КНІГІ ОНЛАЙН
Пошук сярод кніг, што прайшлі індэксацыю гуглам. Некаторыя кнігі гугл не знаходзіць
Юрка паймчаў ізноў подбегам. Перабягаючы праз вуліцу, ледзь ня ўскочыў у сьвежую лейку ад бомбы. Мусіць, свая. Ну, гэта добра — сярод дарогі, безь ніякае шкоды, ён жа й сыпаў больш так — і там не павінна быць нічога. Падгайная з гэтага канца аказалася даўгою вуліцай з рэдкімі дамамі. Нумары? Але, 21 — будзе пад той канец, далёка. Мамачка, якраз пад могілкі... Юрка зноў спыніўся. Раптам як бы ня стала зноў сілаў рухацца далей. «Глупства, дурніна», — падбадзёрваў нехта — розум? — Наперад, наперад, нічога няма... Але, нічога й не было. 21 — аказаўся якраз каля могілак. Захаваліся толькі вароты — жалезная брама з гэтым, і то пакарэжаным, нумарам. Ад самога дому — гэта была двухпавярховая камянічка на панадворку — толькі кучы друзу, рэшткі сьценаў... Але ж, ягоная собская работа — гэта сюды, сюды садзіў учора, як піалёны, хацеўшы вупь у тую, у царкву... Сам сабе зрабіў... Каля руінаў былі людзі, некаторыя нешта вазёкаліся ў іх і ля іх, падыходзілі яшчэ. Юрка ня важыўся зблізіцца. Пазнаюць яшчэ, што ён... Забойца... Той — раскірэчаны Гадэнка — гэта іігго, няхай бы, але тут, тут... Зьняможаны, прыбіты ўшчэнт, ён мэханічна падаўся пад могілкі. Царква стаяла цалюсенькая. Тая царква, у якую гэтак учора цаляў, а пацэліў... Крыж, здавалася, зіхацеў, мяняўся зноў — у праменьні ранішняга сонца яшчэ ўрачысьцей, як учора ў водбліску чорна-крывавых ягоных, Юркавых, справаў... Юрка патрос на яго кулаком. Ступіў яшчэ колькі разоў і асеў на нейкую чорную надмагільную пліту, адчуўшы аж праз вопратку ейны камснны холад. X Ізноў час мінуў бязь меры й бяз думак, але й без забыцьця, адно ўв атупелым адраньцьвеньні. Юрка ўзьняў галаву толькі мэханічча, як нехта, праходзячы паўз самога яго, аж зачапіў валасы сваёй шастучай вопраткай. Ён зірнуў наўздагон гэнаму шастаньню — нейкая жанчына, уся ў чорным. Ну і чяхай сабе... Што — няхай сабе? Няхай сабс ў чорным. Увссь сьвет жа яму, Юрку, цяпер у чорным. Завязаны сьвет... Ён цяжка ўзыіяўся з магільнае пліты, на якой сядзеў, — вельмі скурчыла, седзячы так нямаведама колькі часу, само сабой прасілася выпрастацца. Зірк ягоны ўпаў на надпіс на пліце. «Хведар Паляжай». Ха, Паляжай — палёг ужо, палёг касьцьмі. Усе паляжам, кажуць людзі. Мо’ й лепш было б ужо нават ляжаць гэткім во Паляжаем, чым цяпер вось так... Лепш бы дупюю быць на нейкім «тым сьвеце», дзе ўжо яна — спаткацца хоць там, бо гэты сьвет— завязаны сьвет... Ха, ізноў «той сьвет», учарайшае «нешта ёсьць» — сьмех! Паляжай, Паляжаюхна, бедненькі, а мо’ так толькі, паляжаць прылёг, крыіпачку? Улюбёная Юркам гульня словаў, нанізваньне іх, выкручваньне з аднаго другога, здавалася, вяртала яго пакрысе да ягонага нармальнага, кпліва-гіранічнага, але й бестурботнага настрою, ппочасіны гатовага да вастраслоўя, хоць сабе й пустота часам. Ён нават усьміхнуўся сам сабе — як гэта з такога Паляжая розную дурніну можна выкруціць. I тут спасьцераглося, што сонца высака, травеньскае сонца, і хораша так на дварэ, асабліва на магільным гайку. Ды разам з тым — ізноў і тут кінулася ў вочы: вывернутая зямля, лейка... Ізноў ягоная ўчарайшая работа. Выкапаў ямінку на могілках — магілу? Каму? Мо’ сабе? He, гэта ж ёй, Веры... Але ці нейкі, часовы мо’, паварот у настроі, ці гэтае сонца й травень кінулі раптам ізноў зыркую яснасьць. Чакай, чаму так канечна мусіла яна загінуць? Магла