КНІГІ ОНЛАЙН
Прыняць удзел у вычытцы распазнанага тэксту Падрабязней
— А, гэта вы? Я не вітаюся, бо зараз выходжу! Гэля ў здзіўленні паглядзела на нас. Янінка чмыхнула і надзвычай сур’ёзна сказала: — А, ну так! Навошта вітацца, калі адразу трэба развітвацца? Я вось з Гэляй ніколі не вітаюся! Неўзабаве я ўзяў шапку і выйшаў з дома. Я пайшоў да Сашкі Вэбліна. Мне хацелася ўбачыць Фэлю, але яе я дома не застаў. Мы прывіталіся з Сашкам. Ён сядзеў за сталом і вастрыў аб рамень брытву. — Што добрага скажаш? — спытаў ён — Нічога добрага! Юзіктрапіўся. — Ведаю, ведаю. Хлопцы казалі, што Бульдога застрэлілі, але гэта няпраўда. Ён паранены ў нагу, яго адвезлі ў Менск. — Адкуль ты ведаеш? — Ужо жя ведаю! Сашка перастаў вастрыць брытву і паспрабаваў яе спачатку на пальцы, потым на валасах, на карку і ўрэшце правёў па лязе языком, знізу ўверх. Брытва, відаць, выявілася добра навостранай, бо ён адклаў яе ўбок і стаў мыліцца. — Ты за мяжу не ходзіш? спытаў Сашка, старанна намыльваючы пэндзлікам твар. He. — Чаму? — Няма чаго спяшацца. Форса ёсць. — Рыхтык! Ёсць сармак, то гуляй! Напрацавацца паспееш! Калі работы не будзе, то прыходзь да мяне. А цяпер гуляй! Ад работы, братка, коні дохнуць! Ён пачаў галіцца, нацягваючы языком худыя шчокі. — Ты куды ідзеш? — спытаў ён у мяне. — Я ішоўда Петрака Філосафа. Ён мне кнігу абяцаў. Ну, то і зазірнуў да вас па дарозе. — А і добра. Хадзем разам. Я хачу гадзіннік аддаць у рамонт... А Пятрок акурат у майстра жыве. Ён зноў замаўчаў і галіўся далей. А потым згадаў: — А! Ледзь не забыўся. У наступную нядзелю ў нас будзе вечарынка. Прыходзь! Абавязкова. — Добра. — Бо я заўтра еду ў Рубяжэвічы. Работу там маю. Мо раней не ўбачымся...толькі на вечарынцы. Калі Сашка пагаліўся і ўмыўся, прыйшла Фэля. У прыгожай цёмна-зялёнай сукенцы яна выглядала цудоўна. Дзяўчына была ў гуморы і досыць зычліва са мной павіталася. Я б з радасцю застаўся з ёю дома, але саромеўся сказаць Сашцы, што мне не асабліва хочацца ісці да Петрака. Таму, з жалем у сэрцы, я адкланяўся, і мы з Сашкам выйшлі на двор, а потым скіраваліся Менскай вуліцай. Я заўважыў, што ўсе мінакі з асаблівай увагай глядзяць на Сашку і нават азіраюцца. Мне гэта падабалася. Мы апынуліся ў нейкім крывым і вузкім завулку. Яшчэ паварочваючы, я заўважыў шаўца, які шпандырам біў хлопчыка дзесяці гадоў. Шавец яўна быў п’яны і лупцаваў дзіця бязлітасна. Знянацку Сашка скочыў наперад, адпіхнуў шаўца і вырваў у яго з рук шпандыр. — Ты за што яго лупцуеш? — А табе якая справа? — А ну, не тузайся! Бо зараз сам паспытаеш, ці балюча! Сашка замахнуўся на шаўца шпандырам. — Ды ён, халера, лямпу разбіў! Шавец паказаў на аскепкі шкла на зямлі. Вэблін засунуў руку ў кішэнь. Дастаў пяцідаляравую купюру і, схіліўшыся над хлопцам, які шырока раскрытымі вачыма глядзеў на свайго абаронцу, сказаў: — Трымай, малы! Плюнь на бацьку і дай яму гэтыя грошы! Хай дзесяць лямпаў купіць! А калі падрасцеш, то бі хама, лупцуй — як ён цябе! Мы рушылі далей. Шпандыр Сашка кінуў у лужыну. Я апынуўся ў вялікім і светлым, пабеленым BanHaft пакоі. На сценах вісела мноства гадзіннікаў, а ка- ля акна сядзеў маленькі лысаваты чалавечак і рабіў штосьці, схіліўшыся над сталом, на якім ляжала мноства разабраных механізмаў і розных інструментаў для іх рамонту. За доўгім сталом сядзелі Пятрок і Юлік. Юлік штосьці пісаў у сшытку, а Пятрок зазіраў праз плячо сябра і рабіў заўвагі. Мы павіталіся