КНІГІ ОНЛАЙН
Пошук сярод кніг, што прайшлі індэксацыю гуглам. Некаторыя кнігі гугл не знаходзіць
Вакол цішыня. Я падымаюся і іду, саджуся і зноў падымаюся. Часу каля чацвёртай; калі будзе шэсць, пайду дадому і па дарозе, можа, каго-небудзь сустрэну. У мяне яшчэ дзве гадзіны, а я ўжо крыху непакоюся і абтрасаю з сябе верас і мох. Мне знаёмыя мясціны, якімі я праходжу, дрэвы і камяні, як заўсёды, стаяць самотна, лісце шамаціць пад нагамі. Гэты аднастайны пошум і гэтыя знаёмыя дрэвы і камяні дарагія майму сэрцу, я напаўняюся неверагоднай удзячнасцю, усё робіцца мне блізкім, перамешваецца са мной, усё я люблю. Я падбіраю сухую галіну і трымаю яе ў руцэ, і разглядаю з кожнага боку, седзячы там і раздумваючы пра сваё, галінка амаль струхлела, мяне ўражвае яе спарахнелая кара, нейкая спагада кранае маё сэрца. А калі я ўстаю, то галіну не адкідваю, абы збыць, а кладу на зямлю і задуменна стаю каля яе; нарэшце, гляджу на яе ў апошні раз павільгатнелымі вачыма і іду далей. Настае пятая гадзіна. Я няправільна вызначыў час па сонцы, цэлы дзень я ішоў у заходнім кірунку, а ўсё роўна прыйшоў недзе на паўгадзіны раней, мяркуючы па цені ад хаты. Усё гэта я заўважаю; аднак да шостай застаецца яшчэ цэлая гадзіна, таму я паварочваюся, каб пахадзіць яшчэ. I лісце ўсё шамаціць у мяне пад нагамі. Так мінае яшчэ адна гадзіна. Я бачу пад сабою маленькую рэчку і маленькі млын, які замярзае ўзімку; млын меле, яго шум раскатурхвае мяне, я адразу спыняюся. Я спазніўся, гавару я ўголас. Мяне апаноўвае скруха, я адразу ж паварочваюся і ідудадому, але яўжо ведаю, што спазніўся. Я прыспешваю хаду, пачынаю бегчы; Эзоп разумее, што нешта здарылася, цягне за повад, ніяк з ашыйніка не вырвецца, скуголіць і некуды прыспешвае. Сухое лісце ляціць у нас з-пад ног. Але калі мы выбягаем на край лесу, там нікога няма, не, толькі поўная цішыня, а так — ні душы. Нікога тут, нікога, гавару я. Хоць нічога іншага я і не чакаў. Я пастаяў крыху і пайшоў, занурыўшыся ў свае думкі, пайшоў паўз сваю хату, уніз да Сірылюна, разам з Эзопам, торбай і стрэльбай, з усімі маімі прычындаламі. Пан Мак прыняў мяне з вялікай прыязнасцю і запрасіў павячэраць. VII Я ўпэўнены, што магу крыху чытаць у душах людзей навокал. О, калі я ў гуморы, мне здараецца зазірнуць у чужыя душы нашмат глыбей, нават калі я не маю да гэтага асаблівых здольнасцяў. Мы сядзім у зале, некалькі мужчын, некалькі жанчын і я, і мне здаецца, я бачу, што адбываецца ў душах гэтых людзей і што яны пра мяне думаюць. Я разумею кожны ўзмах іх веек; бывае, кроў прылівае да іх шчок і робіць іх чырвонымі, іншы раз яны робяць выгляд, што глядзяць у адваротны бок, а самі тым часам цішком паглядаюць на мяне. А я сяджу тут і назіраю, і нікому ў галаву не прыйдзе, што я бачу кожную душу наскрозь. Шмат гадоўя думаў, што здольны чытаць у flymax людзей. Можа, памыляўся... Цэлы вечар я правёў у зале пана Мака. Мне не варта заседжвацца доўга, бо нічога цікавага для мяне тут няма; але хіба я не прыйшоў з тае прычыны, што мяне цягнулі сюды думкі? А раз так, то хіба я мог хутка развярнуцца і пайсці? Мы гулялі ў твіст і пасля вячэры пілі тодзі2, я сядзеў спінаю да прысутных і глядзеў у падлогу; за мною, падаючы гасцям, мітусілася туды-сюды Эдварда. Доктар паехаў дадому. Пан Мак паказаў свае новыя лямпы, першыя парафінавыя лямпы, якія завезлі на поўнач, лямпы цудоўныя, на вялізных свінцовых падстаўках, і