КНІГІ ОНЛАЙН
Пошук сярод кніг, што прайшлі індэксацыю гуглам. Некаторыя кнігі гугл не знаходзіць
Па дарозе сустрэла яго. Куды вы, спытаў ён. Да Глана, адказала я, хачу прасіць яго мяне не забываць... I вось з гадзіны дня я чакала цябе, я стаяла пад дрэвам і бачыла, як ты набліжаешся, ты быў нібы бог. Я так люблю тваю постаць, бараду і плечы, ўсё-ўсё ў табе люблю... А табе так не цярпіцца ісці, ідзі ж, калі я табе не патрэбная, калі ты нават не глядзіш на мяне... Я стаяў і слухаў. Калі яна змоўкла, я пайшоў далей. У мяне не хапала сілы на адчай, я ўсміхаўся, але сэрца нібы скамянела. — Праўда ваша, — сказаў я і зноў спыніўся. — Вы хацелі мне нешта сказаць? — Хацела нешта сказаць? Але ж я ўсё, што хацела, сказала, вы хіба не чулі? Я больш нічога, нічога вам не скажу... Яе голас задрыжэў, але мяне гэта зусім не кранула. XXIV Наступнай раніцы, калі я выходжу на двор, Эдварда ўжо стаіць каля маёй хаты. За ноч я ўсё ўзважыў і прыняў рашэнне. He, я больш не стану хадзіць на павадку ў гэтай капрызнай асобы, цёмнай рыбацкай дзеўкі, ці не пара выкінуць яе імя з галавы, ці не досыць яму там сядзець і верадзіць маю душу? 3 мяне хопіць! Мне падалося, між іншым, што я зрабіўся ёй бліжэйшы, мусіць, праз гэту сваю абыякавасць і здзекі з яе. Ах, трэба ж было яе так прынізіць, яна доўгі час да мяне прамаўляла, а я вазьмі і спакойна скажы: вы хацелі мне нешта сказаць... Яна стаяла каля каменя. Яна была вельмі ўзрушаная і хацела кінуцца мне насустрач, і памкнулася была, але спынілася і пачала заломваць рукі. Я зняў капялюш і моўчкі ёй пакланіўся. — Мне сёння хочацца ад вас толькі аднаго, Глан, — пранікнёна пачала яна. А я і не варухнуўся, слухаў, што яна далей скажа. — Я чула, што вы былі ў каваля. Аднойчы вечарам. Ева была дома адна. Я здзівіўся: — I хто вам гэта паведаміў? — Я не шпіёніла, — закрычала яна, — я пачула пра гэта ўчора ўвечары, мне бацька расказаў. Калі я ўся мокрая прый- шла ўчора дадому, бацька сказаў: сёння ты зняважыла барона. Нікога я не зневажала, адказала я. Дзе ты была, пытаў ён далей. Я адказала: у Глана. Тады бацька мне пра гэта і расказаў. Пераадольваючы роспач, я гавару: — Ева сюды таксама прыходзіла. — I Ева сюды прыходзіла? Сюды, да вас у хату? — I не аднойчы. Я сам запрашаўяе. Мы размаўлялі. — Проста тут! Паўза. А ты як хацела, думаю я, а сам гавару: — Калі вы робіце мне такую ласку і ўмешваецеся ў мае справы, то я не стану нічога ад вас утойваць. Учора я прапанаваў вам доктара, вы над гэтым падумалі? Прынц жа ні на чорта не варты. Яе вочы загараюцца гневам: — Знаеце што, а вось ён якраз і варты! — узрушана прамаўляе яна. — Ён лепшы ад вас, ён у гасцях не б’е кубкі і шклянкі, і мой абутак яму не замінае. А вы што думалі? У яго добрыя манеры, а вы толькі і можаце, што людзей смяшыць, мне сорамна за вас, з вамі ў свет нікуды не выйдзеш, вось як! Яе словы мяне дужа зачапілі, я апускаю голаў і адказваю: — Вы маеце рацыю, у мяне сапраўды ніякіх манер. Але змілуйцеся, вы ж мяне зусім не ведаеце, я жыву ў лесе, гэта прыносіць мне радасць. Сам-насам з сабою я нікому не замінаю тым, што я такі, які ёсць, але калі я аказваюся сярод людзей, то раблю ўсе намаганні, каб зрабіцца такім, якім належыць быць. За апошнія два гады я бываў сярод людзей вельмі мала... — У кожную хвіліну ад вас можна чакаць найгоршага, — не сунімалася яна. — Так хутка і з сіл выб’ешся, прыглядаючы за вамі. Літасці ўяе словах не было ні на грам! Ува мне разліваецца невыносны