КНІГІ ОНЛАЙН
Пошук сярод кніг, што прайшлі індэксацыю гуглам. Некаторыя кнігі гугл не знаходзіць
I тады — пайшоў зараз жа, не турбуючыся больш аб матцы, цяжка хворай ды такім часам... Разышліся зь Верай у розныя бакі — яна вярталася ў горад, і ён таксама вяртаўся — у авіяшколу, у Маскву. Ды сыдуцца некалі зноў, вернуцца зноў адно да аднаго... I дабраўся-ткі да школы. I добра, што пайшоў, што дабраўся — праўда, тут, толькі тут ягонае месца, толькі адсюль прыйдзе змалку жаданая, чаканая слава... «Ардэнок •— як прышпілены», — успомнілася, як сяньня шапнуў камісар. Але ад тых усіх успамінаў было ўсё ж і неяк мулка. Бацьку свайго Віктар памятаў мала, дый баяўся ўспамінаць, баяўся, каб ня выплыла нек, каб не даведаліся, каб не... I часам бадай —■ ненавідзеў. Ненавідзеў за тое, што празь нешта, што бацька зрабіў ці не зрабіў, ён, Віктар, мусіць цяпер усьцяж калаціцца ад страху быць выкрытым, злоўленым на «схаваньні сацпаходжаньня», ды яшчэ — «ад контррэвалюцыйнага элемэнту»... Зрэшты, любіў Віктар толькі сябе, і Веру — хіба. He, не любіў, а хацеў толькі для сябе... Па-дурному быў пэўны: дасца й гэта, як даецца дасюль усё, што хацеў. Гэта дарма што цяпер яна — на тым баку, і што бацька, і што тады казала так... Перад стартам усмак храпануў гадзінкі зь дзьве. VI «Каханы горад» пераняў сваіх нечаканых гасьцей яшчэ па дарозе. Калі Валік, злучаны таксама слухальнікам з радыёапаратам, незнарок прыслухаўся да тых хваляў, што лавіў, седзячы адзадзя за ім ягоны памагаты, слаўны хлопец, штурман-радысты Ахмет Шырахметаў, прыслухаўся баржджэй дзеля таго, каб адарвацца ад усё тых жа думак — безвыніковых шуканьняў выйсьця, што рабіць, — якія падмяняліся праваламі ў поўную пусьціню, у нейкае «абсалютнае нічога», — яму пачуліся panTaw гукі, якія сваёй знаёмасьцяй і роднасьцяй глыбака кранулі за сэрца. Ён даў Ахмету знак, і той пакінуў сваё падарожжа па хвалях этэру, навёўшы злоўленае на большую чутнасьць. Цяпер гукі пачалі апранацца ўв аддаўна знаёмыя, квола-далікатныя словы, якія толькі знае простая ды шчырая народная нашая песьня: Mae босенькія ножкі, Сьцюдзёна стаяць... Але ж, яна, шьірака знаная і на бацькаўшчыне, і далёка за ёй, засмучона-пяшчотная наша «У полі вярба». I яшчэ раз рэфрэнам: Mae босенькія ножкі, Сьцюдзёна стаяць... Валік адразу занурыўся, патануў увесь у даўно ўжо ня чутых, а блізка сваіх гуках, і можа, нейкую часіну апарат ішоў сам, сапраўды насьлепа, занядбаны рукою й воляй пілёта. Усё. Як шкада! Але вось — за няўхопным зь непрывычкі голасам чужога дыктара ў мала зразумелай мове —гаворыць... родны горад, каханы горад! I на тэй самай хвалі, як калісьці гаварыў! Сьпявае, гаворыць у тэй самай мове, якую, казалі там, у іх, за- баранілі тут зусім, перасьледуюць... Казалі — пэўна ж хлусілі, як і хлусяць усё, а хаценьні такія, хаценьні забараніць і сьцерці зусім — самі мелі заўсёды, ды ці мала ўжо чаго пасьціралі... Mae босенькія ножкі, Сьцюдзёна стаяць... — адбілося водгульлем, паўтарылася яшчэ раз дзесь глыбака там, у душы. Так, значыцца, блізка ўжо дзесь сам ён, каханы горад. Зараз, зараз ужо .. сябру ўсьміхнецца Знаёмы дом, зялёны сад... I, можа, там, на Слабодцы, у тым «зялёным садзе», дзе й апошняе тое было, стаіць, залетуцеўшыся, без спадзяваньня нават якіх-колечы там трывогаў — Яна, і стыгнуць ейныя босенысія ножкі ў прохаладзі вясьнянага вечару... Успомнілася — бачыў раз нек, — босая, несла вядро вады і, згледзеўшы яго здалёку, махала другой, вольнай рукой... Вера. I верыў заўсёды ў яе, а дзе вера цяпер? Вера — «Вярба»... ...