КНІГІ ОНЛАЙН
Пошук сярод кніг, што прайшлі індэксацыю гуглам. Некаторыя кнігі гугл не знаходзіць
I ён зачыняе акно і зноў ідзе да пісьмовага стала. Адсоўвае ўбок кнігі, якія чытаў, кладзе перад сабою аркуш. I бярэцца за пяро. Хутка яго вялікая праца будзе скончаная, не хапае хіба заключнага раздзела, апошняга вітання, нібы з карабля, які адплывае, і ён ужо круціцца ў яго галаве. Чалавек сядзіць у карчме ля дарогі, ён падарожнік і рыхтуецца да далёкай-далёкай вандроўкі. Валасы і барада яго ссівелі, яму багата гадоў, але ў яго яшчэ ёсць сілы і моц, і не такі ён стары, як здаецца. На двары стаіць яго вазок, коні адпачываюць, вазніца задаволены і шчаслівы, бо атрымаў віна і харчу ад падарожнага. Калі чалавек запісвае сваё імя, гаспадар пазнае яго, і схіляецца перад ім, і выказвае яму вялікую пашану. «Хто цяпер жыве ў палацы?» — пытае чалавек. Гаспадар адказвае: «Капітан, ён надта заможны; жонка яго добрая да ўсіх». «Да ўсіх? — пытаецца чалавек і сам сабе ўсміхаецца, — да мяне таксама?» I чалавек сядае і бярэцца за пяро, а пасля чытае напісанае, гэта верш, тужлівы і спакойны, у тых словах багата горычы. Але пасля ён ірве аркуш на дробныя кавалкі, сядзіць нерухома і працягвае рваць на яшчэ драбнейшыя кавалкі. Вось стукаюць у дзверы, і заходзіць жанчына, апранутая ў жоўтае. Яна падымае вэлюм, гэта ўладальніца палаца, пані Вікторыя. Якая яна велічная. Чалавек саскоквае з месца, яго панурую душу нібы раптам заліло яркім святлом. «Вы такая з усімі добрая, — у роспачы гаворыць ён, — вось і да мяне вы таксама прыйшлі». Яна не адказвае, яна проста стаіць, і глядзіць на яго, і густа чырванее. «Што вам трэба? — пытае яна з такой самай горыччу, як і раней. — Вы завіталі сюды, каб нагадаць мне пра мінулае?» «Я бачу вас апошні раз, міласлівая пані, я ад’язджаю назаўсёды». Маладая ўладальніца палаца па-ранейшаму не адказвае, але вусны яе дрыжаць. Ён гаворыць: «Ці не хопіць з вас, што я аднойчы ўжо прызнаўся ў сваёй неразважлівасці, дык слухайце ж, я зноў гэта раблю: вы не выходзілі ў мяне з галавы, я вас не варты. Цяпер вы задаволеная?» Ён робіцца ўсё больш апантаным і працягвае: «Вы мне адмовілі, вы выбралі іншага; я быў селянінам, мядзведзем, тым варварам, які, як некалі казалі, туляўся па паляўнічых сцежках караля!» I тады чалавек падае на крэсла, і заходзіцца плачам, і моліць: «О, ідзіце! Прабачце мне, ідзіце сваёю дарогаю». Чырвань знікла з твару маладой пані. I яна гаворыць, і словы яе льюцца так мілагучна і павольна: «Я вас люблю, і каб вам зусім было зразумела, я люблю толькі вас. Бывайце!» I тады пані закрыла твар рукамі і выбегла вонкі... Ён адкладае пяро ўбок і адкідваецца на спінку крэсла. Вось, кропка, канец. Кніга ляжала перад ім, стос спісаных аркушаў, праца дзевяці месяцаў. Цёплае задавальненне напаўняе яго, бо праца нарэшце даведзеная да канца. I пакуль ён сядзіць так і глядзіць у акно, за якім прабіваецца на дзень, у галаве яго шуміць і стукае, і дух яго працуе далей. Радасць перапаўняе яго, галава яго — нібы непрыбраны здзічэлы сад, дзе ад зямлі падымаецца пара. Нейкім дзіўным чынам апынаецца ён у глыбокай вымерлай даліне, дзе няма нічога жывога. Воддаль, самотныя і забытыя, стаяць арганы і граюць. Ён падыходзіць да іх бліжэй, разглядае, арганы сплываюць крывёю, кроў точыцца ў іх з аднаго боку, але яны граюць. Ён рухаецца далей і прыходзіць на плошчу. Там так ціха, не відаць ні дрэўца, не чуваць