пякельны боль, ад яе напорыстасці я ледзь не падаю. А Эдварда ўсё ніяк не змоўкне: — Можа, Ева патрапіць прыгледзець за вамі. Адно дрэнна — яна замужам. — Ева? Вы сказалі, яна замужам? — перапытаў я. — Так, замужам! — За кім яна замужам? — A то вы не ведаеце. Ева замужам за кавалём. — Хіба яна не дачка яго? — He, жонка. Ці вы думаеце, я вас падманваю? Я між тым ні пра што не думаў, проста пачутае ніяк не ўкладалася ў галаве. Хіба Ева замужам? — Вы зрабілі цудоўны выбар, — гаворыць Эдварда. Ды калі ж гэта, нарэшце, скончыцца? Я ўвесь затросся ад абурэння: — А доктару вы ўсё ж не адмаўляйце. Прыслухайцеся да сяброўскай парады, ваш прынц — стары ёлупень. — I тут я пачаў плявузгаць на яго, як толькі мог, дадаў яму гадоў, не пакінуў без увагі яго лысую галаву і падслепаватыя вочы; запэўніваў, што ўсе гэтыя кароны на запінках не што іншае, як піжонства. — Дарэчы, у мяне не ўзнікла ніякага жадання з ім знаёміцца, — сказаў я. — Нічога асаблівага ў ім няма, яму бракуе выразнасці, ён нішто. — Як гэта нішто, як гэта нішто! — крычала яна, захліпваючыся ад злосці. — Ён не тое, што ты сабе думаеш, лесавік ты гэтакі! Ах, пачакай толькі, ён з табой яшчэ паразмаўляе, я яго сама папрашу. Калі ты не верыш, што я яго люблю, то ты памыляешся. Я выходжу за яго замуж, я буду думаць пра яго днямі і начамі. Помні: я яго люблю. I няхай Ева ходзіць, ха-ха, Божа, хай ходзіць, мне да гэтага ніякай справы. Так, а зараз мне трэба адсюль выбірацца... — Яна сарвалася з месца і сіганула па сцежцы прэч, азірнулася, уся збялелая, і прастагнала: — I больш ніколі, ніколі не трапляйся мне на вочы! XXV Лісце жаўцее, бульбянік выцягнуўся і заквітнеў, ізноў надышоў паляўнічы сезон, я страляў курапатак, глушцоў і зайцоў, а аднойчы нават арла ўпаляваў. Маўклівае, бяскрайняе неба, халаднаватыя ночы, звонкія пералівы і знаёмыя гукі лясоў і палёў. Такі велічны і ціхамірны быў свет... — Ад пана Мака я пра тых дзвюх падстрэленых гагарак так нічога і не пачуў, — расказаў я доктару. — Скажыце дзякуй Эдвардзе, — адказаў ён. — Я дакладна ведаю, сам чуў, як яна за вас заступалася. — Няма за што мне ёй дзякаваць, — сказаўя... Indian summer, indian summer8. Сцежкі нагадвалі паясы, якімі падперазаўся пажаўцелы лес, з кожным днём прыбывала зор на небе, месяц нібыта зацягнула серабрыста-залатым ценем... — Божа мой, Ева, ты замужам? — Хіба ты не ведаў? — He, не ведаў. Яна маўчыць і сціскае маю руку. — Божа мой, дзіця ты дзіця, што нам цяпер рабіць? — Тое, што хочаш ты. Ты, мусіць, яшчэ не ад’язджаеш, я шчаслівая, пакуль ты тут. — He, Ева. — Так, так, толькі пакуль ты тут! Яна выглядае такою самотнай і ўвесь час сціскае маю руку. — He, Ева, ідзі! I не прыходзь болей! I мінаюць ночы, і настаюць дні. Ужо прайшло тры дні з тае размовы. Ева ідзе з вязанкай. Колькі ж вецця на падпал нацягала сёлета гэтае дзіця! — Ева, пакладзі ношу, дай пагляджу, ці твае вочы такія ж блакітныя, як раней. Вочы яе чырвоныя. — He, ну ўсміхніся ж зноў, Ева! Я не адштурхну цябе болей, я твой, твой... Вечар. Ева спявае, я чую яе песню і ўва мне разліваецца гарачыня. — Ты сёння спяваеш, Ева? — Так, бо я шчаслівая. I ёй даводзіцца станавіцца на дыбачкі, каб абхапіць мяне за шыю, бо яна ніжэйшая за мяне. — Ева, у цябе ўсе рукі падрапаныя! Божа, што зрабіць, каб ты іх болей не драпала? — Нічога. Яе твар так неверагодна ззяе. 8 Indian summer — бабіна лета (анг.). — Ева, ты гаварыла з панам Макам? — Толькі адзін раз. — Што ён сказаў і што ты