Індыйскія казкі
Для малодшага школьнага ўзросту
Выдавец: Юнацтва
Памер: 191с.
Мінск 1998
— Прастаіш усю ноч у сажалцы, дам табе дваццаць рупій.
— Прастаю,— сказаў бядняк і прымусіў багацея тройчы паклясціся, што ад абяцання ён не адмовіцца.
Ноччу спусціўся бядняк да сажалкі і зайшоў у ваду па шыю. Усе вакол спалі, толькі ў храме далёка ад сажалкі гарэла лампада. Вось ён і глядзеў на агеньчык. Раніцой вылез з сажалкі і пайшоў да багацея за абяцанымі грашыма.
— Ты напраўду прастаяў у сажалцы ўсю ноч, і ніхто цябе не падтрымліваў? — пытаецца багацей.
— Хто мяне мог падтрымліваць? — здзівіўся бядняк.— Толькі ў храме гарэла лампада. Я і глядзеў на яе.
— А-а! Дык ты ўсю ноч грэўся ад гэтай лампады! — зло рассмяяўся багацей і не даў яму нічога.
Давялося бедняку ісці ні з чым. Ідзе, прычытае, а насустрач ліса. Пытае:
— Ты чаму прычытаеш?
Ён ёй усё расказаў. Яна і кажа:
— Я прымушу багацея аддаць табе грошы. Бяры мяне на плечы і нясі ў вёску, а потым прынясі назад, на гэта ж самае месца. Ды загадзя скажы ў вёсцы: «Лясны цар да вас ідзе, прывяжыце сабак».
Бядняк усё зрабіў, як ліса загадала, і прынёс яе ў вёску. Сабрала ліса Савет старых і кажа:
— Укапайце ў зямлю дзве высокіх жардзіны, паміж імі кацялок павешайце вышэй, а ўнізе агонь распаліце — няхай у кацялку рыс варыцца.
Здзівіліся старыя.
— Дык кацялок жа будзе ад агню далёка. Як жа рыс зварыцца?
— А як грэўся лампадай гэты бядняк? — пытае ліса.— Няхай і рыс гэтак жа зварыцца.
Што тут скажаш? Прамаўчалі старыя.
— I лампада грэць бедняка не магла, і рыс так не зварыцца,— сказала ліса.— Загадайце багацею аддаць яму дваццаць рупій.
Давялося багацею адлічыць грошы. Забраў іх бядняк, падняў на плечы лісу і аднёс у лес, як абяцаў. А сам пайшоў сваёй дарогай.
Ласункі з неба
дна небагатая жанчына жыла тым, што прала ніткі. Быў у яе сын. Аднойчы дала яна яму два
клубкі нітак — на рынак аднесці. Ідзе ён, ідзе, бачыць — яшчарка на плоце сядзіць. Убачыла
хлопца і ад страху галавой заматляла. А ён
кажа:
— Дзядзечка, табе, відаць, ніткі патрэбны. Бяры! — I паклаў на паркан два клубкі, а сам дадому пайшоў.
— Грошы прынёс? — спытала маці.
— He. У мяне дзядзечка гэтыя клубкі папрасіў. Я яму аддаў.
Напрала маці яшчэ нітак і сама панесла прадаваць. Купіла рысу, пражылі яны некалькі дзён. Але вось скончыліся грошы.
— Трэба ў дзядзечкі доўг забраць, — вырашыў хлопец.— Пайду.
— Ідзі,— адказвае маці.
А яна сапраўды думала, што ён і напраўду пойдзе да дзядзькі.
Пайшоў. Падыходзіць да паркана, а там, яшчарка. Убачыла яго, напалохалася і ўцякаць!
— Дзядзечка, куды ўцякаеш? — крычыць хлопец.— Грошы аддавай за ранейшае, а не дык хвост адарву.
Бяжыць яшчарка, і ён за ёй. Забегла яшчарка за куст, а там гаршчок з грашыма. Хлопец думае, гэта і ёсць дзядзечкавы грошы, ну і забраў іх. Едзе дадому, а яго думка цярэбіць: «Можа, грошы не сапраўдныя?» — узяў і высыпаў іх сабе на галаву. Усе манеты на зямлю пасыпаліся, толькі дзве рупіі на галаве затрымаліся. «Гэтыя вось сапраўдныя,— вырашыў хлопец,— а тых мне не трэба».
Прынёс ён дадому дзве рупіі і кажа маці:
— Дзядзька мне даў іх цэлы гаршчок, ды там толькі дзве гэтыя манеты добрыя, астатнія дрэнныя.
Падняла маці рукі:
— Ідзі хутчэй, пакажы, дзе яны!
Пайшлі з хлопцам, сабрала грошы, а дадому вярнуўшыся, напякла шарыкаў з мукі і патакі. Напякла і раскідала іх у двары.