ні гуку, — вымерлая плошча. Але на зямлі — сляды ад абутку, і ў паветры нібы яшчэ лунаюць апошнія прамоўленыя тут словы: плошча апусцела зусім нядаўна. Яго апаноўвае дзіўнае адчуванне, гэтыя словы, якія яшчэ лунаюць над плошчай, яго палохаюць, падступаюць да яго бліжэй, душаць яго. Ён ад іх адбіваецца, а яны не адступаюць, і гэта ўжо зусім не словы, а старыя дзяды, зграя старых дзядоў, што танчаць; яны цяпер стаяць у яго ўваччу. Чаму яны танчаць і чаму ў іх ні каліва весялосці, калі яны танчаць? Ад усёй гэтай старэчай кампаніі вее холадам, яны яго не бачаць, яны сляпыя, а калі ён гукае іх, яны не чуюць, яны мёртвыя. Ён ідзе на ўсход, да сонца, і выходзіць да скалы. Нейкі голас пытае: «Ты каля скалы?» «Так, — адказвае ён, — я стаю каля скалы». Тады голас гаворыць: «Скала, ля якой ты стаіш, — гэта мая нага; я ляжу звязаны на краі свету, прыйдзі і вызвалі мяне!» I ён выпраўляецца на край свету. Ён падыходзіць да моста, і там яго спыняе нейкі чалавек, ён адбірае цені: чалавек з мускусу. Ён халадзее ад жаху, згледзеўшы чалавека, які збіраецца адабраць у яго цень. Ён плюе на яго і трасе ў яго бок кулакамі, але чалавек стаіць, і не варушыцца, і чакае яго. «Вярніся!» — крычыць голас у яго за спінаю. Ён паварочваецца і бачыць, як па сцежцы коціцца галава і паказвае яму дарогу. Галава чалавечая, час ад часу яна бязгучна смяецца. Ён кідаецца за ёю. Яна коціцца некалькі дзён і некалькі начэй, і ён усё крочыць за ёю; каля марскога прыбярэжжа яна знікае пад зямлёю і болей не паказваецца. Ён брыдзе па моры і апынаецца пад вадою. Перад ім узвышаецца высокая брама, а насустрач яму плыве вялікая рыбіна, якая брэша. У яе развяваецца грыва, і яна скача на яго, як сабака. За рыбінаю стаіць Вікторыя. Ён цягне да яе рукі, на ёй аніякага адзення, яна смяецца з яго, а ў яе валоссі свішча шторм. Тады ён крычыць ёй, сам чуе свой крык — і прачынаецца. Юханэс устае і ідзе да акна. Амаль развіднела, і ў маленькім люстэрку, прычэпленым да аконнай рамы, ён бачыць, што яго скроні пачырванелі. Ён тушыць лямпу і яшчэ раз перачытвае ў шэрані досвітку апошнюю старонку сваёй кнігі. Пасля кладзецца спаць. У той самы дзень, бліжэй да вечара, Юханэс разлічыўся за пакой, аднёс рукапіс выдаўцу і пакінуў горад. Ён з’ехаў на чужыну, ніхто не ведаў, куды. VI Вялікую кнігу надрукавалі — цэлае каралеўства, маленькі шумны свет настрояў, галасоў і поглядаў. Яе куплялі, чыталі і забывалі. Прайшло некалькі месяцаў, па восені Юханэс надрукаваў яшчэ адну кнігу. I што цяпер? Пра яго адразу загаварылі, яму спадарожнічаў поспех, новая кніга напісалася далёка ад радзімы, далёка ад месца падзеяў і была як неразведзенае крэпкае віно. «Дарагі чытач, перад табою апавяданне пра Дыдрыка і Ізэлін. Напісанае яно ў шчаслівы перыяд жыцця, у часы без смутку, калі ўсё здавалася такім простым, напісанае з добрымі пачуццямі да Дыдрыка, якому Бог паслаў каханне». Юханэс быў на чужыне, ніхто не ведаў, дзе. I прайшло некалькі гадоў, перш чым пра яго зноў пачулі. — У дзверы пастукалі, ці мне падалося? — аднойчы ўвечары гаворыць стары млынар. I яны з жонкай замаўкаюць і прыслухоўваюцца. — He, падалося, — адказвае жонка, — дзясятая гадзіна, хутка ноч. Праходзіць некалькі хвілін. Ізноў стукаюць у дзверы, моцна і настойліва, нібы нехта нарэшце наважыўся гэта зрабіць. Млынар адчыняе. На парозе стаіць гаспадарская дачка. — He пужайцеся, гэта я, — гаворыць яна і нясмела ўсміхаецца. Яна заходзіць у хату, ёй прапануюць сесці, але яна адмаўляецца. Яна захінулася ў адну хустку, на нагах лёгенькія чаравічкі, хоць вясна яшчэ не ўвабралася ў сілу і на дарогах слата. — Я адно хацела вас папярэдзіць, што прыязджае лейтэнант, — гаворыць яна.