КНІГІ ОНЛАЙН
Пошук сярод кніг, што прайшлі індэксацыю гуглам. Некаторыя кнігі гугл не знаходзіць
Юханэс заўважаў усё на сваім шляху, хоць туляўся без аніякага разумення, у якой частцы горада ён знаходзіўся або куды ішоў. А тут яшчэ пачаўся дождж, ён не заўважыў яго і не раскрыў парасон, хоць насіўся з ім цэлы дзень. Калі ён нарэшце дайшоў да пляцоўкі, дзе стаялі лаўкі, ён накіраваўся да адной і сеў. Дождж не сунімаўся, Юханэс мі- маволі раскрыў парасон ды так і сядзеў. Хутка яго разабрала непераадольная дрымота, галаву завалакло туманам, ён заплюшчыў вочы, пачаў вадзіць носам і заснуў. Ён прахапіўся ад таго, што нехта з прахожых гучна размаўляў. Ён тады падняўся і пашкандыбаўдалей. У галаве праяснела, ён успомніў усё, што адбылося, да дробязяў, нават таго малога, якому ён даў пяць крон за ружу. Яму ўявілася, як малы ўзрадаваўся, калі пабачыў сярод сваіх медзякоў гэты незвычайны грошык — не нейкія там дваццаць пяць эрэ, а сапраўдныя пяць крон золатам. Бог з ім! А малечу, пэўна, разагнала дажджом, і яны працягвалі гуляць у падваротні, скакалі ў класы, білі шары, а гэты выродлівы старэча гадоў дзесяці сядзеў і паглядаў на іх. Хто ведае, можа, ён сядзеў і цешыўся з нечага, можа, у яго ў пакойчыку на заднім двары была якая забаўка, лялька або юрок. Можа, яшчэ не ўсё было страчана ў ягоным жыцці, і ў ягонай кволай душы яшчэ цеплілася надзея. Паўз яго прайшла прыгожая і зграбная жанчына. Ён страпянуўся, спыніўся. He, ён яе не ведаў. Яна выйшла з бакавой вуліцы і пайшла хутка, парасона ў яе з сабою не было, нягледзячы на ўлеву. Ён дагнаў яе, зазірнуў у твар і пайшоў далей. Якая яна была прыгожая і маладая! Яна змокне, застудзіцца, а ён ніяк не наважыцца да яе падыйсці. I тады ён закрыў парасон, каб не ёй адной мокнуць. Дадому ён вярнуўся апоўначы. На ягоным стале ляжаў канверт, картка з запрашэннем. Сэеры былі б рады, калі б ён завітаў да іх заўтра ўвечары. Ён сустрэнецца са знаёмымі, сярод іх — хто б мог падумаць? — Вікторыя, паненка з палаца. 3 найлепшымі пажаданнямі. Ён так і заснуў на зэдліку. Праз пару гадзін прахапіўся ад таго, што яго калоціць ад холаду. Напаўсонны, працяты дрыготкаю, стомлены недарэчнасцямі мінулага дня, ён прысеў да стала і хацеў адказаць на запрашэнне, адмовіцца. Ён чыркануў некалькі слоў і хацеў быў сысці ўніз да паштовай скрыні. Раптам да яго дайшло, што Вікторыю таксама запрасілі. А яна ж нічога яму не сказала, яна, пэўна, баялася, што ён прыйдзе, яна не жадала сустракацца з ім там пры іншых. Ён разрывае на дробныя кавалкі свой адказ, піша новы, дзякуе і абяцае прыйсці. Яго рука дрыжыць ад нейкага ўнутра- нага неспакою, яго апаноўвае нейкая асаблівая злараднасць. А чаму б яму не пайсці? 3 якой прычыны яму хавацца? Досыць! Ён не знаходзіць сабе месца ад гэтай неўтаймаванай апантанасці. Умомант ён выдзірае прыгаршч лісткоў з насценнага календара і аказваецца на тыдзень наперад. Яму ўяўляецца, што ён нечаму рады, нечым праз меру захапляецца, яму хочацца цешыцца гэтым імгненнем, ён запаліць люльку, уладкуецца ў фатэлі і пачне злараднічаць. Люлька забілася, ён марна намагаецца знайсці які нож або ёршык і раптам здзірае стрэлку з гадзінніка ў кутку, каб прабіць ёю люльку. Яму радасна глядзець на гэтае блюзнерства, ён пачынае смяяцца ўнутры і азіраецца вакол, што б яшчэ такое зламаць. Час ідзе. Нарэшце ён кідаецца ў ложак, не распранаючыся, у мокрым, і засынае. Калі ён прачнуўся, па дварэ даўно развіднела. Дождж паранейшаму не сунімаўся, на вуліцы мокра. У галаве ўсё блыталася, рэшткі