ён штовечар запальваў іх сам, каб чаго-небудзь не здарылася. Пару разоў ён заводзіў гаворку пра свайго дзеда, консула: мой дзед, консул Мак, атрымаў гэта 2 Тодзі — напой, які раней традыцыйна падавалі гасцям пасля вячэры. Тодзі гатавалі, дадаючы ў гарачую ваду парэчкавы сіроп і крыху спіртнога. з рук самога Карла Юхана3, расказваў ён, тыкаючы пальцам у сваю дыяментавую шпільку. Яго жонка памерла, ён паказаў мне яе партрэт, які вісеў у суседнім пакоі, — шляхетнага выгляду жанчына ў карункавай накідцы, з чароўнай усмешкай. У тым жа пакоі знаходзілася і кніжная шафа, дзе стаялі нават старажытныя кнігі на французскай мове, напэўна, атрыманыя ў спадчыну, у прыгожых пазалочаных пераплётах і падпісаныя шматлікімі імёнамі ранейшых уладальнікаў. Паміж кнігамі месцілася багата розных даведнікаў: пан Мак быў чалавекам дасведчаным. На партыю ў твіст запрасілі таксама прадаўцоў з яго лаўкі; тыя гулялі няўпэўнена і без асаблівага запалу, увесь час нешта пільна разлічвалі і ўсё роўна рабілі памылкі. Аднаму з іх падказвала Эдварда. Раптам я перакуліў свой келіх, расхваляваўся і ўстаў з крэсла. — Ну трэба ж такое, перакуліў келіх! — сказаў я. Эдварда рассмяялася і адказала: — Ды ўжо ж, мы бачым. Усе смеючыся запэўнівалі мяне, што нічога страшнага насамрэч не адбылося. Мне прынеслі ручнік выцерціся, і гульня працягнулася. Прабіла адзінаццаць. Я не мог пераадолець нейкую цьмяную злосць, выкліканую смехам Эдварды, калі я глядзеў на яе, яе твар здаваўся мне пустым, а сама яна — непрыгожай. Пан Мак спыніў гульню, бо прадаўцам трэба ісці спаць, сам адкінуўся на спінку канапы і пачаў расказваць, што думае павесіць шыльду на тым баку лаўкі, які выходзіць на прыстань. Папрасіў у мяне парады. У які колер пафарбаваць? Мне гэта было нецікава, я адказаў, асабліва не думаючы, што ў чорны, і пан Мак адразу ж падтрымаў: — У чорны, так я і сам думаў. «Склад солі і бочак», вялікімі чорнымі літарамі, лепей не прыдумаеш... Эдварда, ці не час табе класціся спаць? Эдварда ўстала, паціснула нам абодвум руку, пажадала добрай ночы і выйшла. Мы зноў селі. Размаўлялі пра чыгунку, якую пусцілі летась, пра першую тэлеграфную лінію. Аднаму Богу вядома, калі тут на поўначы пабудуюць тэлеграф! 3 Карл Юхан (1763-1844) — шведскі і нарвежскі кароль. Паўза. — Разумееце, — сказаў пан Мак, — мне ўжо сорак шэсць, мае валасы і барада пасівелі. Я адчуваю, што старэю. Вы бачыце мяне ўдзень і думаеце, што я малады, але калі надыходзіць вечар і я застаюся адзін, я зусім чэзну. Сяджу тут у зале і раскладваю пасьянсы. Бывае, сыходзіцца, калі там-сям змахляваць. Ха-ха. — Пасьянсы сыходзяцца, калі там-сям змахляваць? — спытаў я. — Так. Здаралася, што я мог чытаць у яго вачах... Ён падняўся, прайшоў да акна і паглядзеў на двор; стаяў ён, моцна горбячы спіну, і шыя ў яго была няголеная. Я таксама падняўся. Ён павярнуўся і ступіў мне насустрач у сваіх даўганосых ботах, трымаючы вялікія пальцы ў кішэнях камізэлькі і махаючы локцямі, нібы крыламі; ён увесь час усміхаўся. Пасля яшчэ раз прапанаваў мне скарыстацца яго лодкай і на развітанне падаў руку. — Зрэшты, дазвольце вас праводзіць, — сказаў ён і задзьмуў лямпы. — Хачу крыху прайсціся, яшчэ не так і позна. Мы выйшлі. Ён паказаў дарогу да дома каваля і сказаў: — Гэтай дарогай! Так карацей. — He, — адказаў я, — карацей будзе ісці праз прыстань. Мы яшчэ перакінуліся парай слоў пра тое, як лепей ісці, але так