Дзіва — тады здавалася ім, бадай усім, гэтая «Вярба» такой абрыджонай ужо, зацяганай, зьбітай песьняй, што як завядзе хто незнарок — і падцягваць, і слухаць нават ніхто не хацеў. Інакшым зусім выглядаў гэты «Таварыш» — «далёка ў сьвет таварыш адлятае»... А як апынуўся «далёка ў сьвеце», за сьветам, як пачуў ізноў пра вярбу й ваду -— і адчулася зразу ўсё прадоньне між гэтай і гэным. Тут — простасьць і шчырасьць, якую няпраўда, не зацягаць і ня зьбіць нікому й ніколі, бо прасякнуты ёю гукі, словы наскрозь. Там — пад вонкавай задушэўнасьцяй — адна фальш, хлусьня, гіронія, зьдзек — асабліва цяпер, калі за мамэнт-другі разбудзяць сьмерцяносныя гукі каханы горад, не дадуць яму «спаць спакойна і роіць сны», хіба што — ці аднаго вечным сном супакояць... — Падрыхтавацца... — пакрыў усё, і думкі, бразгатлівы Віктараў голас у слухальніках, аж здрыганула ад яго. Валік глянуў уніз — там, далавах, добра бачны ў відной, зорнай, хоць і бязьмесячнай маладой начы, памалу падплываў родны горад, ніколі ня бачаны з такое высакосьці, а ўсёдна знаёмы, да болю знаёмы. Вунь, на ўзвышшы, гатыцкія вежы былога касьцёлу, што заўсёды здалёку відаць, адкуль ні падыходзь, ні пад’яжджай. Валік зьнізіў яшчэ вышыню й лёгка знаходзіў прыдзеленую яму часьціну. Толькі тут пачыналася ўжо й незнаёмае, ня- знанае перш. калісь — выразна тырчэлі ўгару голыя коміны й руіны ўжо на прадмесьці. Як бы выскаляліся, вытыкалі дакорам, дакорам і яму, што зараз павінен памножыць іхны сьцяг магільных касьцякоў-шкілетаў. 3 правага боку дзесь бліснула, і зьнізу данёсься выбух. Гэта пэўна сусед — Віктар пачаў. I збоку зыркае сьвятло —вісіць у небе сьвечка-ракета, разьлівым сваім відном сягаючы аж дасюль. Валік даў знак, і за часінку асьвятліла таксама пад ім усё павешаная Ахметам іхная сьвсчка. Ён зьнізіў апарат яшчэ, пайшоў укруга, і... Божа мой! Пад сьвечкай мокрадзяй вячорнае расы блішчэла так знаёмая іржавая бляха як пераламанае пасярэдзіне хрыбніцы даху... Ягоны дом, ён, толькі ён! Усьцешаны — a чаго? — закрычэў Валік у слухальнік Ахмету: «Пад сьвечкай... увагнуты дах... я жыў, і бацькі там жывуць пэўна й цяпер...» Так, і бацька здаволены можа цяпер — бацька, які ў іхным цесным сямейным коле, як ня мог ніхто пачуць, ці раз выказваў сваё пажаданьне, «каб прыйшоў ужо на іх хоць які «хай-гітлер». А як жа не хацелі старыя, каб ён у гэтыя «сакалы» ляцеў, як адгаворвалі, плакала маці, і не разумелі ніяк, што сталася зь ім, чаму раптам такое... He сказаў жа ім, ня мог сказаць праўды, не паслухаў, ня здаўся на адгаворы, і вось цяпер... Выбух пачуўся, як нейкі трэск, але нешта ня зьнізу, а дзесь як бы збоку й вышэй... Яшчэ ■— перш зьнізу, а тады — як над галавою. IПто? Артылерыя? А казалі ж — «абароны няма, пэўныя весткі»... I тут — як заўсёды — «казалі»... Дык што — трэба вышэй, ці ніжэй? I што далей? Усё гарэла яшчэ над бацькавым дахам сьвечка. 1 Валік скіраваўся імкліва прост на яе. — Начальнік, што задумаў? Лепш як далей адсюль... — пачуў ён зараз жа ў слухальніках устрывожаны голас Ахмета. Што здалося яму? He, ніколі, хіба вырадак які Валік... I нек супакойваіочы, успомніўся часта чуты й ці раз бясьсьведама ўжываны самым, асабліва малым, такі «нацыянальны» праклён -— «каб адсохла рука»... Але ж, адсохла б... Ды трэба ж, трэба нешта рабіць! Сьвечка ўжо згасла, а ён яшчэ не пачаў «работы». Зьнізу стралялі цяпер там і сям, праўда, яшчэ слабавата. «Аб’ектаў» у ягоным раёне таксама няма, Вікгар усе бадай сабе забраў — пэўна ж, дзеля славы. Дык можна спусьціць дзе пападзя? Толькі трэба знайсьці перш той «знаёмы дом», каб ня трапіць хаця... Ён