Гуляем, навучаем, развіваем, ці знаёмім дзяцей з матэматыкай
Памер: 184с.
Мінск 1998
Гучыць музыка, усе ідуць да лавак гандляроў, супыняюцца ля вырабаў з гліны.
Б.Н.: Дзеці, сюды! У гэтага гандляра, пабачце, якая прыгажосць! Цудоўны посуд з гліны!
Гандляр 1: Мы былі на глінішчы,
Бралі гліну ў прыгаршчы,
Шмат на ганак нанасілі,
Там мяшалі і мясілі.
Гандляр 2: Наляпілі гладышоў,
Місак, сподкаў, спарышоў.
Хіба мы не ганчары,
Ды не працавітыя?
Разам: Усе лаўкі і сталы
Посудам укрытыя.
Гандляр 1: Падбягайце і купляйце! Але спачатку на нашыя пытанні адкажыце. (Пытанні і заданні гл. у апісанні комплексу №6).
Гандляр 2: Гліна звонкая, гліна тонкая!
3 глінянай міскі — ежа смачная!
Маці: I сапраўды, самая смачная і халодная вада ў гліняным гладышы, а малако і смятана лепш за ўсё захоўваюцца ў гліняных гаршэчках і жбанах. А якія смачныя бульба і каша, запечаныя ў гліняным гаршэчку! Усе каштавалі? Смачна?
Гандляр 1: На Беларусі шмат ёсць месцаў, дзе знаходзіцца гліна. Беларускія вырабы з гліны звычайна карычневыя, цёмныя ці светлыя. I ўпрыгожаны беларускім узорам — тонкімі ці шырокімі лініямі, ці кропачкамі (гандляр паказвае посуд).
Гандляр 2: Дзеці, ці ведаеце вы, як завецца гэты посуд?
Дзеці: Гладыш, глечак, міска, кубак і г.д.
Б.Н.: Як у вас, шаноўныя, можна посуд купіць?
Гандляр 1: Хто назаве прымаўкі ці выслоўі аб працы, той і тавар можа ўзяці!
Дзеці: 1) He тое дорага, што золата, а тое дорага, што добрага майстра.
2) Дзе рукі і ахвота, там вялікая работа.
3) Дзе справа, там і слава.
4) He ляніся за плужком, будзеш з піражком.
5) Працуй да поту, пад’ясі ў ахвоту.
6) Колькі зробіш, столькі і заробіш.
Гандляры дораць дзецям вырабы за прымаўкі.
Маці: Дзеці, глядзіце! Вось дык прыгажосць! Шаноўны гандляр, што гэта ў вас?
Гандляр: He хавайце сваіх грошай,
Потым пашкадуеце, Калі лёну і саломкі Для сябе не купіце. Лён з саломкаю заўжды У Беларусі дружны!
Маці: Падабаюцца вам вырабы з саломкі?
(Разглядаюць лялек з саломкі.)
Гандляр: Што б жадалі набыць для сябе? Лялька Паўлінка і хлопчык Юрачка, выбірайце! Маці: Колькі каштуе ваш тавар?
Гандляр: Хто раскажа, як з саломкай працаваць, Той і будзе сабе выраб выбіраць!
Маці: Дзеці, смялей, пачынайце!
Дзеці расказваюць паслядоўнасць працы з саломкай. Гандляр, Маці падтрымліваюць іх.
Гандляр: А ці ёсць у вас грошы? Кожная рэч на нашых лаўках каштуе 10 рублёў. (Дзеці з картак павінны выкласці кошт прадметаў, карыстаючыся сваімі карткамі-грашамі. Гл. комплекс №6, гульня 2.)
Маладзец! Вось табе Паўлінка, А табе Юрачка!
У пары жыць лягчэй I спяваць весялей!
Маці: Можа вы, дзеці, праспяваеце ці станцуеце для гандляра?
Дзеці выконваюць танец-карагод “У карагодзе мы былі” (бел. нар. мелодыя ў апр. Л. Хадановіч, гл. дадатак №4). Гандляры хваляць, апладзіруюць дзецям.
Б. Н.: Дзеці, зірніце сюды! Як вы думаеце, з чаго зроблены гэтыя дзіўныя рэчы? Дзеці: 3 ільну!
Б.Н.: Так, дзеткі, так. Гэта лён. Паглядзіце, якія розныя па даўжыні ў мяне стужачкі з ільняной тканіны. Трэба іх раскласці ад самай доўгай да самай кароткай. Хто мне дапаможа? Малайцы! Працаваць з ільном яшчэ цяжэй, чым з саломкай. Як мы працуем з ільном?
Дзеці: А мы ведаем песню, дзе пра лён усё расказваецца!
Гандляр: Вось здзівілі, дык здзівілі!
Вы пра лён усё гаварылі.
Мы з яго кашулі шыем.
Дзяўчаткі разам: А мы песенькі пяем!
Дзяўчынкі выконваюць карагод “Ох і сеяла Ульяніца лянок”, бел. нар. песня (гл. дадатак №5).
