КНІГІ ОНЛАЙН
Прыняць удзел у вычытцы распазнанага тэксту Падрабязней
(Паказваем жоўты круг з сумным тварам.) П она везде одна. I заўжды яна адна. Только солнышко смеется. Толькі сонейка смяецца: (Паказваем жоўты круг з праменчыкамі і вясёлым тварам.) Солнцу весело жпвется. Сонцу весела жывецца. У него сестрнчкн есть. У яго сястрычак многа — Яркнх звездочек не счесть. Ясных зорак над дарогай. Пераклад Л. Забалоцкай (Паказваем многа блгскучых зорачак, якія зроблены так, каб было магчыма выкарыстаць іх у якасці капялюшыкаў для гульні.) Пытаемся ў дзяцей: “Чаму Кенгураняці было вельмі сумна? (Таму, што ён быў адзін.) А месяцу? (Таксама ён быў адзін.) А чаму так весела смяецца сонейка? (Таму, што ў яго было шмат сястрычак — яркіх зорачак.)” Расказваем дзецям, што зорачкам стала вельмі шкада месяца, і яны захацелі развесяліць яго. Таму ноччу, калі нам свеціць месяц, усе зорачкі таксама свецяцца і весяляцца, а калі ўзыходзіць сонейка, яны кладуцца спаць. Прапануем дзецям быць “зорачкамі” (надзяваем ім капялюшыкі-зорачкі) і па чарзе паказваем то круг-месяц, то круг-сонейка. Калі паказваем “сонейка”, дзеці прысаджваюцца, закрываюць вочкі, а выхавальнік гаворыць: “Як многа зорачак палегла спаць”, а калі паказваем “месяц”, то дзеці падбягаюць да “месяца”, скачуць, бегаюць, смяюцца, а выхавальнік гаворыць: “Вось і месяцу не сумна. У яго цяпер шмат братоў і сястрычак, і ўсе яны з ім ноччу весяляцца”. Змену “сонейка” і “месяца” можна суправаджаць загадкамі: Ранннм утром солнце всходнт. Вочы сонца адкрывае. Сколько сонц над полем броднт? Колькі сонейкаў блукае? (Одно) (Адно) * * * Вечером встает луна. Поўня вечарам плыве. Сколько в небе лун? Колькі поўнікаў жыве? (Одна) (Адзін) Пераклад Л. Забалоцкай Навучанне практычнаму шляху параўнання мностваў па колькасці элементаў, якія ўваходзяць у іх (прыёмы накладання і прыкладання). На 2-м і 3-м гадах жыцця дзеці ўжо набылі вопыт устанаўлення ўзаемаадназначнай адпаведнасці шляхам практычнага дзеяння спарвання. Гэты вопыт у групе “Чамучак” павінен стаць падмуркам для фарміравання ўмення параўноўваць мноства як практычным шляхам, так і апасродкавана (праз лік). Работа з дзецьмі пачынаецца з набыцця імі ўменняў параўноўваць па колькасці прыёмамі накладання і прыкладання. Чаму павінны навучыцца дзеці? Ім трэба зразумець, што дзеянні накладання і прыкладання патрэбны тады, калі трэба даведацца, якіх прадметаў больш ці менш, ці іх пароўну. Важна, каб дзеці дзейнічалі правай рукой, злева направа, накладвалі прадметы ці іх адлюстраванні непасрэдна на элементы другога мноства, накладвалі столькі прадметаў, колькі іх у другім мностве, не прапускалі ніводнага элемента. Пазнавальна-практычная дзейнасць выступае ў гэтым працэсе ў ролі галоўнай. Гэтая дзейнасць можа быць спецыяльна арганізаванай, а можа выкарыстоўваць любыя магчымыя сітуацыі, у якія трапляюць дзеці ў сваім паўсядзённым жыцці. Але не ўпусціце гэтыя моманты! Разгледзім, як можна спецыяльна арганізаваць навучанне. Дзеля гэтага можна падрыхтаваць спецыяльны матэрыял: 2 мноствы, сюжэтна звязаныя паміж сабой. Гэта могуць быць адлюстраванні ці натуральныя прадметы. Напрыклад, лісцікі і жучкі, вожыкі і яблыкі, зайчыкі і морквы, дзяўчынкі і парасоны, хлопчыкі і мячыкі і г.