КНІГІ ОНЛАЙН
Пошук сярод кніг, што прайшлі індэксацыю гуглам. Некаторыя кнігі гугл не знаходзіць
У пакоі,апрачанастрох,ёсцьчацвёраяўрэяў. Гэтакупцы. Яны сартуюць тавар па гатунках і ўважліва пераглядаюць кожную скурку. Дзьмухаюць на поўсць, спрабуюць далонямі абодва бакі, глядзяць на святло. Нарэшце, увесь тавар пасартаваны. Пачынаецца торг паміж Шчурам і купцамі. Я са здзіўленнем даведваюся, што скуркі вырабленыя больш танныя, чым нявырабленыя. Пазней Шчур сказаў мне, што ў Еўропе не цэніцца расійскі спосаб вырабу футраў і таму такія цэны. Мардараў1 мы прадалі оптам па 12,5 даляраў за скурку, а фей2 па 20 даляраў за пачак (20 скурак). Гэтага тавару найбольш. Потым мы ўсталявалі цану на вянгерскіх катоў — таксама па 20 даляраў за пачак. Купцы таргуюцца. Праклінаюць: «Каб ты сваіх дзяцей не ўбачыў, калі я гэты бізнес страчу!» Нарэшце, заплацілі за ўсё круглую суму — 7500 даляраў. Купцы спакавалі тавар у мяшкі і выйшлі з пакоя ТТТчура. Мы падзялілі грошы паміж сабой: па 2500 даляраў для кожнага. Потым пайшлі ў горад замачыць здзелку. На абед я пайшоў да Петрыка. Застаў яго дома. Па Петрыку было відаць, што ён вельмі змяніўся. Хлопец проста свяціўся ад шчасця. Ён пастаянна ўсміхаўся і жартаваў. Пра граніцу зусім не ўспамінаў... У кватэры яго маці я адчуваў сябе дзіўна нязграбным. Баяўся рухацца, каб чаго не перавярнуць, не пабіць. Усе ставяцца да мяне вельмі ветліва, але ў іх вачах я чытаю пастаянную цікаўнасць, якую яны нічым не могуць замаскіраваць... I менавіта гэта робіць мяне нясмелым, раздражняе і правакуе дрэнны настрой. Я выбраў вольную хвіліну і сказаў Петрыку: — Маю да цябе інтарэс! — Добра... Зараз... Калі мы апынуліся адны ў яго пакоі, я даў яму на захоўванне 2000 даляраў з маёй апопіняй долі. Маю цяпер у яго з папярэднімі грашыма 6000 даляраў. I тут Петрык сказаў: 1 Мардар — парода трусоў, тут — трусіныя скуркі. 2 Фея — алтайская вавёрка. — A што было б, калі б гэтыя грошы прапалі? Калі б іх у мяне ўкралі? Я глянуў яму ў вочы і сур'ёзна сказаў: — Я б зусім не шкадаваў іх. Калі б трэба было, зарабіў бы іх вельмі многа! А калі табе яны будуць патрэбны, то скажы мне. — Нічога не думай! — адрэзаў Петрык. — Я жартую. Ніхто не ведае, што ў мяне ёсць гэтыя грошы, і ніхто іх не ўкрадзе! За абедам я адчуваў сябе няёмка. Стол белы-бялюткі. У пакоі ёсць кветкі. За сталом сядзяць элегантныя паненкі, сяброўкі сястры Петрыка — Зосі, і нейкія халёныя панічы. Я тут лішні. He ўмею гаварыць пустых слоў, не магу прыстасавацца да агульнага тону гэтага таварыства. Адчуваю гэта і ўпадаю ў змрочны настрой. Я з палёгкаю ўздыхнуў, калі абед скончыўся і я змог пакінуць залу. Разам з Петрыкам пайшоў у сад. Мы хадзілі па алейках і размаўлялі. Потым селі на лавачку ў самым далёкім куточку малога саду, закурылі папяросы. Доўга маўчалі... Потым я запытаўся ў Петрыка: — Ты шчаслівы? Ён пэўны час маўчаў, здзіўлены маім пытаннем, а потым адказаў мне: — Так... Я шчаслівы! — Сапраўды? — Так. — А не сумуеш па хлопцах, па граніцы? Падумай: цяпер «залаты сезон». Ночы доўгія, глухія і чорныя... Золата плыве праз граніцу. Хлопцы крадуцца па палях і лясах... Днююць на гумнах, у барах... П'юць, гуляюць... Кожны дзень штосьці новае! Штоноч нейкае здарэнне... Я доўга гавару яму, але праз нейкі час заўважаю здзіўлены позірк Петрыка і змаўкаю. Разумею, што ён мяне не слухаў. А ён кажа: — Ведаеш што?.. Я пра ўсё