Усе шчыра апладзіруюць.
Гандляр: Гэй, сябры!
Усе сюды!
Вас чакаюць, паглядзі,
Конік, вожык, мішка, Зайка ды мартышка!
А.: Колькі розных звяроў! Якія яны ўсе прыгожыя!
Гандляр: Мы іх рабілі з гліны, і з ільну, і з саломкі, і з дрэва. Вось як многа і прыгожа выйшла!
Б.Н.: Звяры — лясныя жыхары, але яны таксама збіраюцца і праводзяць лясныя кірмашы.
Маці: Цішэй, цішэй! Сарока стракоча. Навіну нясе.
Дзеці паціху ўсаджваюцца на лаўкі ля гандляроў.
Убягаюць 2 сарокі. Пачынаецца інсцэніроўка казкі А. Каско “Кірмаш”.
Сарока 1: Рана-раненька ў бары Прачынаюцца звяры.
Праціраюць вочы птушкі, Пчолы, камары і мушкі!
Сарока 2: Сёння ж рана, як ніколі, Ажыло ўсё наваколле.
Толькі выбліснуў прамень, Пратрубіў у рог алень.
Алень: На кірмаш, пар-ра, сябр-ры!
Сарока 1: Стала весела ў бары!
Пчолкі першыя ўзляцелі.
Пчолкі: He праспаў ніхто нядзелі?
Сарока 2: Светлячкі ім адказалі.
Светлячкг: Што вы, мы зусім не спалі!
Толькі зараз на зары Патушылі ліхтары. Бабёр: На спіне стары бабёр Цэлы пук лазы прыпёр.
Вавёрка: Прыскакала і вавёрка, На галінках тонкіх вёртка Паразвешвала грыбы: Выбірай сабе любы!
I арэхаў мае процьму!
Хто з зубамі — падыходзьце!
Мураш: Ці не час пачаць кірмаш?
Б.Н.: Пляснуў лапкамі мураш.
Толькі гэтак аб’явіў,
Шчодры бор загаманіў, Болыл за ўсіх крычаць сарокі На ялінцы невысокай, Угаворваюць шпакоў.
Сарокг(разам): Зважце сушаных жукоў!
Б.Н.: Дзяцел шышачку нясе.
Дзяцел: Падлятайце па чарзе He рабіце тарараму — Будзе ўсім па кілаграму!
Сарока 1: Шумна, весела ў бары, He заплачуць і бабры, Разышоўся зай-шарак.
Зай: Воўк капусты даў за так.
Сарока 2: Ды завыў ваўчына-зух.
Воўк: Дзе, скажы, купіць кажух?
Зай: Дзядзька Федзя, запытайся ў мядзведзя.
Б.Н.: Звераняты дужа рады: У бары кірмаш багаты.
Прапануе вожык ножык, Кумкі-ліскі — кубкі, міскі, Барсукі — брусніц кулькі, Жураўліха — журавіны, А малінаўка — маліны.
Што прынеслі — прадалі, Што хацелі — набылі!
Гледачы апладзіруюць. Гучыць музыка (гл. дадатак №6).
Уваходзяць павадыр і мядзведзь. Музыка павольна заціхае, змаўкае. Мацг: Ай і дзіва, Ну і дзіва!
Паглядзіце ўсе — да нас
Прыйшоў мішка на кірмаш!
Б.Н.: А казалі, што мядзведзі
У лясным гушчары недзе.
Павадыр: Так! Мядзведзь да вас прыйшоў!
Ён многа ведае пацех!
Будуць байкі, будзе смех!
Ну-ка, мішка, заіграй (дае мішку гармонік), Ну-ка, міша, заспявай!
(Мішка рыпае на гармоніку і парыквае.) Б.Н.: А гучней ці можаш, міша?
(Мядзведзь іграе і гучна раве).
Бабуля палохаецца і хаваецца за дзяцей.
Павадыр: Мішка, пакажы, як Алеся танцуе! (Дае мішку бубен і завязвае хустачку).
Гучна гучыць музыка (гл. дадатак №6). Мішка танцуе і б’е ў бубен. Усе яму апладзіруюць і ўключаюцца ў свабодную пляску. Пасля заканчэння павадыр стаіць каля мішкі.
Павадыр: Міша, пакажы, як пан працуе! (Мішка кладзецца на падлогу, нага на нагу і
пасвіствае.) Міша, пакланіся. (Міша кланяецца.) Да пабачэння! Чакайце нас у наступны раз! (Пакідаюць залу.)
Дзеці: 1. Панясу дадому посуд (выходзіць з залы).
2. Я свістульку панясу (выходзіць).
3. А я каня (выходзіць).
4. Я Паўлінку панясу (выходзіць).
5. А я Юрку (выходзіць).
6 — 9. Правядзём павадыра! (Усе выбягаюць з залы. Гандляры сядзяць на лавах. Выконваецца “3 кірмашу” (гл. дадатак №7).