з прысутнымі. CamKa падышоў да Мужаньскага і паказаў яму гадзіннік. Той старанна яго агледзеў і сказаў: — Цудоўны гадзіннік, дарагая рэч! Крыху занядбаны. Трэба яго пачысціць! — На калі вы гэта зробіце? — Сёння не паспею. Маю пільную працу. Бадай што, на заўтра. — Да абеду? — Добра. Зраблю да дзясятай. Яны дамовіліся наконт цаны, і Сашка пайшоў. — Што чуваць, хлопцы? — спытаў я ў Петрака і Юліка. — Сёння ў дарогу, — адказаў Юлік. — 3 кім? — Мамант, Салоўка і мы. — А хто вас павядзе? — Мамант. Ён добра розныя дарогі ведае... Калісьці зусім адзін хадзіў... са спіртам... — Чый тавар? — Наш. Мы саматугам ідзём... — Ваш? — Ну так. Панясём спірт. Лепш заробім, чым у габрэя. Мо і ты з намі пайсці хочаш? Нейкі момант я вагаўся. — Хадзем! — сказаў Юлік. — Нам весялей будзе. Ну, і заробіш таксама. — Але ў мяне няма спірту. — I ў нас няма. Мы Маманта чакаем. Пойдзем да Шэрага па спірт. Праз чвэрць гадзіны прыйшоў Мамант, а крыху пазней і Салоўка. Мамант кіўнуў нам галавой і сеў на лавуля сцяны. — Гэты таксама з намі пойдзе, — сказаў яму Юлік. Мамант доўга глядзеў на мяне, потым кіўнуў і з заўважным намаганнем сказаў: — Тады сто? — Возьмем сто пляшак, — адказаў Юлік. — Можам проста цяпер ісці. Яны ўзялі мяхі і разам з Салоўкам выйшлі з дома. Праз гадзіну вярнуліся. Дасталі з мяхоў і расставілі на фатэлі пляшкі спірту. Пералічылі. Было 115 бутэлек. — Гэта больш, чым трэба, — сказаўя Юліку. — Мамант бярэ 30, пяць — нам, на выкарыстанне. Пачалі рабіць ношкі. Спачатку на стале паставілі 20 пляшак, з іх выцягнулі коркі і дапаўна далілі спірту. Гэта рабілі для таго, каб бутэлек было менш і яны не так булькалі падчас пераходу. Потым запакавалі пяць зручных ношак, паперакладаўшы бутэлькі тоўстым фетрам і сенам. Пакаваў Мамант. Ён рабіў гэта як прафесійны “спіртаноша”. Мы чакалі вечара. Дарога была вельмі далёкая. Трэба было дабрацца да аднаго з прадмесцяў Менска, таму важна было як мага раней рушыць у дарогу. А другой з усходу папаўзлі шэрыя “дзяды”, хутка закрыўшы ўсё неба. Пайшоў дождж. Ён наўскос барабаніў па вокнах. Рабілася ўсё цямней. Мамант радасна паціраў далоні. Такое надвор’е хоць і ўскладняла шлях, але гарантавала абсалютную бяспеку. Надвячоркам, калі пачало цямнець, мы пад’елі і выпілі пляшку разведзенага спірту. Потым узялі ношкі. Маленькі, камічны Мужаньскі, гледзячы на нас добрымі блакітнымі вачыма, паціснуў нам рукі: — Удачы, панове, удачы. He затрымлівайцеся. Вяртайцеся хутка. Мне без вас будзе сумна. Мы рушылі ў дарогу. Ішлі паволі, абмінаючы розныя нябачныя ў цемры перашкоды і намагаючыся пры- звычаіцца да змроку. Але цемра была такая густая, што мы маглі пасоўвацца наперад толькі наўслепа. Дождж узмацняўся, дый вецер таксама. Немагчыма было разгледзець што-колечы наперадзе. Раптам Мамант спыніўся. Я ішоў за ім, за мной Пятрок, потым Юлік, а замыкаў партыю Салоўка. — Трымай, — сказаў праваднік, сунуўшы мне ўтвар канец вяроўкі. Я зразумеў, у чым рэч, і з рук у рукі перадаў вяроўкудалей. Цяпер мы ішлі трымаючыся за вяроўку. Было нязручна, але такім чынам мы былі ўпэўненыя, што не згубімся. Прадраўшыся скрозь пералесак, наша партыя ўвайшла ў лес. Калі лес скончыўся, Мамант моцна сціснуў маю руку. Я зразумеў: зараз будзе мяжа. Па ланцужку мы перадалі гэтае папярэджанне адзін аднаму. Дожджузмацніўся. Мы былі мокрыя ўжо амаль цалкам, і толькі рух грэў нас. Дарога была такая цяжкая, як ніколі раней. Мы з