КНІГІ ОНЛАЙН
Пошук сярод кніг, што прайшлі індэксацыю гуглам. Некаторыя кнігі гугл не знаходзіць
Двое прадаўцоў з лаўкі пана Мака таксама былі тут і вытанцоўвалі старанна і сур’ёзна. Доктар заўзята круціўся пад музыку. Акрамя іх, з мужчынаў тут былі яшчэ чацвёра даволі маладых людзей, сыны тутэйшых спадароў, пастара і местачковага доктара. Быўтаксама нейкі коміваяжор з прыемным голасам, які падпяваў у такт музыцы, а часам садзіўся за піяніна, падмяняючы дам. Я ўжо не помню, як праляцелі першыя гадзіны, але запомніў усё, што адбылося пры канцы ночы. Увесь час праз вокны лілося чырвонае сонечнае святло, і марскія птушкі спалі. Падавалі віно і печыва, мы гучна гаварылі і спявалі, на ўсю залу было чутно, як залівіста і бесклапотна смяецца Эдварда. Але чаму яна мне больш і слова не сказала? Я падышоў да крэсла, дзе яна сядзела, і ад усёй душы хацеў зрабіць ёй камплімент; на ёй была чорная сукенка, мусіць, у ёй яна хадзіла яшчэ да першай камуніі, сукенка была ёй караткаватая, але калі яна танцавала, дужа ёй пасавала, і менавіта гэта я і хацеў ёй сказаць. — Гэтая сукенка так вам... — пачаў быў я. Але яна ўстала, абняла за талію сяброўку і пайшла з ёю. Так паўтаралася некалькі разоў. Добра, думаўя, нічога не зробіш! Але чаму тады яна стаіць ля акна і так сумна глядзіць мне ўслед, калі я пакідаю яе? Вось і зразумей яе пасля гэтага! Мяне запрасіла на танец нейкая дама. Эдварда сядзела непадалёк, і я гучна адказаў: — He, я хутка пайду. Эдварда з цікавасцю паглядзела на мяне і сказала: — Пойдзеце? He, нікуды вы не пойдзеце. Я збянтэжыўся і прыкусіў губу. Пасля падняўся. — Я вас не разумею, паненка Эдварда, — панура сказаў я і пакрочыў да дзвярэй. Доктар перагарадзіў мне дарогу, і Эдварда кінулася наўздагон. — Зразумейце мяне правільна, — з цеплынёю ў голасе сказала яна. — Я хацела сказаць, што спадзяюся, вы будзеце апошнім, хто адсюль пойдзе, самым апошнім. Апроч таго, яшчэ ўсяго толькі гадзіна ночы... Паслухайце, — дадала яна, бліскаючы вачыма, — вы далі пяць талераў нашаму весляру за тое, што ён выцягнуў з вады мой чаравік. Гэта вялікія грошы. — I яна ад душы рассмяялася і павярнулася да гасцей. Збіты з панталыку, я аж раскрыў рот ад здзіўлення. — А вы ўсё жарты строіце, — сказаў я. — Ніякіх грошай я вашаму весляру не даваў. — Хіба не давалі? — Яна адчыніла дзверы на кухню і клікнула весляра. — Ты помніш, як вазіў нас на Курхолмэн, Якаб? Як ты мой чаравік з вады выцягваў? — Так, — адказаў Якаб. — А пяць талераў ты за чаравік атрымаў? — Так, вы далі мне... — Вось і добра. Ідзі. Што ёй гэтым разам прыйшло ў галаву, падумаў я. Прысароміць мяне захацелася? Дык нічога ў яе не атрымаецца, мне няма чаго чырванець. I тады я гучна і выразна сказаў: — Я хачу, каб усе ведалі, што гэта або памылка, або падман. Мне нават і ў галаву не прыходзіла даць весляру пяць талераў за ваш чаравік. Мусіць, акурат так мне і варта было зрабіць, але пакуль што ніхто нічога нікому не даваў. — Давайце танцаваць далей, — сказала яна, паморшчыўшы лоб. — Чаму вы не танцуеце? А вось за гэта я запатрабую ў яе тлумачэння, вырашыў я і пачаў чакаць моманту, каб з ёю пагаварыць. Вось яна зайшла ў сумежны пакой — я за ёю. — Ваша здароўе! — сказаў я і хацеў выпіць з ёю. — У мяне пусты келіх, — коратка адказала яна. Аднак жа каля яе стаяў поўны келіх. — Я думаў, што гэта ваш келіх? — He, не мой, — сказала яна і павярнулася да суседа. — У такім разе, прабачце, — сказаў я. Некаторыя