сказала? — Мы трапілі да яго ў няміласць, майго мужа ён прымушае працаваць дзень і ноч на прыстані, мне таксама прысесці не дае. Прыказаў мне рабіць мужчынскую работу. — Чаму ён робіць гэта? Ева апускае вочы долу. — Чаму ён гэта робіць, Ева? — Бо я люблю цябе. — А ён адкуль пра гэта ведае? — Я сама яму сказала. Паўза. — Памажы Божа, каб толькі ён злітаваўся над табою, Ева! — Гэта не мае значэння. Цяпер гэта не мае ніякага значэння. I нібыта кволая трапяткая песенька, гучаў яе голас пасярод лесу. Лісце яшчэ болей жаўцее, набліжаецца восень, зор на небе прыбывае, месяц цяпер сам зрабіўся ценем, серабрыста-залатым ценем... Марозу яшчэ не было, яшчэ нічога не было, адно прахалодная цішыня і мітуслівае жыццё ў лесе. Кожнае дрэва стаяла ў задуменні. Ягады паспелі. Надышло дваццаць другога жніўня, а следам — тры жалезныя ночы9. XXVI Першая жалезная ноч. Сонца садзіцца а дзявятай гадзіне. На зямлю кладзецца мутны змрок, зорак амаль не відаць, праз дзве гадзіны праступае месяц. Я блукаю па лесе з паляўнічай торбай на плячы і сабакам, я распальваю вогнішча, і святло ад яго мігціць паміж сосен. Марозу няма. 9 Жалезныя ночы — так называюцца ў Нарвегіі тры ночы ў жніўні, калі могуць ударыць замаразкі. Назва паходзіць са старажытнаісландскай мовы, дзе словы «жалеза» і «мароз» абазначаліся адным словам. Першая жалезная ноч, гавару я. I нейкая незразумелая радасць і ад гэтай пары, і ад гэтых мясцінаў працінае мяне наскрозь... Здравіца за людзей, і жывёл, і птушак, за гэтую самотную ноч сярод лесу, за сам гэты лес! Здравіца за цемру і шапаценне Бога паміж дрэвамі, за асалоду, якую нясе гэтая салодкая бязмежная ціша, за зялёнае лісце і за жоўтае лісце! Здравіца за гукі жыцця, якія я чую, за морду, якая фыркае ў траве, за сабаку, які вынюхвае нешта на зямлі! Аглушальная здравіца за ляснога ката, які стаіўся, і пільнуе, і рыхтуецца скочыць, каб злавіць у поцемках малога верабейку! Здравіца за гэтае блаславёнае безгалоссе зямнога царства, за зоркі і за ражок месяца, за ўсіх і ўся!.. Я падымаюся і прыслухоўваюся. Ніхто мяне не чуў. Я зноў саджуся на зямлю. Дзякую за гэтую самотную ноч, за горы, за шапаценне цемры і мора, за ледзь улоўнае біццё майго сэрца! Дзякую за жыццё, за душу, за ласку перажыць гэту ноч, ад усяго майго сэрца дзякую! Прыслухайцеся на ўсходзе і прыслухайцеся на захадзе, проста прыслухайцеся! Вось ён, Вечны Бог! Гэтая ціша, што шамаціць ля маіх вушэй, — гэта рух крыві Сусвету, так Бог пераплятае мяне з усім існым. Я заўважаю павуцінне, якое ільсніцца ў водбліску вогнішча, нехта вяслуе па моры, на небе пераліваецца паўночнае ззянне. О, ад усёй маёй неўміручай душы — дзякую, дзякую шчыра за тое, што менавіта я сяджу тут! Цішыня. Упала і глуха стукнулася аб зямлю хваёвая шышка. О, шышка ўпала, думаю я. Месяц стаіць высока ў небе, рэшткі агню квола мігцяць на паўзгарэлых галавешках і хутка зусім прападуць. I сярод ночы я выпраўляюся дадому. Другая жалезная ноч, тая ж цішыня і ніякіх маразоў. Мая душа неспакойная. Я механічна падыходжу да дрэва, насоўваю капялюш на лоб і прытульваюся спінаю да гэтага дрэва, заклаўшы рукі за голаў. Я ўглядаюся ў вогнішча і паглыбляюся ў думкі, агонь такі яркі, што мяне асляпляе, але я гэтага не адчуваю. Я доўга стаю і не адводжу вачэй ад вогнішча, аж пакуль не слабеюць ад стомы цягліцы, я так-сяк згінаю здранцвелыя ногі і сядаю на зямлю. I толькі цяпер да мяне даходзіць, што я нарабіў. I трэба ж было так доўга глядзець на агонь?