— Ідзі сюды! — сына кліча.— Ласункі з неба падаюць. Збірай ды еш!
Сабраў хлопец шарыкі і ўсе з’еў.
Але так ці інакш папаўзлі чуткі, што знайшлі яны клад. Пацягнулі жанчыну да суддзі.
— Нічагусенькі не ведаю. He верыце, у сына спытайце,— адмаўляецца яна.
Паклікалі сына. Ён і кажа:
— Грошы мне дзядзечка даў. Гэта праўда. А які гэта быў дзень, не ведаю. Памятаю, тады ласункі з неба падалі.
Здзівіўся суддзя: дзе гэта бачана, каб ласункі падалі з неба? Відавочна, хлопец не зусім разумны, балбоча, што на рот палезе. На тым усё і скончылася.
Непрыгожае імя
ыў у адной вёсцы селянін з жонкай. Звалі яго Тхунтхунія. Што ні дзень, жонка кажа яму:
— Якое ў цябе непрыгожае імя! Яно анічагусенькі не азначае. Вазьмі сабе другое.
Мужык усё абыходзіўся жартачкамі, але жонка не давала яму спакою. Дні ішлі за днямі, і яна ўсё паўтарала сваё:
— Выберы сабе імя больш прыгожае!
Надакучыла Тхунтхуніі з ёй спрачацца. Ён і вырашыў пайсці пашукаць сабе новае імя. Увечары загадаў жонцы напячы аладак, а сам лёг спаць.
Раным-рана Тхунтхунія завязаў аладкі ў кулёк і выйшаў з дому шукаць прыгожае імя.
Ішоў ён, ішоў і прыйшоў у нейкую вёску. Там толькі памёр чалавек. Яго цела якраз неслі на касцёр. Людзі крычалі і горка плакалі.
«Мне пашанцавала,— падумаў Тхунтхунія.— Гэты чалавек памёр. Значыць, я магу ўзяць сабе яго імя».
Падышоў ён да аднаго чалавека і пытае:
— Братка! Хто гэта памёр?
— Амарнатх.
Задумаўся Тхунтхунія: «Але, Амарнатх — значыць уладыка бессмяротных, а чалавек з такім імем усё роўна памёр. Назавіся я Амарнатхам, якая карысць? Ад смерці ж мне не ўцячы! He, у гэтым імені добрага мала».
3 тым ён накіраваўся далей.
У наступай вёсцы ён завярнуў у гумно. Бачыць, нейкі чалавек выбірае рысавае зерне з мінулагодняй саломы.
— Братка! Няўжо ты не знайшоў сабе справы лягчэй? — кажа Тхунтхунія.— Як цябе клічуць?
— Дханпат.
Пачуў гэта Тхунтхунія і здзівіўся. «Але, Дханпат — значыць багацей,— думае.— I чалавеку з такім імем даводзіцца капацца ў мінулагодняй саломе! He, мала карысці называцца Дханпатам».
I ён пайшоў далей.
Падыходзіць яшчэ да нейкай вёскі, а насустрач яму чалавек нясе на каромысле цяжкую ношу. У той час сонца ўжо прыпякала, і насільшчык абліваўся потам.
Убачыў Тхунтхунія, як цяжка таму даводзіцца, і думае: «Пацікаўлюся гэта я, якое яго імя».
— Братка! Куды ты ідзеш? I як цябе клічуць? — пытае.
— Я нясу рэчы майму гаспадару. А клічуць мяне Лакшман.
Сказаў чалавек і пайшоў сваёй дарогай, а Тхунтхунія так і застаўся стаяць разявіўшы рот. «Уладыка Лакшман перамог і знішчыў са-
мых страшных ракшасаў,— разважаў ён.— А чалавек, якога назвалі, як і яго, цягае на сабе ўсялякія грузы, нібы асёл. He, не варта мне браць яго імя».
I ён заспяваў:
Амарнатх, хоць і «бессмяротны», а сканаў, як і ўсе;
А багацей Дханпат, галодны, шукае зерне на гумне;
I знемагаючы ад цяжару, нясе Лакшман цяжкі груз,— Я Тхунтхуніяй застануся, як з нараджэння і завуся.
Далей Тхунтхунія не пайшоў, вярнуўся дадому. Дома жонка спытала, якое імя ён сабе выбраў. Расказаў ёй Тхунтхунія, што бачыў у дарозе, і жонка ўсё зразумела. Больш яны пра яго імя не спрачаліся.
Хто каго баіцца?
едалёка ад адной вёскі расло высокае дрэва. На гэтым дрэве з даўніх часоў жыў ракшас —
злы дух-людаед. Людзі і звяры вельмі яго баялі-
ся. Ніхто да дрэва нават наблізіцца не асмельваўся. I хаця ўлетку яно аздаблялася пладамі,
спелымі ды сакавітымі, ніхто іх не чапаў, нават птушкі не дзяўблі.
