці напружвацца, працаваць. Ён праніклівы праз досвед сваёй параненай душы... Я досыць доўга расказваў ёй пра сваю параненую душу. Але чым больш я гаварыў, тым больш неспакойнаю рабілася жанчына, да якой я звяртаўся; нарэшце, у роспачы ломячы рукі, яна некалькі разоў паўтарыла: — О Божа! Божа ж мой! Я выдатна разумеў, што мучыў яе, і зусім не хацеў яе мучыць, але ўсё ж даймаў. Нарэшце я вырашыў, што галоўнае збольшага ўжо сказанае і, уражаны яе поўным роспачы паглядам, усклікнуў: — А цяпер я сыходжу, сыходжу! Вы ж бачыце, я ўжо ўзяўся за клямку! Бывайце! Бывайце, чуеце? Вы маглі хоць бы адказаць, раз я двойчы развітаўся з вамі і меў цвёрды намер сысці. Я нават не прашу дазволу зноў пабачыцца з вамі, бо гэта будзе вам непрыемна. Але скажыце: навошта вы мяне мучылі? Што я вам зрабіў? Бо я не стаяў у вас на дарозе, праўда ж? Чаму ж вы раптам адварочваецеся ад мяне, нібыта мы зусім не знаёмыя? Вы ж зусім спустошылі мяне, я цяпер канчаткова раздушаны. Бачыць Бог, я ж не вар’ят. Калі вы дасце сабе рады падумаць, то выдатна зразумееце, што я зусім здаровы. Працягніце ж мне руку! Або дазвольце падысці да вас! Можна? Я вам нічога не зраблю, я толькі на якую хвілю ўкленчу перад вамі, укленчу каля вашых ног, толькі на кароткую хвілю, вы дазволіце? Ну добра, я не зраблю гэтага, я бачу, што вы баіцеся, і не зраблю... чуеце, не зраблю гэтага. Але скажыце, малю вас, чаго вы так баіцеся? Бо я ж стаю спакойна, нават не варушуся. Я проста ўкленчыў бы на дыванку, вунь на той чырвонай плямцы каля самых вашых ног. Але вы спалохаліся: я адразу ўбачыў у вашых вачах, што вы спалохаліся, і вось я не зрушыўся з месца. Я не зрабіў ані кроку, калі прасіў у вас дазволу, ці не так? Я стаяў нерухома, як вось цяпер, калі я паказаў вам тое месца, дзе я хацеў укленчыць — вунь там, на дыване, дзе чырвоная ружа. Я нават не паказваю пальцам, глядзіце, нават не паказваю, не раблю гэтага, каб не напалохаць вас, я толькі ківаю і скіроўваю туды свой пагляд, вось так! I вы выдатна разумееце, пра якую я ружу кажу, але не хочаце дазволіць мне ўкленчыць, вы баіцеся мяне і не наважваецеся падысці да мяне. He разумею, як гэта ў вас хапіла жорсткасці назваць мяне вар’ятам. Ці не праўда, вы так зусім не думаеце? Толькі адзін раз улетку, даўным-даўно, я быў вар’ятам: мне даводзілася занадта цяжка працаваць, і я забываў своечасова паабедаць, бо ўсе думкі мае былі занятыя працаю. Гэта паўтаралася дзень за днём: мне варта было б згадваць пра яду, але я вечна забываўся. Бачыць Бог, гэта праўда! Каб жа мне не сысці з гэтага месца, калі я маню! I, разумееце, вы крыўдзіце мяне. Зусім не моцная патрэба змушала мяне гэтак працаваць: я карыстаюся крэдытам, вялікім крэдытам у Інгебрэта і Гравесена; у мяне часта бывае нямала грошай, і я ўсё ж такі не купляю ежы, бо проста забываюся пра яе. Чуеце! Вы маўчыце, не адказваеце, вы не адыходзіце ад каміна, а проста стаіце і чакаеце, пакуль я пайду... Яна хутка падышла да мяне і падала руку. Я з недаверам глядзеў на яе. Ці зрабіла яна гэта ад душы? Ці ж толькі для Taro, каб пазбавіцца ад мяне? Яна абвіла рукамі маю шыю, і на вачах у яе выступілі слёзы. А я стаяў і глядзеў на яе. Яна падставіла мне вусны, але я не верыў ёй, гэта проста была ахвяра, толькі б усё хутчэй скончылася. Яна нешта сказала, і мне пачулася: «Аўсё-ткі я люблю вас!» Яна сказала гэта вельмі ціха і невыразна; можа быць, я не пачуў, можа быць, яна сказала што-небудзь зусім іншае; але яна кінулася мне на шыю і нават прыўзнялася на дыбачкі, каб дацягнуцца, і стаяла так ледзьве не цэлую хвіліну. Я баяўся, што яна проста прымусіла сябе быць са мной ласкаваю, і сказаў толькі: — Якая вы прыгожая! Больш я нічога не сказаў. Я падаўся да дзвярэй, наткнуўся на іх і, адступаючы, выйшаў з пакоя. А яна засталася стаяць унутры. Сцэна чацвёртая Надышла зіма, халодная, мокрая і амаль бясснежная; насунулася вечная, імглістая ноч, і мала што не цэлы тыдзень не адчувалася нават свежага павеву ветрыку. На вуліцах цэлымі днямі гарэлі газавыя ліхтары, і ўсё ж людзі раз-пораз у тумане натыкаліся адно на аднаго. Усе гукі — звон царкоўных званоў, лясканне бразготак на рамізніцкіх конях, людскія галасы — раздаваліся глуха і былі нібы пахаваныя ў шчыльным паветры. Прайшоў тыдзень, потым яшчэ адзін, а надвор’е стаяла ўсё такое самае. Я па-ранейшаму жыў тамсама, унізе, у Ватэрлане. Усё больш і болып я прывязваўся да свайго прытулку, да гэтага пакойчыка для прыезджых, дзе я мог мець жытло, нягледзячы на сваю галечу. Грошы ў мяне даўным-даўно скончыліся, але я ўсё ж такі па-ранейшаму прыходзіў сюды, нібы меў на гэта права, нібы стаўся тут сваім. Гаспадыня пакуль што нічога мне не казала, але мяне ўсё роўна мучыла думка, што я не магу расплаціцца з ёю. Так прайшлі тры тыдні. Ужо некалькі дзён я зноў пісаў, але тое, што атрымлівалася, мяне не задавальняла; я старанна працаваў, высільваўся з раніцы да ночы, але без усялякага поспеху. За што б я ні браўся, усё аказвалася марным, — удача адвярнулася ад мяне. Я спрабаваў пісаць у пакоі на другім паверсе, гэта был а найлепшая з гасцёўняў. Ад таго першага вечара, калі ў мяне яшчэ былі грошы і я мог плаціць за ўсё, ніхто мяне там не турбаваў. Я ўвесь час спадзяваўся, што мне ўдасца напісаць які-небудзь артыкул, і тады я змагу заплаціць за пакой, а таксама разабрацца з іншымі даўгамі; вось чаму я працаваў гэтак рупна. Асабліва мяне займала адна ўжо распачатая рэч, ад якой я шмат чаго чакаў, — алегарычны твор пра пажар у кнігарні; тут была закладзеная глыбокая думка, якую я хацеў апра-