з прысутных звярнулі на гэтую сцэну ўвагу. Сэрца маё сціснулася, я пакрыўдзіўся: — Аднак жа вы мне вінныя тлумачэнне... Яна паднялася, узяла мае рукі ў свае і папрасіла: — Толькі не сёння, не зараз. Мне так сумна. Божа, не глядзіце вы на мяне так! Мы некалі былі сябрамі... Мяне гэта так узрушыла, што я толькі павярнуўся і пакрочыў назад у залу, дзе танцавалі. Хутка вярнулася Эдварда, стала каля піяніна, на якім граў коміваяжор, на яе твары ў гэты момант чыталася нявыказаная туга. — А я так ніколі граць і не навучылася, — гаворыць яна і глядзіць на мяне сумнымі вачыма. — Каб толькі я магла сыграць! На гэта ў мяне не было чаго адказаць. Маё сэрца зноў пацягнулася да яе, і я спытаў: — Чаму вы раптам так засмуціліся, Эдварда? Калі б вы ведалі, як мне горка ад гэтага. — Я і сама не ведаю, чаму, — адказала яна. — Усё разам нахлынула. Так хочацца, каб усе гэтыя людзі разышліся, усе да аднаго. He, не вы; не забывайце, што вы пойдзеце апошнім. I гэтыя словы зноў мяне акрылілі, і вочы мае пабачылі святло ў гэтай залітай сонцам зале. Да мяне падышла дачка пастара і пачала пра нешта распытваць, але мне зусім, зусім не хацелася з ёю гаварыць, і я толькі коратка ёй адказваў. Я наўмысна не глядзеў на яе, таму што яна называла мой погляд «звярыным». Пасля яна павярнулася да Эдварды і расказала ёй, як аднойчы за мяжой — калі не памыляюся, гэта здарылася ў Рызе, — на вуліцы да яе прычапіўся нейкі кавалер. — Ён пераследаваў мяне некалькі кварталаў і ўсміхаўся, — расказвала яна. — Ён хіба быў сляпы? — спытаў я, каб дагадзіць Эдвардзе. Яшчэ і плячыма паціснуў. Паненка адразу ж скеміла, што я грубіяніў, і адказала: — А як жа, інакш ці пачаў бы ён чапляцца да такой старой і пачварнай жанчыны, як я. Але Эдвардавай ласкі я не здабыў, яна ўзяла сяброўку пад руку і пайшла ад мяне, нешта ёй нашэптваючы і махаючы галавою. Да мяне больш ніхто не падыходзіў. Мінае яшчэ адна гадзіна, на прыбярэжжы прачынаюцца марскія птушкі, іх крыкі даносяцца да нас праз расчыненыя вокны. Нейкая радасць працінае мяне, калі я ўслухоўваюся ў гэтыя першыя птушыныя крыкі, мяне цягне да мора... Доктар ізноў разышоўся, забраў усю ўвагу, дамы не стамляюцца ад яго кампаніі. Няўжо ён і ёсць мой супернік, падумаў я, але ж ён кволы і кульгае. Ён увесь час трапна прыгаворваў «каб ты высах ды выпетраў», і кожны раз, учуўшы гэта, я аж заходзіўся ад смеху. I як бы прыкра мне ні было, я вырашыў усяляк падкрэсліваць яго перавагу, калі ўжо так сталася, што маім супернікам бьгў ён. Калі доктар распачынаў гаворку ці заканчваў яе, я крычаў: слухайце, што кажа доктар! Я прымушаў сябе рагатаць да знямогі з яго няшчаснага красамоўства. — Я ўсім сэрцам люблю гэты свет, — прамаўляў доктар, — я рукамі і нагамі хапаюся за жыццё. I калі мяне аднойчы не стане, спадзяюся, у вечнасці для мне прызапасілі месцейка недзе па-над Лонданам або Парыжам, каб мне чуць грукатанне канкана аж да сканчэння свету. — Цудоўна! — крыкнуў я і закашляўся ад смеху, хаця быў абсалютна цвярозы. Эдварда таксама рабіла выгляд, што ўся ў захапленні. Калі госці разыходзіліся, я прабраўся ў невялічкі сумежны пакой, уладкаваўся там і пачаў чакаць. Я чуў, як на лесвіцы развітваліся. Адвітаўся і доктар. Хутка пакоі зусім абязлюдзелі. Седзячы ў пакойчыку, я адчуў, як моцна забілася маё сэрца. Вярнулася Эдварда. Убачыўшы мяне, яна сумелася, а пасля з усмешках на вуснах вымавіла: — Дык вось вы дзе. Дзякую, што дачакаліся. Я так