і не паразумеліся. Я быў цалкам упэўнены, што маю рацыю, і таму яго настойлівасць падалася мне незразумелай. Нарэшце ён прапанаваў кожнаму ісці сваёй дарогай; той, хто прыйдзе раней, будзе чакаць каля маёй хаты. I мы пайшлі. Хутка ён знік у лесе. Я ішоў звычайнай хадою і разлічваў прыйсці хвілін на пяць раней. Але калі я падыходзіў да хаты, ён ужо там стаяў. Ён крыкнуў мне: — Цяпер вы бачыце! Я заўсёды хаджу гэтай дарогай, яна сапраўды карацейшая. Я са здзіўленнем глядзеў на яго: ён не засопся, і выглядала на тое, што ён не бег. Ён паспешліва паціснуў мне руку, падзякаваў за вечар і пайшоў назад той самай дарогай, якою прыйшоў. Я стаяў і думаў: як гэта дзіўна! Я быў упэўнены, што магу вызначаць адлегласці, і абедзвюма гэтымі дарогамі хадзіў шмат разоў. Ты, даражэнькі, недзе зноў махлюеш! Ці ўсё гэта блазенства? Я бачыў, як знікла ў лесе яго постаць. I тут я кінуўся за ім услед, шпарка і асцярожна, я бачыў, як ён усю дарогу выцірае твар, і засумняваўся, ці не бег ён. Цяпер ён ішоў вельмі павольна, і я не зводзіў з яго вачэй. Каля дома каваля ён спыніўся. Я схаваўся, каб мяне не заўважылі, і бачыў, як расчыніліся дзверы і пан Мак зайшоў у хату. Была гадзіна ночы, я вызначыў гэта па моры і па траве. VIII Мінула некалькі дзён, маімі адзінымі сябрамі былі лес і суцэльная адзінота. Божа ты мой, я ніколі раней не адчуваў сябе такім самотным, як у першы з гэтых дзён. Вясна ўвабралася ў сілу, я знайшоў у полі семачок і крываўнік, прыляцелі берасцянка з уюрком — я ведаў усіх птушак. Час ад часу я даставаў з кішэні дзве орты4 і звінеў імі, каб прыглушыць адзіноту. Я думаў: вось прыйшлі б Дыдрык і Ізэлін! Надыходзіў час белай ночы, сонца ледзь краналася мора, а пасля зноў падымалася ўгору, агнявое, вымытае, нібы нахілялася да вады напіцца. Начамі са мною тварыліся такія дзівосы, што раскажы — ніхто не паверыць. Можа, унутры дрэва сядзеў Пан і глядзеў, што я раблю? I пуза ў яго было дзіравае, а сам ён сядзеў скурчыўшыся, нібы піў са свайго пуза? Але ўсё гэта толькі каб схавацца і назіраць за мной, і дрэва дрыжала ад яго нячутнага смеху, калі ён бачыў, як блытаюцца мае думкі. У лесе паўсюль мітусня, саплі звяры, гукалі адна адну птушкі, паветра напаўнялася іх пошчакам. I хрушчоў у той год было багата, іх гудзенне перамешвалася з шамаценнем начных матылёў, па ўсім лесе нібы то нарастаў, то сціхаў шэпт. Чаго там толькі не пачуеш! Я тры ночы не спаў, усё мроіў пра Дыдрыка і Ізэлін. 4 Орта — манета, якою карысталіся ў Германіі і Рэчы Паспалітай у XVIXVIII стст. Глядзі, думаў я, а калі яны і сапраўды з’явяцца? I Ізэлін завабіць Дыдрыка пад дрэва і скажа: — Стой тут, Дыдрык, прыглядай, абараняй Ізэлін, а я дазволю гэтаму паляўнічаму завязаць мне чаравічак. А паляўнічы гэты я, і яна мне падміргне і падасць знак. I калі яна падыходзіць, сэрца маё ўсё разумее і пачынае біцца так, што аж разрываецца. А яна пад сукенкай з галавы да ног голая, і я кранаюся яе сваёй рукою. — Завяжы мне чаравічак! — гаворыць яна, а ў самой на шчоках ірдзее румянец. I крыху пазней яна ўжо шэпча ля самага майго рота, ля самых маіх вуснаў: — О, ты не завязваеш мне чаравічак, мой каханы, не, не завязваеш... не завязваеш мне чаравічак... Але сонца ледзь кранаецца мора, а пасля зноў падымаецца ўгору, агнявое, вымытае, нібы нахілялася да вады напіцца. I паветра поўніцца шэптам. Праз гадзіну яна шапоча мне ў вусны: — А цяпер я пакідаю цябе.