сну мяшаліся з учарашнімі падзеямі; тэмпературы не было, наадварот, гарачка адступіла, ён адчуў нейкі халадок, нібы цэлую ноч вандраваў па душным лесе і апынуўся нарэшце каля прахалоднага азярца. Стукаюць у дзверы, у паштальёна для яго пісьмо. Ён распячатвае канверт, глядзіць на ліст, чытае і ледзь разумее. Ліст ад Вікторыі, цыдулка, паўаркушыка: яна забыла яму сказаць, што сёння ўвечары збіраецца да Сэераў; там яна спадзявалася з ім пабачыцца, хацела лепш яму патлумачыць, папрасіць, каб ён на яе забыўся, прыняў гэта як мужчына. Прабачэнні за нікчэмную паперчыну. 3 найлепшымі пажаданнямі. Ён пайшоў у горад, паснедаў, вярнуўся дадому і нарэшце адпісаў Сэерам, што не прыйдзе, што не можа прыйсці, калі б, напрыклад, заўтра вечарам, то іншая справа. Адказ ён адправіў з пасыльным. V Надышла восень, Вікторыя вярнулася дадому і дамы на маленькай бакавой вулачцы занурыліся ў сваю звыклую цішыню. У Юханэса ў пакоі па начах гарэла святло. Запальвалася з надыходам вечара, калі пачыналі мігацець зоркі, і тушылася, калі бралася на дзень. Ён не пакладаючы рук працаваў, пісаў вялікую кнігу. Міналі тыдні і месяцы; ён жыў самотна, да Сэераў болып не наведваўся. Часцяком яго фантазія рабіла з ім дурныя жарты і падкідала ў яго кнігу розныя глупствы, якія ён пазней вымушаны быў выкрэсліваць і выкідаць прэч. Гэта яму дужа замінала. Раптоўны шум у начной цішыні, ляскатанне фурманкі па брукаванцы здольныя былі павярнуць у іншы бок хаду ягоных развагаў: — Прэч з дарогі, сцеражыся! Навошта? Ну навошта саступаць дарогу гэтай фурманцы? Яна прамінула, яна цяпер, пэўна, ужо за рогам. А там, мабыць, стаіць чалавек без паліто, без шапкі, нахіліўся і падставіў галаву насустрач фурманцы, ён хоча, каб яго пераехала, знявечыла да непазнавальнасці, забіла. Чалавек хоча памерці, гэта яго справа. Ён болып не зашпільвае кашулі і не зашнуроўвае ўранку чаравікі, ён ідзе расхрыстаны, яго хударлявыя грудзі непрыкрытыя — шукае смерці... Чалавек ляжаў на божай пасцелі, напісаў ліст да сябра, цыдулку, маленькую просьбу. Чалавек той памёр і пакінуў пасля сябе ліст. На ім дата і подпіс, літары накрэмзаныя, як і мае быць, нязграбна, бо таго, хто пісаў, праз гадзіну не стала. Як дзіўна. Ён нават па старой завядзёнцы закруціў загагуліну пад сваім імем. А праз гадзіну яго не стала... Іншы чалавек ляжыць самотны ў невялічкім пакойчыку, абабітым дошкамі і пафарбаваным у блакітнае. Што тут такога? Анічога. Ва ўсім вялізным свеце ён — менавіта той, хто хутка памрэ. Ён толькі пра гэта і думае; ён думае пра гэта, пакуль у яго стае сіл. Ён заўважае, што звечарэла, што гадзіннік на сцяне паказвае восем, а ён аніяк не ўцяміць, чаму гадзіннік не выбівае час. Ён не б’е. Ужо і за восем перабегла, гадзіннік цікае, але па-ранейшаму не б’е. Бядак, яго мозг ужо пачаў засынаць, гадзіннік прабіў час, а ён таго не заўважыў. Пасля ён робіць дзірку ў фотакартцы з выяваю маці — навошта яму цяпер гэтая фотакартка і навошта ёй вісець цэлаю, калі ён памірае? Яго спакутаваныя вочы спыняюцца на вазоне, які стаіць на стале, і ён цягне да яго руку, марудна і задуменна скідвае вялікі вазон, той разлятаецца на друзачкі. Навошта яму стаяць цэлым? Пасля ён выкідвае ў акно свой бурштынавы муштук. Навошта ён яму цяпер? Ён цалкам перакананы, што муштук яму больш не спатрэбіцца. А праз тыдзень чалавек памёр... Юханэс падымаецца і пачынае хадзіць туды-сюды па пакоі. Сусед за сцяною прачынаецца, больш не чуваць ягонага храпу, затое адтуль даносіцца ўздых, пакутніцкі стогн. Юханэс