КНІГІ ОНЛАЙН
Пошук сярод кніг, што прайшлі індэксацыю гуглам. Некаторыя кнігі гугл не знаходзіць
але садзіцца на крэсла, дрыжыць, нешта думае. Калі я падымаю вочы, то гавару: вядзі мне майго мужа, я прыму яго. Вікторыя змаўкае. Дрыжыць. Юханэс бярэ абедзве яе рукі, каб сагрэць. — Дзякую, — гаворыць яна. — Юханэс, прашу вас, сцісніце мае рукі мацней! Зрабіце ласку! Божа, які вы цёплы! Я так вам удзячная! А тое, што я нагаварыла на прыстані, прабачце мне. — Даўно прабачьгў і забыў. Можа, вам хустку прынесці? — He, дзякую. Але я сама не разумею, чаму мяне калоціць, бо ў галаве нібы гарыць. Юханэс, мне так хацелася папрасіць у вас прабачэння... — Годзе вам выбачацца. Супакойцеся лепш. Цасядзіце ціхенька. — Вы прамаўлялі ў мой гонар, вы для мяне цэлую прамову склалі. Я была сама не свая, пакуль вы стаялі і гаварылі, я нічога, акрамя вашага голасу, не чула. Ён ліўся, нібы арганная музыка, і я думала, што вар’яцею, так ён мяне чараваў. Тата спытаў мяне, чаму я на вас накрычала і спыніла, яму было так няёмка. А мама ні пра што не пыталася, яна зразумела. Я ўсё ёй расказала, расказала ўпершыню шмат гадоў таму, а два гады таму, вярнуўшыся дадому з горада, паўтарыла. Калі я з вамі сустрэлася. — He трэба пра тое. — He, прабачце мне, чуеце, злітуйцеся! Ну, што мне яшчэ зрабіць, каб атрымаць вашае прабачэнне? Тата дома месца сабе не знаходзіць, закрыўся ў кабінеце, яму цяпер так цяжка. Заўтра нядзеля, ён адпусціў людзей — гэта адзінае, што ён загадаў сёння зрабіць. Ён шэры з твару, нічога не гаворыць, так на яго падзейнічала смерць зяця. Я сказала маме, што пайду да вас. Мы абое, ты і я, заўтра мусім выправіцца ўгорад разам з камергерам, сказалаяна. Я пайдуда Юханэса, паўтарыла я. Тата больш не ў стане нас утрымліваць, ён застанецца тут, дадала маці і болей да гэтай размовы не вярталася. Я расчыніла дзверы, каб ісці. Мама паглядзела на мяне. Я іду да яго, толькі і сказала я. Мама падышла і пацалавала мяне: ідзі, блаславі вас Бог! Юханэс выпусціўяе рукі: — Ну вось, цяпер вы сагрэліся. — Вялікі дзякую, і сапраўды, цяпер мне так цёпла... Яна сказала, блаславі вас Бог. Я ўсё расказала маме, яна ўвесь час пра гэта ведала. Любая мая, каго ж ты ў такім разе кахаеш, спытала яна. Навошта ты пытаешся, адказала я, я кахаю Юханэса і ўсё жыццё толькі яго і кахала, кахала, кахала... Ён хацеў быў ісці. — Позна ўжо. Вас не хопяцца дома? — He, — адказала яна. — Яны ведаюць, што я вас кахаю, Юханэс, і вы гэта адчулі, праўда? Я так па вас сумавала ўсе гэтыя гады, што і вымавіць цяжка. Я блукала гэтымі сцежкамі і думала: лепей пахаджу крыху па лесе, недалёка ад дарогі, бо і ён тут хадзіў. I хадзіла. У той дзень, калі мне сказалі, што вы прыязджаеце, я апранулася ў светлае, светла-жоўтае, я вар’яцела ад нецярпення, мне так хацелася вас пабачыць, я сабе месца не знаходзіла. Ты сёння ўся свецішся, сказала мама. Я хадзіла і мармытала ўвесь час: ён зноў дома! Ён такі цудоўны, і ён зноў дома, якая радасць! Наступнага дня я не стрымалася, зноў апранулася ва ўсё светлае і пайшла ў каменяломню, каб з вамі сустрэцца. Вы ж помніце? Я з вамі сустрэлася, але сказала вам, што збіраю кветкі, а ішла ж туды зусім не па кветкі. Вы не асабліва мне ўзрадаваліся, але ўсё роўна дзякую, хоць вас пабачыла. Апошні раз мы сустракаліся больш за два гады таму. Калі я вас убачыла, у вас у руках была галінка, вы махалі ёю, а калі пайшлі, я падабрала тую галінку і ўпотайкі забрала