ж выскачыць, уратавацца, магла проста ня быць удому... Падумаў жа ўжо быў там, на Слабодцы, што ўсяму канцы, ажно -— гэты адрас на сьцяне... не, і цяпер яшчэ ня ўсё страчана, ня ўся надзея — і як гэта ён так адразу: згледзеў руіны й распусьціў нюні, што «сам сабе нарабіў»... Трэба ж было ўпэўніцца, пераканацца канчальна, і хіба ўжо тады... Надзея, ажыўшы, адразу зьвярнула бадзёрасьць. Юрка засягаў назад, адкуль прыйшоў сюды, да таго № 21. Ён установіць, пераверыцца — пэўна ж, ёсьць там людзі, поркаюцца яшчэ, трэба толькі распытацца... Але людзей, як на гэта, якраз ужо й не было. Як падмяло іх. Дый пэўна ж — нямаведама колькі праседзеў крукам на тэй магіле, на тым Паляжаю — ня век жа стаяць людзям тым ды чакаць на Юрку. Заставалася яшчэ агледзець руіны бліжэй, як там, на Слабодцы, хоць тут, пэўна, і ня можа быць такое знахадкі... Дом не згарэў, але быў зруйнаваны дашчэнту — сюды ўгрукаў ён, відаць, ці адну выбуховую. Усё ў кучы — друзы, пакручаныя жалязякі ложкаў... Сям-там ужо крыху параскопвана, мо’ й вылавілі што людзі, сваё ці чужое. Ды не, яшчэ зусім нельга сказаць, што яна загінула, пахаваная тут, у друзах. Толькі як цяпер даведацца? Суседзі? Побач курэла пагарэлішча, і — нікога... Насупраць — таксама сьвежае вялізарнае папялішча і наагул дамоў няма. Хіба там, далей вунь, здаецца, як бы стаіць яшчэ цэлы дом... Юрка падаўся ўжо ўніз па Падгайнай у тым кірунку. Але тут, з-за наступнае павароткі, за квартал, выйшаў, ідучы на яго, нейкі чалавечак з хлопчыкам за руку. У хлопчыка ў другой руцэ — сьцяжок. Чалавечак у сінім гарнітуры, у сінім жа капелюшы, дзівацкім нейкім, абведзеным шэрым пакручастым шнурком, зь нейкім выгнутым пяром адзадзя. I хада сьмяхотная, урозваль, як качка. Але, качка — гэта ж і есьць ён, Качка на мянушку — той Юркаў школьны сябрук Юшка Кіпець, ён жа й раней жыў на гэтай Падгайнай, па той бок могілак. Юрка ўспомніў жа быў на яго ўжо сяньня, а тады нек забыўся. Ну але, ён, і тая ж знаёмая хада, і звычай да дзівацкага выгляду — усе заўсёды мелі яго за дурнаватага. Але цяпер Юрка ўзрадаваўся гэтаму Качцы, як нейкаму свайму роднаму, даўно нябачанаму, можа, нават ужо самому таму, каго й шукаў якраз. А пэўна ж, ён жа павінен ведаць, і гэта — на аднэй жа вуліцы, ці хоць паможа баржджэй даведацца. I Юрка шпарка пайшоў напярэймы. — Чалавек зь цябе, — угаворваў нешта Качка малому, які быў зусім, што называецца, скуксіўшыся. — I зь цябе ж чалавечына! — гукнуў яму, падыходзячы, Юрка. Той прыстояў, глянуў сваймі бясколернымі нейкімі вачыма, разявіўся, і Юрка мусіў усьміхнуцца міжволі, успомніўшы яшчэ й гэтую ягоную сьмяхотную звычку. — Г алушка-а? Юрка? Ты гэта ці ня ты? — усьцешыўся быццам бы й Качка. — Таксама, як гэта —ты... — А братачка, дай жа пацалуемся, ці што... Гэтак даўно цябе ня бачьіў, — і яны шчыра тройчы перацалаваліся. — Дзе ж ты цяпер, адкуль? — ізноў загаманіў Качка, зрэшты, тут жа ня даўшы сябру адказаць, з чаго той быў вельмі здаволены, не гатовы адразу адказваць на гэткія пытаньні. — Ну, і добра, тут страх як патрэбныя людзі, наскія людзі, разгортваем такое — такое, што й ня сьнілася раней. -— I ён змоўк, аглядаючы Юрку, як і той яго, далучыўшы ўжо да дзівацкіх падрабязнасьцяў Качкавага ўбраньня сіні мятлік пад каўнерыкам, як насіў калісьці адзін зь іхных настаўнікаў, чалавек старамодны, і маленькі пярэсты нейкі мятлічак на штрыфлі марынаркі. Той малы, што трымаўся ўсё за Качкаву