Вось неяк раз прыйшлі туды з вёскі дзве жанчыны, дзве сястры, і пачалі пад самым дрэвам сабе хаціну будаваць. Пачалі суседзі іх
адгаворваць:
— Што вы надумалі, звар’яцелыя? Ці ж ракшаса не баіцеся?
Смяюцца сёстры:
— А што нам ваш ракшас? Мы, можа, і самі страшней усялякага ракшаса! Яшчэ паглядзім, хто каго напалохае!
Пабудавалі яны сабе хаціну, перацягнулі туды ўсю сваю маёмасць і пачалі жыць.
А на жыццё жанчыны зараблялі тым, што куплялі ў вёсцы рыс, а затым таўклі яго ў муку, з мукі рабілі цеста, а з цеста пяклі аладкі, што потым прадавалі ў горадзе. Вось і зараз яны перш-наперш паставілі ля дзвярэй хаціны каменныя ступкі, у якія насыпалі рысу, узялі даўгія таўкачы і пачалі работу. Па ўсім лесе стук і грукат пайшоў. Прачнуўся на дрэве paxmac, ніяк не зразумее, хто гэта яму спаць перашкаджае — чалавек ці звер. Вызірнуў ён з бярлогі і бачыць — стаяць пад самым дрэвам жанчыны і б’юць кагосьці доўгімі тоўстымі кійкамі. Каго б’юць не бачна, толькі шум стаіць такі, што на дрэве кожны лісток дрыжыць.
«Не простыя, відаць, гэтыя жанчыны,— падумаў людаед.— Вось якія ў іх кійкі! Пасяджу-тка я лепш на дрэве, пакуль яны не пойдуць, а тады ўжо злезу ўніз і пайду на паляванне».
Але сёстры вяртацца ў вёску не збіраліся. Таўклі яны рыс гадзіну, другую, трэцюю — да самага вечара, а ўвечары замясілі цеста і пачалі пячы аладкі, каб раніцай у ліку першых трапіць на базар. Напяклі цэлую гару — смачныя, румяныя, сакавітыя. Потым склалі іх у вялікую кашолку, накрылі і, стомленыя, залезлі ў хаціну спаць.
Увесь гэты час ракшас сядзеў на дрэве і чакаў. Ён жа нічога не еў цэлы дзень і моцна згаладаўся.
«Смачна пахне! — удыхаў ракшас пах рысавых аладак.— Вось бы пакаштаваць, што гэта такое! Даўно мне хацелася чалавечай стравы пакаштаваць...»
Людаед асцярожна спусціўся ўніз, падышоў да кашолкі, падняў накрыўку і ўзяўся за аладкі — адну за адной так праглынае! Хутка кашолка зусім апусцела, засталося ўсяго дзве-тры аладкі на самым дне. Палез ракшас за імі, а накрыўка саслізнула з кашолкі і з грукатам упала на зямлю. Выскачылі сёстры з хаціны, глядзяць — сядзіць ля кашолкі ракшас, апошнюю аладку даядае. Як накінуліся яны на ракшаса, як пачалі яго малаціць! Б’юць і прыгаворваюць:
— Ах ты злодзей, ах ты паганы зладзюга! З’еў усе нашы аладкі! Вось табе! Вось табе!
Кожная схапіла свой таўкач, і пайшла ў іх работа: старэйшая ўдарыць — малодшая дадасць, малодшая ўдарыць — старэйшая замахнецца. Дух перавесці беднаму ракшасу не даюць. Людаед ад болю не бачыць белага свету.
— Адпусціце мяне,—просіць.—Ніколі больш да вас не прыйду, дарогу сюды забуду!
Маўчаць сёстры, толькі таўкачы ў паветры мільгаюць... Людаед ужо на ўвесь лес крычыць:
— Ой, баліць! Ой, не магу! Адпусціце мяне! Я адсюль пайду назаўсёды. He буду больш на людзей паляваць! Адпусціце мяне!
— Як бы не так,— злуюцца жанчыны.— Ты ўсе нашы аладкі з’еў, чым мы цяпер жыць будзем? Што на базар панясем? Плач, не плач, а пакуль не заплоціш, мы цябе не адпусцім.
— Добра, здабуду вам грошай! — абяцае людаед.— Зараз пайду да ліхвяра. Пачну яго шчыпаць, душыць, шчакатаць, страшныя гісторыі нашэптваць. Загадаю яму даць вам грошай — ён і прынясе. Цэлы кашэль золата прынясе!
Паверылі жанчыны ракшасу і адпусцілі яго. А ён ужо ледзьве жывы.
Раніцай прыйшлі да іх з вёскі суседкі, расказваюць, што ліхвяр, відаць з глузду з’ехаў: бегае
па вуліцы, валасы на сабе рве, крычыць не сваім голасам.
КНІГІ ОНЛАЙН