дадому... — Так, Вікторыя, — сказаў ён з трымценнем у голасе, — але вам больш не варта мне ўсё гэта расказваць. — Як хочаце, — сказала яна і злякана схапіла яго за руку. — He варта, не дык не. — Яна пачала нервова пляскаць па яго руцэ. — Хай будзе не варта, я і не спадзявалася, што вам захочацца ўсё гэта выслухоўваць. Я нарабіла вам столькі клопату. Ці прабачыце вы мне хоць калі-небудзь? — Прабачу, я вам усё прабачу. Але справа не ў тым. — А ў чым? Паўза. — Я заручаны, — адказаў ён. X Наступнага дня, у нядзелю, да млынара прыйшоў сам гаспадар і папрасіў удзень адвезці цела лейтэнанта Ота на параход. Млынар не адразу зразумеў і здзіўлена паглядзеў на гаспадара, але той коратка патлумачыў, што адпусціў людзей на імшу ў царкву і дома са слуг нікога не засталося. Гаспадар, пэўна, не спаў ноч, сам зрабіўся падобным да нябожчыка, да таго ж ён няголены. Па колішняй звычцы ён увесь час круціў сваім шпацырным кіем і важна трымаў галаву. Млынар апрануў свой найлепшы гарнітур і пайшоў. Сам запрог коней, а вынесці цела яму дапамог гаспадар. Усё прайшло ціха, амаль таемна, без людзей. Млынар рушыў да прыстані. За ім — камергер з жонкай, а таксама гаспадыня маёнтка і Вікторыя. Яны ішлі пешкі. Гаспадар доўга стаяў на прыступках і час ад часу махаў ім услед; вецер перабіраўяго сівыя валасы. Калі цела паднялі на палубу, праважатыя таксама ўзышлі на параход. Гаспадыня маёнтка крыкнула ад бартавіны млынару, каб кланяўся гаспадару, і Вікторыя таксама прасіла кланяцца. I параход адчаліў. Млынар доўга глядзеўяму ўслед. Дзьмуў моцны вецер, і мора было неспакойнае; праз хвілін пятнаццаць параход знік за даляглядам. Млынар паехаў назад. Ён завёў коней у стайню, падкінуў сена і хацеў быў ісці да гаспадара, каб перадаць паклон ад сямейнікаў. Аднак выявілася, што дзверы на кухню зачыненыя. Ён абышоў кругом і хацеў зайсці праз парадную, але яна таксама была зачыненая. Час абедаць, а гаспадар спіць, разважаў млынар. Але чалавек ён быў спраўны і прывык выконваць тое, што яго просяць, а таму спусціўся ў людскую, каб хто-небудзь перадаў гаспадару паклон. У людской не было ні душы. Ён ізноў на двор, абышоў кругом, на ўсякі выпадак зазірнуў у дзявоцкую. I там ні душы. Увесь двор нібы вымер. Ён хацеў быў ісці, калі раптам заўважыў святло ў сутарэнні і спыніўся. Праз частыя краты на вокнах яму было выразна відаць, як у сутарэнне ўвайшоў чалавек са свечкаю ў адной руцэ і крэслам, абабітым чырвоным шоўкам, у другой. Гэта быў гаспадар маёнтка, гладка паголены і прыбраны нібы на баль. Можа, пастукаць у акно і перадаць паклон ад гаспадыні, падумаў млынар, але нібы застыў на месцы. Гаспадар там часам пасвяціў вакол сябе, азірнуўся. Выцягнуў мех ці то сена, ці то саломы і павалок яго да дзвярэй. Паліў мех нейкай вадкасцю з бачка. Пасля сцягнуўда дзвярэй скрыні, снапы жыта і садовыя драбіны — усё, што там валялася, — і іх таксама паліў. Млынар заўважыў яшчэ, як гаспадар асцярожнічае з вадкасцю, сочыць, каб не абмачыць пальцы або не трапіць на адзежу. Далей ён узяў недагарак свечкі, паставіў яго на мех і асцярожна падклаў саломы. А сам сеў на крэсла. Млынар як зачараваны сачыў за ўсімі гэтымі дзействамі праз акенца і раптам адчуў бяду. Гаспадар сядзеў на крэсле, не варушачыся і назіраючы, як сплывае свечка; рукі ён склаў на каленях. Млынар бачыў, як гаспадар змахнуў пылінку з чорнага рукава камзола і зноў склаў рукі. Тут у перапалоханага да смерці старога млынара