—Лейтэнант, мой жаніх. I яму, пэўна, захочацца пастраляць тут вальдшнэпаў, дык каб вы не пужаліся. Млынар з жонкаю здзіўлена глядзяць на паненку. Раней іх ніколі не папярэджвалі, што гаспадарскія госці збіраюцца на паляванне ў лясы ці палі. Яны ёй дзякуюць: з яе боку гэта так ласкава. Вікторыя ідзе назад да дзвярэй. — Гэта ўсё, што я мелася вам сказаць. Я падумала, што людзі вы старыя, лепш будзе вас папярэдзіць. Млынар адказвае: — He варта было вам турбавацца! У вас, мабыць, і чаравікі прамоклі. — He, дарога сухая, — коратка адказвае яна. — Я ўсё роўна была на шпацыры. Дабранач. — Дабранач. Яна адсоўвае клямку і выходзіць з хаты. На парозе абарочваецца і пытае: — А што там Юханэс, можа, вы што ад яго чулі? — He, нічога, дзякуй, што не забываецеся. Нічога не чуваць. — Ён, можа, хутка вернецца. Я думала, вы што чулі. — Анічога з той вясны не было. Юханэс з’ехаў на чужыну. — Так, на чужыну. Яму там добра. Ён жа сам піша ў кнізе, што жыве без смутку. Так яму, відаць, там добра. —А як жа, а як жа, каб толькі Бог даў. Мы яго чакаем, але ён ні нам, ні каму іншаму не піша. Але мы ўсё роўна чакаем. — Там яму ўжо, напэўна, лепей, бо ніякага смутку ўяго. Мне хацелася папытаць, ці прыедзе ён дадому ўвесну. Дабранач. — Дабранач. Млынар з жонкаю праводзяць яе на вуліцу. Яны глядзяць, якяна ідзе назадда маёнтка з высока паднятай галавой, улёгкіх чаравічках ступае па расхлябанай гразкай сцежцы. Праз пару дзён прыходзіць ліст ад Юханэса. Ён прыедзе дадому недзе праз месяц, калі дапіша новую кнігу. Увесь гэты час жылося яму добра, праца хутка будзе завершаная, чаго толькі не перажыла ягоная душа... Млынар выпраўляецца ў маёнтак. Па дарозе знаходзіць насоўку, на ёй ініцыялы Вікторыі, мусіць, згубіла заўчора ўвечары. Паненка дома, але пакаёўка ёй усё перадасць. Чаго вы хацелі? Млынар аднекваецца, не гаворыць. Ён лепш пачакае. Нарэшце паненка сыходзіць уніз. — Я чула, вы хочаце са мною пагаварыць? — пытаецца яна і адчыняе дзверы ў залу. Млынар уваходзіць, аддае насоўку і кажа: — А мы ліст ад Юханэса атрымалі. Яе твар святлее, на імгненне, на адно толькі імгненне. Яна адказвае: — Дзякую вам. Насоўка і праўда мая. — Хутка ён прыедзе дадому, — працягвае млынар амаль шэптам. Яна напускае на сябе абыякавасць. — Гаварыце гучней, млынар: хто прыедзе? — перапытвае яна. — Юханэс. — Юханэс? I што? — Нічога, толькі... Мы падумалі, што лепей будзе вам сказаць. Мы з жонкай параіліся і вырашылі пераказаць навіну вам. Заўчора вы пыталіся, ці ён прыедзе ўвесну. Дык вось, ён прыязджае. — Пэўна, радасці вам будзе? — заўважае паненка. — Калі ён прыязджае? — Праз месяц. — Вось як. Можа, у вас што яшчэ? — He. Мы толькі думалі, калі вы пыталіся, то... А так нічога. Толькі гэта. Млынар зноў загаварыў шэптам. Яна праводзіць яго да дзвярэй. У вітальні ім сустракаецца яе бацька, і яна яму гаворыць нібы незнарок, гучна і абыякава: — Млынар кажа, што Юханэс дадому вяртаецца. Ты ж помніш Юханэса? А млынар пакідае маёнткавы двор і абяцае сабе, што больш ніколі, ніколі не будзе дурнем і іншым разам не павядзецца на падбухторванні жонкі, калі той зноў нешта стукне ў галаву. Так ён ёй і скажа.