гэта зусім забыўся! — Зусім? — Так... Я не думаю пра гэта... Бо і што ў гэтым цікавага? У гэты момант ён устае і кажа: — Ну, мне пара!.. Чакаюць! Я развітаўся з ім. Ён паціснуў мне руку і спытаў: — Калі прыйдзеш? — He ведаю. — ГІрыйдзі заўтра. Абавязкова. — Можа, прыйду. Ён правёў мяне на вуліцу, потым вярнуўся. Ідучы па тратуары каля дома, праз адчыненае акно я пачуў яго вясёлы смех. Іншы, чым звычайна: сакавіты, шчыры, жвавы і напоўнены жыццём. «Не, ён не наш!» Я іду вуліцай. У галаве поўна непакорных думак. Чагосьці шкада. На душы так цяжка, нібы я беззваротна Hernia страціў! Іду шукаць калегаў, а потым пойдзем у рэстаран: нап'ёмся і правядзём вечар у дзевак. Гэта ўсё пачынае мяне нудзіць. Абрыдлі мне і п'янкі, і фальшывыя людзі, і горад, у якім праўду пераносяць праз мноства кардонаў — як мы тавар! Тут усё штучнае, бліскучае і вельмі складанае, але пад ім хаваюцца звычайны бруд і бракуе сэнсу... Там я жыў больш паўнакроўна. Там людзі шчырыя і пад ліхой абалонкай слоў выражаюць залатыя думкі, а ў грудзях маюць жывыя пачуцці і гарачыя сэрцы. Тут — ніводнай шчырай думкі, ніводнага шчырага слова. Тут усе заўсёды, заўжды робяць выгляд... іграюць вялікую ролю ў гіганцкім фарсе, камедыі, трагедыі... Пастаянны тэатр — і дома, і на вуліцы... Тут жанчыны маскіруюць прыгожым адзеннем і тонкай, але часта бруднай бялізнай, скалечанае, брыдкае цела. Там пад лахманамі і беднай ільняной бялізнай — гарачыя, моцныя целы. Каханне без фальшы — неабходнасць, а не сродак атрымання прыбытку і задавальнення патрэбы. Я пачынаю сумаваць... не ведаю, чаму... Намерваюся прыспешыць вяртанне на пагранічча. Прычына ўважлівая: трэба выкарыстаць «залаты сезон» і разабрацца з «паўстанцамі». Глава II Аднаго разу з выпадковым знаёмым, які добра ведаў «вясёлую» ўскраіну горада, я прыйшоў у «салон», дзе было некалькі досыць прыгожых жанчын. Я са здзіўленнем убачыўтам Соню Юрліну. Спачаткуядумаў, штопамыліўся, але хутка пераканаўся, што гэта яна. На ёй была зялёная шаўковая сукенка з глыбокім дэкальтэ. Плечы былі зусім голыя. Выглядала яна молада і прывабна. Я падышоў да яе. Яна мяне не пазнала. — Ці мае пані свой пакой? — Так. — To пойдзем. Калі я апынуўся ў маленькім пакойчыку сам-насам з Соняй, то заўважыў, што жанчына моршчыць лоб і ўважліва прыглядаецца да мяне. Я спытаў яе: — Як пані завуць? — Лаура. У гэты момант я звярнуўся да яе на «ты»: — Добра, для іншых ты будзеш Лаурай, а для мяне ты Соня. — А ты хто? — Я з Ракава. Хадзіў з табой і Юрлінам за граніцу. Потым мяне не ўзялі, бо страляў у хлопцаў на багне паблізу Гараняў. — Ага! Ужо пазнала!.. Гэта ж Уладзя! — Так. — Я не магла цябе пазнаць!.. Ты так змяніўся!.. — Ты ўцякла ад мужа з Ванькам Бальшавіком? — Так. — Дзе ён? У Соні на вачах паказаліся слёзы. — Пакінуў мяне, халера! Забраў усё, што мела, і ўцёк — не ведаю куды!.. — To вяртайся да мужа. Ён цябе так кахае! Ён прыме цябе. — Так, каб зноў сядзець пад замком або лазіць па лясах?.. Досыць той граніцы, бокам яна мне вылезла!.. — Дык хочаш быць тут? — Ну, так... Што, дрэнна мне тут?.. Гаспадыня добрая. Ежы — колькі хочаш. Рабіць нічога не трэба. Апранаюся, як мне падабаецца. Госці мяне любяць... Я са здзіўленнем слухаў, як яна выхваляла сваю новую прафесію. Потым Соня спытала ў мяне: — Будзеш у мястэчку? — Буду. — Тое, мой залаты, што мяне тут бачыў, нікому не кажы. He скажаш? — Калі не хочаш, то