руку, таксама разглядаў Юрку, уторкнуўшы тым часам у губу палачку свайго сьцяжка, чырвонага, зь белым кругам пасярэдзіне, у якім — чорная свастыка. Юрку аж крыху здрыганула ад гэтых фашыстаўскіх эмблемаў, як сяньня раніцой, калі пабачыў быў упершыню нямецкага жаўнера на варце ля руінаў іхнае школы — усё непрывычка яшчэ... — Куды ўвабраў у рот, усякае... — засварыўся Качка на малога, зацяўшыся, аднак, перад дакладнейшым азначэньнем да «ўсякага» і дадаўшы толькі: — Смактун! Бягай сам дадому, скажы маме — зараз іду. — Малы пабег. — Вадзіў глядзець на дэманстрацыю, — растлумачыў Качка, і Юрка ўспомніў, што й на гэтым жа баку таксама ўрачыста абходзіцца травеньскае сьвята. — Га, ты ж ня ведаеш яшчэ — узяў сабе жонку, праўда, з гэтым во «пасагам». Ды дармо, хоць не свае, а ўсё ж даваеннае вытворчасьці. Дурнаваты яшчэ малы. «Цікава, ці паразумнеў жа большы?» — міжволі падумалася Юрку, але ўголас ён, як і трэ было, як умеў і мог, ветла й вясёла сказаў: — Дык жа віншую шчыра з такой падзеяй. — Можна, — згадзіўся Качка, — баба ёмкая, добрая, слаўная баба... А ты як — «ледзіх»? — спытаўся ён нейкім незразумелым Юрку, пэўна, нямецкім словам, ды адразу зарагатаў: — А памятаеш, як усе, цэлая кляса, былі ўкляпаўшыся ў гэтую Верку? Ну, і я, пэўна ж... Але вы ўтрох — дык найбольш, — і тут жа спахмурнеў: — Бедная! Ты ж учора ня быў? Вунь што нарабілі, свалачуны! — казаў ён, паказваючы на руіны й папялішчы вакол. — Вера ж жыла цяпер з маткаю тут, вунь гэнам. Толькі выскачылі з дому, а ён якраз туды пачаў клеіць, і ці адну — узапар... Дык усіх — на кавалкі... Сягоньня рана зьбіралі, складалі... Заўтра хавацьмем усе ахвяры разам... Як ён гаварыў, усё зноў, толькі цяпер ужо нек пакрысе, паступова абрывалася ў Юрку. I ня верылася яшчэ, бо не хацелася верыць пасьля кагадзешніх такіх надзеяў, і балюча-ясна было: усе яны канчальна цяпер страчаныя. Можна, пэўна, паглядзець на складзеную з кавалкаў? He, легші ня трэба, ні сяньня, ні заўтра, на пахаваньні... — Так, браце, — сумна цягнуў Качка, спасьцярогшы, пэўна, Юркаў стан, хоць і без таго, ведама, каб праняцца ўсёй глыбінёй ягонага болю, а расцэньваючы па-свойму, — разумею. Ну, я вылечыўся ад таго, дый мне шкада — вучыліся ж разам. Ды ці адную яе — колькі людзей накрышылі, гады! Жартачкі — самалётаў з трыццаць, як машкара, на гэткі то горад... «Значыцца, кажны з нас у іхным сполаху ў дзесяць вырас», — невясёла думалася Юрку. Зрэшты, ён, Юрка, ня толькі за дзесяць — за сто, за тысячу нарабіў адзін, бо — такое ж, зусім непапраўнае... За тысячу «гадаў», «свалачуноў»... Качка маўчаў, а за часіну станоўка заявіў: — Ну, пайду, бывай здароў. Як адыдзеш ад гэтага, заходзься як падвечар, пагаворым. Ведаеш жа дзе — там, дзе й жыў, — і Качка паказаў яшчэ рукой у тым кірунку. Але Юрку здалося цяпер найстрашнейшым застацца зноў самому аднаму. Ён узяў Юшкаву руку, пададзеную на разьвітаньне, і затрымаў яе. У яго зьявілася раптам думка пашукаць хоць якога, на часінку, адхланьня. — Ці няма тут, каб дзе выпіць? — Уга, чаму не, гэтага цяпер у нас усюды, — ажывіўся тут і Качка. — Вось, якраз недалёка, за рогам кнайпа. Ізноў было незразумелае слова, але лёгка можна было здагадацца — пэўна ж, карчма. — Дык можа пайшлі б разам? Адзначым нашае спатканьне і твой законны ці незаконны, ня ведаю, як там у вас, — запра- панаваў Юрка, спрабуючы жартаваць сваім звычаем, ды цяпер нават у голасе была адна нацягнутасьць і штучнасьць...