намаганнем брылі па мокрай зямлі, нічога не заўважаючы навокал. А вось Мамант ішоў даволі ўпэўнена. Раз-пораз ён спыняўся, шоргаў нагамі, штосьці мармытаў, а потым ішоў наперад. Калі лес скончыўся, ісці стала прасцей. Я прынамсі не спатыкаўся аб перашкоды і не трэба было засланяць вочы ад нябачных у цемры, але хвосткіх галін. Праз тры гадзіны мы адпачылі і выпілі спірту. Потым зрабілі яшчэ адзін прывал, і толькі на досвітку, праз 33 вярсты жудаснай дарогі ў абсалютнай цемры, праз 10 гадзін пасля выхаду з Ракава, дабраліся да Менска. Са спіртам я хадзіў два разы, а потым мы зрабілі перапынак, бо Мамант і Салоўка сталі хадзіць з партыяй Гвазда. Работа там была лягчэйшая і больш пэўная, бо хадзілі не так далёка і не трэба было ані пра што клапаціцца. У суботу ўвечары я піў з хлопцамі ў салоне Гінты. Было весела. Антоні рэзаў на гармоніку, ажно шклянкі на стале скакалі. Раптам хтосьці піхнуў мяне пад сталом нагой. Гэта быў Мамант. Я зірнуў на яго. Кантрабандыст прыкусіў зубамі пазногаць вялікага пальца на левай руцэ, а вялікім пальцам правай рукі і вачыма паказваў на дзверы. У дзвярах стаяў Альфрэд Алінчук. Тут Мамант хрыпата рассмяяўся і сказаў: — Хварсунчык! Усе засмяяліся. Альфрэд паспешліва знік, а мы пілі далей. Забава ішла поўным ходам. Лорд спяваў: Гэй, гарэлка! Гэй, гармонік! Пачынай гулянку! Гэй, са мной мая Марыйка Шклянкай б’е аб шклянку! Позна ўначы я вяртаўся дамоў. На небе зіхацелі зоры. Я зайшоў на Трафідаў двор і ўжо замкнуў быў засаўку на веснічках, калі справа ад мяне грымнуў стрэл, потым другі, трэці і чацвёрты. Я кінуўся на зямлю ля брамы. Чуваць было толькі, як дзесьці ў садзе аддаляюцца крокі. Я падарваўся на ногі, выхапіў з кішэні нож і праз адчыненыя веснічкі пабег у сад. Цішыня. Я крыху папрыслухоўваўся, потым вярнуўся да брамы і выйшаў на вуліцу. I там нікога не было. Шкада, у мяне не было пры сабе ліхтарыка. Тады б можна было кінуцца наўздагон, а так я быў бездапаможны. Назаўтра я старанна агледзеў веснічкі і сцяну дома ля брамы. Усе кулі захраслі ў тоўстых бярвёнах. Я змог выцягнуць адну і схаваў яе. Калі я пагрукаў у дзверы, Гэля, якая адчыніла мне, спытала: — Гэта вы стралялі? — He. Гэта дурань нейкі жарцікі жартуе. Напужаць мяне хацеў. — Тут увечары круціліся нейкія пад вокнамі, — сказала дзяўчына. Рана ранкам мяне пабудзіла Янінка. — Там вас нейкі вар’ят пытаецца. — Які вар’ят? Чаму вар’ят? — Ну, бо ён смяецца і смяецца! — To што, кожны, хто смяецца, у цябе вар’ят? — He, але можна смяяцца трошачку, а ён безупынку. — Дзе ён чакае? — За гумном. Сказаў нікому, апрача Уладзькі, нічога не казаць і што справа вельмі важная. Я хутка адзеўся і выйшаў з хаты. За гумном у лапуховых зарасніках сядзеў Ёсік Гусятнік. Бліскаючы круглай, пазбаўленай валасоў галавой, ён вызіраў з-за шырокіх лістоў, як месяц з-за хмары. — Што скажаш? — спытаў я, вітаючыся. — Ёсць адна справа. Вельмі важная! Толькі гэта сакрэт. Mary табе сказаць, але пад хайрам: ты нікому не скажаш, што ад мяне штосьці ведаеш. — Даю табе слова, што нікому нічога не скажу! Юзік азірнуўся па баках і ціха сказаў: — Алінчукі цябе прыбраць хочуць. Альфрэд падгаворваў пару нашых хлопцаў прышыць цябе. Даваў 100 рублёў. — Ты адкуль ведаеш? — Яны прыйшлі да мяне і раіліся. Мяне ўсе ведаюць. Пыталі, што гэта за пан такі. Я сказаў, каб не смелі гэтага рабіць і што ты сябар Юзіка Трафіды. To цяпер сцеражыся, бо Алінчукі — тыя яшчэ халеры!