д. У дзеяннях па сюжэту могуць прымаць удзел і самі дзеці. Напрыклад, можна раскласці на падлозе вялізныя адлюстраванні кветак, а дзеткам (гэтакай жа колькасці) надзець шапачкі матылькоў. Расказаць дзецям цудоўную казку аб кветках і матыльках, у якой матылькі доўга ляталі, стаміліся і захацелі сесці адпачыць на прыгожыя кветкі. Але яны вельмі хваляваліся: ці хопіць матылькам кветак? Дзеці павінны дапамагчы матылькам: “рассадзіць” іх на кветкі і растлумачыць, чаму кожнаму матыльку знайшлося месца на кветцы. Калі дзеці дзейнічаюць з адлюстраваннямі ці з прадметамі, трэба памятаць, што мысленне дзяцей гэтага ўзросту нагляднадзейнаснае, таму абодва мноствы павінны быць перад вачыма дзяцей і нават тады, калі элементы аднаго з іх дзеці накладуць на элементы другога. Таму велічыня элементаў таго мноства, якое мы будзем накладаць, павінна быць на 1/3 ці напалову менш за велічыню элементаў другога мноства. Напрыклад, мы прапануем дзецям выявы рамонкаў і матылькоў. Памер матылькоў, якія па сюжэту сядуць адпачыць на рамонкі, павінен быць меншы за памер рамонкаў. Гэта патрабаванне можа быць знята, калі ідзе навучанне прыёму прыкладання. I яшчэ адно нельга забываць: мы з вамі вельмі хочам, каб нашы дзеці самастойна мыслілі, выконвалі любое заданне разумна. Таму кожную вучэбную сітуацыю трэба афармляць як праблемную. Вось таму мы раім часцей прапаноўваць дзецям адно з мностваў (тое, што будзем накладаць ці прыкладаць) большае за другое па колькасці на 2 — 3 элементы. Пры гэтым мы гаворым дзецям, што яны павінны пакласці столькі, колькі... Алгарытм навучання: 1. Паказваем мноствы. 2. Задаем наступныя пытанні: — Што гэта? (Трэба заўважыць, што гэтае пытанне не бескарыснае. Яно прымушае класіфікаваць аднародныя ці разнародныя аб’екты ў мноствы. Гэтае пытанне мы задаем, характарызуючы адно і другое мноства.) — Колькі адных прадметаў? Колькі другіх? Накладаем (прыкладаем) элементы аднаго мноства на (да) элементы(таў) другога. — Чаго больш? Чаго менш? (Можна спытацца ў дзяцей: “Ці хопіць адным прадметам другіх?” Але пастаўленае такім чынам пытанне не прымушае дзіця вырашаць праблему словамі столькі — колькг. Таму далей трэба папрасіць дзяцей растлумачыць, чаму хопіць.) Пры навучанні накладанню-прыкладанню вельмі добра карыстацца магнітнай дошкай, фланелеграфам. Вызначанага алгарытму пытанняў важна прытрымлівацца і пры навучанні без спецыяльна падрыхтаванага матэрыялу. Часцей за ўсё гэты працэс адбываецца ў бытавой дзейнасці, зносінах. За сталом сядзяць дзеці. Трэба на стол пакласці столькі талерак, колькі дзяцей. Калі дапамагаем нянечцы развесіць ручнікі, звяртаем увагу дзяцей на тое, што на кожны штырок вешалкі трэба павесіць толькі адзін ручнік; увогуле павесіць іх столькі, колькі штыркоў. Раім не Ьабываць пра пытанні да дзяцей і звяртанне ўвагі на колькасныя суадносіны паміж мноствамі. Атрыманыя ўменні лепш за ўсё замацаваць у гульнявой дзейнасці. Дапамогуць у гэтым гульні-лато “Апрані ляльку”, “Адшукай пару” і г.д. Цікавасць у дзяцей выклікаюць гульнявыя заданні “Пакажы дарожку”, “Пакармі звяркоў”, “Падары кветкі”, “Раздай падарункі” і інш. Заданні дзеці выконваюць на асабістых картачках. Спачатку дзецям прапануецца больш лёгкі варыянт: картачкі з намаляванымі на іх мноствамі і асобныя адлюстраванні элементаў другога мноства. Напрыклад, на картачцы намаляваны трусы, а на паднос дзецям кладуць адлюстраванні моркваў. Трусоў трэба накарміць — пакласці кожнаму па адной моркве (мал. 1, а). Потым дзецям можна пагуляць з іншымі, больш складанымі карткамі, дзе намаляваны ў слупок адразу