на пальчыках вяртаецца да стала і сядае на месца. Вецер шамаціць таполямі за ягоным акном і працінае да костак. Старыя таполі паскідалі лісце і зрабіліся падобнымі на няшчасных пачвараў; іх каравыя галіны стукаюць аб сцяну дома, нагадваючы гук сякеры, або скрыпяць, як стары млын, які ўсё меле і меле. Ён углядаецца ў свае паперы і чытае напісанае. Вось жа, і гэтым разам фантазія не туды яго завяла. Ён не меўся пісаць пра смерць або фурманку. Ён піша пра сад, зялёны і шчодры сад каля свайго дома, маёнткавы сад. Пра яго ён піша. Цяпер сад ляжыць апусцелы і занесены снегам, але Юханэс усё роўна пра яго піша — не пра зіму і снег, а пра вясну, і водар, і ласкавы ветрык. I стаіць надвячорак. А далей прасціраецца мора — спакойнае і глыбокае, нібы вылітае са свінцу; пахне бэз, на кустах набрынялі пупышкі і ўжо павылазіла першае зялёнае лісцейка, і так паўсюль ціха, аж чутно, як па той бок затокі такуе цецярук. У прысадах стаіць Вікторыя, самотная, уся ў белым, дваццацігадовая. Проста стаіць. Яе постаць узвышаецца над самымі гонкімі кустамі ружаў, яна глядзіць на мора, на лясы, на сонныя горы ўдалечыні, яна нагадвае белую здань пасярод зялёнага сада. Чуваць, як па дарозе HexTa ідзе, яна робіць некалькі крокаў насустрач, бліжэй да зарослай альтанкі, абапіраецца на агароджу і глядзіць уніз. Чалавек на дарозе здымае капялюш, нізка кланяецца і вітаецца. Яна таксама вітаецца. Чалавек азіраецца, ці ніхто за ім не падглядае, і падыходзіць бліжэй да сцяны. Тады яна падаецца назад і крычыць: «Не, не!» I махае рукамі. «Вікторыя, — гаворыць ён, — тое, што вы аднойчы сказалі, аказалася чыстай праўдай, мне не трэба нічога выдумляць, бо гэта немагчыма». «Так, — адказвае яна, — тады чаго вы хочаце?» Ён падышоў да яе зусім блізка, адно сцяна іх раздзяляе, і так ёй адказвае: «Чаго я хачу? Разумееце, я хачу пастаяць тут хвіліну. Апошні раз. Я хачу падысці да вас як мага бліжэй; цяпер я зусім блізка ад вас!» Яна маўчыць. Мінае хвіліна. «Дабранач», — гаворыць ён, і зноў здымае капялюш, і кланяецца ці не да зямлі. «Дабранач», — адказвае яна. I ён ідзе, не азіраючыся... I пры чым tjt смерць? Ён камячыць спісаны аркуш і кідае яго на прыпечак. Да іншых скрэмзаных аркушаў, якія пойдуць на падпал, — мімалётнай гульні фантазіі, якая сягнула за свае межы. I зноў ён піша пра чалавека на дарозе, вандроўніка, які павітаўся і пайшоў прэч, калі яго хвіліна выйшла. А там у садзе засталася стаяць дзяўчына ў белым, дваццаці гадоў. Ён ёй быў не патрэбны, ну што ж тут зробіш. Але яму пашчасціла пастаяць ля сцяны, за якою яна жыве. Бліжэй да яе ён ніколі не бываў. Мінаюць тыдні і месяцы, зноў настала вясна. Снег ужо сышоў, далёка ў небе звінела, нібы ад гаманлівага ручая, які бег ад сонца да месяца. Прыляцелі ластаўкі, і ў лесе за горадам пачалося кіпучае жыццё: мітусіліся ў клопатах жывёлы, шчабяталі на розныя лады птушкі. Ад зямлі ішоў свежы саладкаваты водар. Яго праца доўжылася цэлую зіму пад нязменны стукат сухога таполевага вецця аб сцяну дома і ўдзень, і ўночы. Але прыйшла вясна, пасціхалі вятры, і стары млын спыніў малацьбу. Ён расчыняе акно і выглядае на двор, вуліца ўжо апусцела, хоць да поўначы яшчэ далёка, зоркі мігцяць на чыстым ад хмараў небе, заўтрашні дзень будзе цёплым і сонечным. Яму чуюцца гукі горада, якія перамешваюцца з вечным цурчаннем у небе. Раптам да яго даносіцца паравозны гудок, гэта сігналіць начны цягнік — нібы самотны крык пеўня прарэзвае начную цішу. Час вяртацца да працы, гэты паравозны гудок абудзіў яго ад зімы.