вырваўся крык. Гаспадар паварочвае галаву і глядзіць у акно. Раптам ускоквае і падбягае да шыбы, спыняецца, стаіць, намагаецца нешта разгледзець. У яго вачах адбіваецца страшэнная пакута. Рот перакрыўлены; ён сціскае абедзве рукі ў кулакі і трасе імі ў акно, пагрозліва і нема, пасля адну руку адпускае і адыходзіць у глыб сутарэння. Але, не заўважыўшы крэсла, штурхае яго, свечка падае. У гэты момант усё займаецца полымем. Млынар крычыць і адскоквае ад акна. Бегае нейкі час па двары, ашалелы ад жаху, і нічога не можа зрабіць. Кідаецца да акна, выбівае шыбы і што ёсць сілы крычыць, пасля нагінаецца, хапаецца за жалезныя краты і хістае іх, гне, вырывае. Тут да яго даносіцца голас, голас без слоў, стогн, нібы з таго свету, ён гучыць двойчы, і да смерці напалоханы мельнік бяжыць на злом галавы ад акна, праз увесь двор, сцежкаю і дадому. Нават не наважваецца азірнуцца. Калі праз некалькі хвілін ён прыбег назад разам з Юханэсам, увесь маёнтак быў у агні. Прыбегла таксама некалькі работнікаў з прыстані, але і яны нічога не маглі зрабіць. Усё было страчана. А млынар маўчаў як магіла. XI Калі хто спытае, што такое каханне, то гэта толькі вецер, які прашуміць у ружах і неўзабаве сціхне. А часам яно нібы непарушная пячаць, якая кляймуе на ўсё жыццё, аж да самай смерці. Бог стварыўяго ў шматлікіх праявах, на век або на кароткі час. Дзве маці ідуць дарогаю і гутараць. Адна апранутая ў радасныя блакітныя адзенні, таму што яе каханы вярнуўся дадому пасля падарожжа. Другая апранутая ў жалобу. Было ў яе тры дачкі, дзве смуглявыя і адна бялявая, і бялявая памерла. Дзесяць гадоўтамуяна памерла, аж дзесяць гадоўтаму, а маці да гэтай пары носіць па ёй жалобу. — Які сёння цудоўны дзень! — захапляецца маці ў блакітным і пляскае ўладкі. — Цяпло п’яніць мяне, каханне п’яніць мяне, мяне перапаўняе шчасце. Я б магла распрануцца дагала проста тут, на дарозе, і абвіць рукамі сонца, і пацалаваць яго. Ажанчына ўчорным маўчыць, і не ўсміхаецца, і не адказвае. — Ты ўсё дачушку аплакваеш? — пытае па прастаце сваёй жанчына ў блакітным. — Хіба не прайшло дзесяць гадоў, як яна памерла? Жанчына ў чорным адказвае: — Так. Цяпер ёй было б пятнаццаць гадоў. Тады жанчына ў блакітным кажа, каб яе суцешыць: — Але ж у цябе жывыя яшчэ дзве дачкі, яны пры табе. Жанчына ў чорным усхліпвае: — Так. Але ж яны смуглявыя. А тая, што памерла, была такою бялявай. I дзве маці развітваюцца і ідуць кожная сваёю дарогай, кожная са сваім каханнем... А ў кожнай з тых дзвюх дачок было сваё каханне, і кахалі яны аднаго і таго ж мужчыну. Ён прыйшоў да старэйшай і сказаў: — Я прыйшоў да вас па параду, бо кахаю вашу сястру. Учора я здрадзіў ёй, яна заспела мяне ў калідоры, калі я цалаваў вашу служанку; яна ціхенька ўскрыкнула, амаль прастагнала, і пайшла. Што мне цяпер рабіць? Я кахаю вашу сястру, пагаварыце з ёю, Богам прашу, і памажыце мне! I старэйшая сястра спалатнела і схапілася за сэрца, але ўсміхнулася, нібы блаславіла яго, і адказала: — Я дапамагу вам. Наступнага дня ён пайшоў да малодшай сястры, і кінуўся ёй у ногі, і прызнаўся ў каханні. Яна змерыла яго поглядам з ног да галавы і адказала: — На жаль, я не магу падаць вам болып за дзесяць крон, калі вы па гэта прышлі. Але ідзіце да маёй сястры, у яе міласціна болыпая. Сказаўшы гэта, яна ўскінула галаву і пайшла. Але варта было ёй пераступіць парог сваёй спачывальні, як яна павалілася на падлогу і пачала заломваць рукі ад кахання.