узяў курс туды, дзе, здавалася яму, павінна была быць Слабодка. Загарэлася новая сьвечка... Кіруючыся, мабыць, ужо на яе, дужэць пачала й страляніна зьнізу. Рабілася крыху цёпла, як казалі ў іх. Летучы як мага павальней, пільна ўзорыўшыся ўніз, шукаў Валік знаёмай, ах, як знаёмай калісь вуліцы й дому. Толькі тут усё было зусім, зусім незнаёмым. To коміны, то нешта такое, чаго ніколі зусім не было. Хіба — зблудзіў? Недзе зусім блізка глуха покнула «шклянка» — эге! А Слабодкі й дому — як не было. — Начальнік! — Чакай, Ахмет, чакай, зараз... Хіба пакідаць куды ў руіны, каб нікому шкоды не было — будзе ж гук, «дэманстрацыя» будзе, каменьня, друзу крыху разьнясе на бакі... He, і ў руінах жа могуць жыць, ці адмыслова цяпер хавацца людзі... — Згасла й гэтая сьвечка... — Начальнік! Паслухай, Ахмет скажа... ■— Зараз, Ахметка, — сьвечку! Божа! Ізноў над самым домам бацькоўскім павісла, ізноў зьвярнуўся, значыць, туды — ізноў, як знарок... I ён рынуўся прочкі адтуль, наганяючы ўжо хутчыню. Страляніна часьцела, дужэла, збоку даляталі выбухі й зь зямлі, далей на поўнач, відаць было, заняліся пажары... Валік кідаўся па сваім «раёне» туды й сюды, паліў «сьвечкі», усё шукаў і знаходзіў — каторы раз — толькі бацькаў дом і ня мог у адчаі адважыцца на што-небудзь. Толькі Ахмет не чакаў. Хай начальнік паслухае: ён, Ахмет, ня выдасьць ніколі. Адляцецца куды за лясок і ў балота «згрузіць» усё. Хто там пазнае — праверыць? А што — біць бязьвінных людзей, навошта, каму гэта трэба? Ахмет жа — магіла, каб толькі начальнік паслухаў Ахмета... Валік вагаўся... Ахметаў разьвязак — геніяльны ў сваёй прасьціні, як не прыйшло гэта ўдум яму самому — сама прасьціня Ахметавымі вуснамі прамаўляе, але... — Канчай! — забражджэў нарэшце ў апараце Віюгар. Так, слаўны Ахмет, няхай будзе так! Той лясок, напэўна, — ІІапоў лес. Валік памкнуў на яго, бадай «голячы». Вось прагаліна — паляна, балотца? Дык — сюды! Раз, іраззаразам — усё. Бліснула, яшчэ, і страшэнны пякельны выбух — гук, і яшчэ, і яшчэ, і, здаецца, аж машыну шыбнула ўгару, ці, можа, палягчэўшы, узмыла сама вольнай птушкай. Так, будзь, што будзе! «Канчалі», Ахметка, «канчалі»! I аж радасна палягчэла ў самога ўсё, палягчэла й прасьвятлела. Праўда, чаму было так не здаўмецца адразу? Толькі, як адляцеўшыся ўжо, азірнуўся назад — сэрца зайшлося. Чырвона-чорная заслона вісела над горадам, каханым горадам... Што ж, толькі і ўцехі — ня ён... Бывай, родны горад, каханы, бывай, да лепшага мо’ спатканьня, твой верны сын ня ўзьняў сяньня на цябе рукі. Ня ўзьняў і ня ўзьніме ніколі — «каб адсохла»... ...Каханы горад сіняй смугай тае... He, ня сіняй смугай — крывава-чырвоным водбліскам пажараў, чорнай жудой адплывае адзадзя родны горад... VII Здавалася, усё так грунтоўна наперад абдумаў Юрка яшчэ ўдома, а вось тут, на мясцовасьці, нек ня йшло адразу. He, зьліквідаваць перш-наперш Гадэнку, як было надумана, — і зручнасьць пакуль не падкручваецца, і мо’, наагул, нядобра. Лепш стварыць хоць уражаньне, што пачаў быў «работу», а пасьля — нешта выйшла, і загінулі ўсе з машынай разам. Гэтак і на тым баку будуць спакойныя. ГІэўна ж, спакойныя, бо Вікгар жа ня будзе клапаціцца па Юрку, а баржджэй сьвечку паставіць, хоць сабе ў думках. Яшчэ й прыемней нават — справяць памінкі як па ахвяры; а не — і героі, разьдзьмухаюць кадзіла, нахваляць, нашкадуюць хоць публічна, дзеля прыліку, а ты тут сабе — цалюсенькі і — каля Веры... Каб пасьля й даведаліся (але дзе там!), дык — такое бяды: вымушана, з парашутам — дый, наагул, больш жа зь імі — «дзяцей не хрысьціць».