Дзеці стаяць каля Яські і трымаюць музычныя інструменты. Маці спявае. Ясь і сябры падпяваюць, іграюць на музычных інструментах.
Маці: Дзякуй, дзякуй вам, сябры,
Што да хаты нам данесці ўсю жывёлу памаглі.
I за гэта ўсім вам я ласункі зараз дам.
Гучыць музыка (гл. дадатак №8). Маці раздае ласункі, і дзеці выходзяць з залы. Музыка заціхае. Гандляры спяваюць песню (гл. дадатак №9), і выходзяць з залы.
Калядкі
Упрыгожанне залы адлюстроўвае свята калядкі: хата і яе ўбранне да свята. Гучыць беларуская народная песня “Паехала каляда з канца ў канец” (гл. дадатак №1). Усіх сустракае гаспадыня (далей у тэксце азначана літарай “Г”).
Г.: Добры вечар, сябры мае! Цудоўна, што вы да мяне завіталі ў госці. Сядайце, калі ласка! Сёння, у калядны вечар, усе чакаюць гасцей. А ці ведаеце вы, што гэта за свята каляда? He вельмі добра? А ці хочаце, каб я вам расказала? Ну дык слухайце.
Са старажытных дзён прыйшло да нас свята нашых дзядуляў і бабуль. На гэта свята гаспадары рыхтавалі багатую вячэру, якая называлася “шчодрая куцця”, бо пяклі і пірагі, і бліны, гатавалі каўбасу і сала. Усё самае смачнае ставілі на святочны стол. А ў госці прыходзілі калядоўшчыкі: Зорканоша, Музыка, Механоша, Цыган з Мядзведзем, Песеннік, Каза, Баран, іншыя людзі, пераапранутыя ў жывёл. Казу вадзілі, каб поле радзіла. Мядзведзя вадзілі, каб усе ў сям’і былі здаровымі і багатымі. Калядоўшчыкі спявалі калядкі і шчадроўкі, у якіх зычылі дабрабыту і шчасця. Лічылася, як правядзеш калядны навагодні вечар, такім увесь год будзе. Таму ўсе спявалі, весяліліся, частавалі адзін аднаго і хадзілі адзін да аднаго ў госці. (Чуецца стук у аконную шыбу.)
Г.: Паглядзіце, хто гэта ў нас пад вакном? (Усе глядзяць у акно. Пад ім калядная світа.)
Г.: На дварэ чорна хмара ўецца,
А пад акном каляднік чаўпецца.
Паклічам яго ў хату,
Ён нам будзе спяваці
Каляду.
Тут нечакане гасне святло.
Г.: Ой-ой! Мабыць, вецер святло патушыў! Трэба хутчэй запалкі адшукаць!
Выхавальнік: Вось у мяне ёсць паднос, а на ім запалкі. Кожны возьме некалькі і палічыць на дотык іх колькасць. Толькі тады святло загарыцца. Сёння ж не просты вечар, а калядны вечар-цуд.
Дзеці лічаць запалкі і называюць колькасць услых. Загараецца святло. Гучыць музыка:”Добры вечар, шчодры вечар” (гл. дадатак №2). Уваходзяць калядоўшчыкі (8 персанажаў, пералічаных вышэй). Музыка заціхае.
Калядная світа (К.С.), музыкант б’е ў бубен, усе рэчытатывам:
К.С.: Ішла каляда па ляду, па ляду,
Рассыпала каляду, каляду, каляду.
Дзеці разам (ім дапамагае Каза са званочкамі на палачцы):
Каляда-калядзіца,
Прыхадзі павесяліцца!
К.С.: Прыйшла каляда пад цясовы двор.
Дзеці: Каляда-калядзіца,
Прыхадзі павесяліцца!
К.С.: Вароты скрыпяць,
Марозы чуваць!
Дзеці: Каляда-калядзіца,
Прыхадзі павесяліцца!
К.С.: Дзень добры таму, Ды хто ў даму!
Дзеці: Каляда-калядзіца, Прыхадзі павесяліцца!
К.С.: Добры дзень вам, Добрым людзям!
Дзецг: Каляда-калядзіца, Прыхадзі павесяліцца! Зорканоша: Ці рады вы нам? Г. і дзеці: Рады, рады! А хто вы такія? Песеннік: Мы людзі простыя 3 далёкага краю, 3-пад самага раю!
Г.: Адкуль вы ідзеце?
Музыкант: Ідзем ад пана Года, Што носіць бараду, як лапата, Сіву і калмату!
Зорканоша: Мы да лета ідзём, Казу вядзём.
Радасць людзям нясём!
К.С.: Гаспадыня добрая!
Гаспадыня шчодрая, Пачастуй нас!
Г.: Яшчэ рана частаваць, Спачатку трэба загадкі адгадаць! Дзеці, смела пачынайце, Калядоўшчыкам загадкі загадайце! Дзеці загадваюць загадкі. Калядоўшчыкі іх адгадваюць. Песеннік: I мы зараз вам загадаем, але не загадкі, а задачы-жарты.
КНІГІ ОНЛАЙН