не скажу. Гэта мяне не датычыцца! Калі пазней развітваўся з ёй, Соня зноў папрасіла мяне, міла паглядаючы мне ў вочы, каб я нікому не казаў пра яе. Я адчуваў у яе голасе трывогу. — He скажаш, золатка? — Кажу, што не, то не. I канец! — Ну, не гневайся! Я развітаўся з Соняй. Прасіла мяне, каб я яе наведваў. Прыйшоў да Грабара. Калега разглядае новую партыю пакупак, а Шчур, седзячы ў крэсле, курыць папяросу і кпіць з яго. Грабар звярнуўся да мяне: — Бачыш яго! — паказвае рукой на Шчура. — Насеў на мяне, як кабель на сучку. Усё дрэнна! Усё яму не падабаецца! — Ну, на халеру табе гэта? — кажа Шчур. — Куды ты ў гэтым пойдзеш? — Завязу ў Радашковічы... Аддам маці... — I нэсэсар таксама? — пытае Шчур. Усё. — I што яна з гэтым будзе рабіць? — Спатрэбіцца ў гаспадарцы, першая катэгорыя! — Нэсэсар замест меркі на бульбу. — Табе шкада маіх грошай? — Можаш ix нават выкінуць ці спаліць!.. Мне і сваіх не шкада! — сказаў Шчур. — Але на якога чорта табе ўсё гэта? Даеш зарабіць рамізнікам, афіцыянтам, пакаёўкам, дзеўкам — гэта я разумею... Але навошта купляеш усё гэта, не ведаю, не ведаю!.. — Іржэ, як жарабец з кабылы! — сказаў Шчур, устаючы з крэсла і набліжаючыся да акна. Надышоў вечар. У пакоі зрабілася цёмна. Мы не ўключаем святло. Маўчым. У нейкі момант Шчур кажа: — Ведаеце што, хлопцы?.. Ці не досыць гэтага? Цяпер «залаты сезон», самая работа, а мы тут бічуем, у баб валасы пад пахамі разглядаем!.. — Хопіць гэтага! Заўтра вяртаемся! — рашучасказаўя. Грабар маўчаў. — I я вяртаюся! — сказаў Шчур. — Нудыкіязвамі! — адазваўся Грабар. — Алетрэбапагуляць напаследак! — ажыўлена дадаў ён. — Каб іскры ляцелі. Першая катэгорыя! Мы спыніліся на ўскрайку мястэчка і адпусцілі хлопца, які вёз нас са станцыі Аляхновічы ў мястэчка. — Вы, хлопцы, пачакайце тут, а я пайду да Гэнсяжа. Даведаюся, што чуваць у мястэчку, — сказаў Шчур. — Толькі мігам вяртайся! — сказаў Грабар. — Добра. Шчур знік у цемры. Ён не вяртаўся больш за гадзіну. А калі нарэшце прыйшоў да нас, то сказаў: — Ну, хлопцы, добра. што мы адразу не пайшлі на меліну. Там нас ужо другі дзень чакаюць... Зрабілі рэвізію... Нехта данёс, што ты хаваешся ў Кручака... Усляпую, псякрэў, пальцамі тыркаюць, а пападаюць! Пра мяне яшчэ нічога не ведаюць... Толькі цябе шукаюць! Ну, і яго, — Шчур кіўнуў галавой на Грабара. — Але не ведаюць, хто гэта. — Што цяпер рабіць? — спытаў я ў Шчура. — Я ведаю адно месца... Меліна мураваная і пункт добры... Толькі там трэба ціха... — Дык правядзі туды! Абмінаючы па беразе ракі мястэчка, мы выйшлі ў поле. Потым доўга ішлі па вузкіх сцежках каля Іслачы. Затым, ідучы палямі наўпрост, мы наблізіліся да вялікага мураванага, але ўжо трохі зруйнаванага гмаху. — Што гэта? — спытаў я ў Шчура. — Спіртзавод... Зараз тут будзе вёска Памаршчызна. А да граніцы рукой падаць. Я не раз мелінаваў тут тавар і сам кімарыў. Шчур падышоў да аднаго з вокнаў тыльнай сцяны непрацуючага цяпер спіртзавода і без намагання выцягнуў з касяка вялікі жалезны крук, які некалі быў вырваны ломам. Потым адкрыў аканіцы і загадаў нам улезці ўсярэдзіну. Мы апынуліся ў невялікай адмывальні, дзверы з якой вялі ў іншыя пакоі і ў сам спіртзавод. У адным куце быў вялікі кацёл, а ў другім — вялікая бочка, у якой маглі б танцаваць дзве пары. Зазірнуліўсярэдзіну бочкі. Там было многасала, вядро і некалькі пустых пляшак ад гарэлкі — астаткі даўнейшай гаспадаркі Шчура.