неверагодна стамілася. Яна не краналася з месца. Падымаючыся ёй насустрач, я сказаў: — У такім выпадку вам трэба адпачыць. Спадзяюся, Эдварда, што ваша няласка мінула. Вы падаліся мне такою засмучанаю, што мне аж зрабілася не па сабе. — Высплюся, і ўсё пройдзе. Я не знайшоў што на гэта адказаць, павярнуўся і пайшоў да дзвярэй. — Дзякую, што прыйшлі, — сказала яна і падала на развітанне руку. Яна хацела праводзіць мяне па лесвіцы ўніз, але я спыніў яе. — He трэба, не турбуйцеся, — сказаў я, — я сам... Але яна ўсё роўна пайшла мяне праводзіць. Унізе яна цярпліва чакала, пакуль я нацягну капялюш, вазьму стрэльбу і паляўнічую торбу. За імі ў кутку стаяў кій, я ўтаропіўся ў яго і пазнаў — гэта быў доктараў кій. Заўважыўшы, як пільна я ўзіраюся ў кугок, яна бянтэжыцца і чырванее, па яе твары відаць, што яна тут ні пры чым і пра кій нічога не ведае. Мінае хвіліна. Раптам яе працінае нейкая шалёная нецярплівасць, і яна раздражнёна гаворыць: — Ваш кій, a то чый. He забудзьце. I яна падае мне доктараў кій. Я паглядзеў на яе, яна стаяла і падавала мне кій, яе рукі дрыжэлі. Каб пакончыць з усім гэтым, я ўзяў кій, паставіў яго назад у куток і сказаў: — Гэта доктараў кій. He разумею, як кульгавы чалавек мог забыць свой кій. — Кульгавы чалавек, кажаце! — у роспачы закрычала яна, набліжаючыся да мяне. — Вы вось не кульгавы, але калі б і кульгалі, усё адно і падноска яго былі б не вартыя, не вартыя нават нейкага там падноска. Вось! Я не ведаў, што адказаць, усё здарылася так хутка, я стаяў і маўчаў. Кланяючыся, я падаўся назад да дзвярэй і за парог. На дварэ я нейкі час пастаяў, проста гледзячы перад сабою, а пасля павалачыўся прэч. Вось як, ён, значыцца, забыў свой кій, думаў я, і ён вернецца па яго гэтай сцежкай. Ён не хоча, каб я быў апошнім... Я ішоў не спяшаючыся, уважліва аглядаўся вакол, а на краі лесу спыніўся і пачаў чакаць. Нарэшце праз паўгадзіны паказаўся доктар, згледзеўшы мяне, ён прыбавіў кроку. Ён яшчэ не паспеў і рота раскрыць, як я зняў капялюш, вітаючыся, і чакаў, што ён будзе рабіць. Ён таксама зняў капялюш і павітаўся. Я пайшоў да яго, гаворачы: — Я з вамі не вітаўся. Ён адступіў на крок назад і вырачыўся на мяне. — Хіба не віталіся? — He, — адказаў я. Паўза. — Зрэшты, мне ўсё роўна, віталіся вы са мною ці не, — адказаў ён, бляднеючы. —Я забыў свой кій, іду забіраць. На гэта я не знайшоў што адказаць, але вырашыў адпомсціць яму па-іншаму, я выцягнуў перад ім стрэльбу, каб ён, як сабака, пераскочыў, і загадаў: — Гоп! I яшчэ прысвіснуў і павабіў яго, каб скакаў. Нейкае імгненне ён з усіх сіл змагаўся з сабою; яго твар змяніўся, вусны сціснуліся, вочы ўтаропіліся ў зямлю. Раптам ён кінуў на мяне пранізлівы позірк, няроўна ўсміхнуўся і сказаў: — Навошта вам усё гэта? Я не адказаў, але яго словы зрабілі на мяне моцнае ўражанне. Ён адразу ж падаў мне руку і нягучна прамовіў: — Нешта з вамі не тое. Калі б вы сказалі, што вас хвалюе, то, можа, бя... Я адчуў страшэнны сорам і роспач, гэтыя спакойныя словы зусім выбілі мяне з раўнавагі. Мне захацелася загладзіць сваю віну перад ім, я абняў яго і сказаў: — Прабачце мне, чуеце, прабачце! Розуму не дабяру, што на мяне найшло. Я добра сябе адчуваю, патрэбы ў вашай дапамозе няма. Вы, мабыць, хацелі пра Эдварду спытаць? Дык яна, напэўна, дома. Але вам трэба спяшацца, a то яна хутка ляжа спаць; яна дужа стамілася, я сам бачыў. Праўда-праўда, гавару вам, ідзіце хутчэй, a то яна ляжа спаць!