два мноствы (элемент супраць элемента). Кожнае дзіця праводзіць лініі ад элемента аднаго мноства да элемента другога мноства (мал. 1, б). Гэтыя гульні-практыкаванні маюць вялізнае значэнне для развіцця мыслення дзіцяці. Яны дапамагаюць навучыць дашкольнікаў дзейнічаць з намаляванымі мноствамі, абстрагі- равацца, а ў далейшым перайсці да дзеянняў з графічным абазначэннем мностваў. I з іншага пункту гледжання: дзіця практыкуецца ў маляванні ліній у розных напрамках, калі аб’ядноўвае лініяй насупраць размешчаныя элементы (мал. 2). Дзецям можна прапанаваць картачку, на якой намаляваны мноствы, адно з якіх разнароднае (мал. 3). Расказаць пра картачку з дапамогай верша: Как-то вечером к медведю На ппрог прншлм соседм: Еж, барсук, енот, косой, Волк с плутовкою лпсой. А медведь нпкак не мог Разделнть на всех пнрог. Помогн ему скорей, Угостн-ка всех зверей! Як увечар да мядзведзя На пірог прыйшлі суседзі: Вожык, зайка і барсук, Воўк, ліса, янот і грук Проста ў дзверы: "Нас прымай, Піражка ўсім нам дай". А мядзведзь ніяк не змог Падзяліць на ўсіх пірог. Ты яму дапамажы Надзяліць іх ад душы! Пераклад Л. Забалоцкай Дзеці “даюць” кожнаму звярку “кавалак пірага”: малююць лініі ад кожнага кавалка да кожнага звера. He трэба забываць пра аналіз зробленага дзеяння: — Ты кожнага звера пачаставаў кавалачкам пірага? — Чаго больш: звяроў ці кавалачкаў пірага? Чаго менш? Калі дзеці засвояць колькаснае значэнне ліку, можна суправаджаць аналіз вызначэннем адпаведнасці не толькі колькасці, але і лікаў. Спытацца: — Колькі звяроў? — Колькі кавалачкаў пірага? — Пароўну, па колькі? Ці, напрыклад, расказаць маленькі вершык-загадку: Пять мальчнков, Пять чуланчнков. Разошлнсь мальчнкн В темные чуланчмкн. Каждый мальчмк — В свой чуланчнк. (Пальцы й перчатка) Вось пяцёра хлапчанят, I, вядома ж, пяць тут хат. Разышліся хлапчаняты Па маленькіх цёмных хатах. Кожнае дзіцянятка У каморку-хатку. (Пальцы і пальчатка) Пераклад Л. Забалоцкай Калі дзеці здагадаюцца, аб чым гаворыцца ў загадцы, паказаць ім мал. 4. I прапанаваць паказаць лініямі “шлях” кожнаму хлопчыку-пальчыку ў сваю каморку. Прааналізаваць малюнкі дзіцяці пры дапамозе пытанняў, аналагічна папярэдняму заданню. Мал. 4 Навучыць параўноўваць мноствы па колькасці элементаў вельмі дапаможа і мастацкая дзейнасць: дзеці малююць да кожнага шарыка адну нітачку. I радуюцца: колькі шарыкаў, столькі і нітачак. Да кожнага сцяжка — адну палачку, да кожнага кацяняткі — клубочак. Тое ж адбываецца і на аплікацыі і пры канструяванні. Хочацца сказаць, што практычны шлях параўнання мностваў па колькасці ўваходзячых элементаў — гэта тыя дзеянні, да якіх дзеці звяртаюцца заўсёды, калі не могуць падлічыць 23 мноствы ці калі ім трэба праверыць правільнасць свайго лічэння. Таму авалодванне прыёмамі накладання і прыкладання — падмурак для фарміравання розных матэматычных уяўленняў у далейшым. Навучанне апасродкаванаму спосабу параўнання мностваў. Знаёмства з утварэннем ліку і колькасным лічэннем. Вы не забылі, што знаёмства з лікам, лічэннем мы абавязкова павінны афармляць сітуацыяй вырашэння праблемы: колькі? чаго больш? чаго менш? чаму? Але дзеткі ўжо могуць вырашыць гэтую праблему на больш высокім узроўні. Ім даступна параўнанне мностваў, не элемент з элементам, а магутнасць аднаго з магутнасцю другога (лік з лікам). А дзеля гэтага трэба растлумачыць, што такое лік, як ён атрымліваецца, як трэба лічыць.