КНІГІ ОНЛАЙН
Пошук сярод кніг, што прайшлі індэксацыю гуглам. Некаторыя кнігі гугл не знаходзіць
— Што ты, Мечык, бязвокі? — кінуў яму ціха той, што стаяў. — Да хлопцаў? — не ўтаймоўваўся малы. — Да якіх хлопцаў? — Ды да Юзік... — ён зацяўся і дадаў цішэй, з асьцярогаю: — да парцізантаў. «Вось табе й штука — недзе й гэтыя тут... Дрэнь, і не падумалася зусім. Так блізка ад гораду?» — занепакоіўся Юрка. Ды нельга было цягнуць з адказам. — He, ня знаю ніякіх такіх. — А-а? — недаверліва працягнуў малы. — А чаму ж па-рашуцісты? — вымавіў ён, расьцягваючы толькі першыя склады, не такое ўжо, відаць, нязвыклая слова. — А ты што... бачыў такіх? — Іга, колькі хочаце, — борзьдзенька адказаў, ня даўшы й разявіцца малому, другі зь зямлі, што маўчаў дагэтуль, — як пачне сыпаць — як гарохам... — Сам ты гарохам сыплеш, •— стала абарваў яго малы, трапна характаразуючы пры гэтым спосаб гаворкі сябрука. -— Ты ўжо вельмі, Мечык... — Ого, дык вы, бачу, пісьменныя ўсе! — вясёла праказаў Юрка, пастанавіўшы падсесьці да хлапчукоў, да цяпла. Побач зь ім зараз жа ўсадавіўся й той пракідкі малы. — Але ты, Мечык, — зьвярнуўся да яго Юрка, — хоць і ўсякіх бачыў, а такіх як я, — пэўна, што не... — Bo... а чаму вы ведаеце, што я — Мечык? — ускінуўся той адразу. — Цябе ж, браце, па ўсім сьвеце ведаюць, — адказаў за Юрку той, што ўсё яшчэ стаяў, і цяпер, поркаючы палкаю, папраўляў цяпло. Ды тут жа й растлумачыў: — Дзядзя ж чуў, як мы на цябе казалі. — А-а, — крыху расчаравана працягнуў Мечык, але зараз жа падсунуўся бліжэй да Юркі і нават, лопнуўшы яго ўжо панібрацка па калене ды хітра-таямніча падміргнуўшы, паўшэптам пралапатаў: — А мы ведаем, дзе цяпер хлопцы... — He патрэбныя мне зусім вашыя хлопцы, Мечык, — адказаў Юрка. — I нам яны не патрэбныя, — зусім як стары, ажно нейкім басам праказаў Мечык. — Hi яны, ні... хто... Гаворка спынілася. Хлапчукі, відаць, думалі сабе нешта, гледзячы на вагонь, нешта такое, што ня раз ім думалася й думаецца, ды ня выдумаецца нічога. — Эх, каб закурыць! — ізноў парушыў маўчанку Мечык. — Ты курыш? — зьдзівіўся Юрка, зрэшты, прыгадаўшы, што й сам пачаў курыць мала большым. — Яшчэ й як смаліць, — адказаў за Мечыка той, што «як гарохам сыпаў», — бацька ўжо дзяжыў-дзяжыў, дый рукой махнуў: няхай курыць, усёдна вайна... Юрка дастаў з кішэні папяросы й працягнуў Мечыку. — Закуры, Мечык! Той узяў важна, як вырослы, і тут жа, пры сьвятле вогнішча, прачытаў: «Дукат». — А вы, хлопцы, таксама курыце? Узялі яшчэ двух, толькі той, што ўсё поркаўся ў вогнішчы, адмовіўся: «Яшчэ ня вучаны»... — Эх, салодкая папяросіна! — пахваліў Мечык, сплёўваючы аднак. — Чаго ж плюеш, калі соладка? — зацеміў на гэта «нявучаны», — ку-урэц! «Перакурка» памалу зблізіла Юрку з хлапчукамі. Мо’ яшчэ й таму, што недалёка й сам ён пачуваў сябе ад такіх ды ўмеў гаварыць зь імі. Дык неўзабаве даведаўся ўсё: і што малыя жывуць іуг, у лесе, як і бацькі іхныя там, далей, у зямлянках, і што на сяле не даюць жыць цяпер «Юзікавы хлопцы» — партызаны, і што такая цяпер вайна — ці выжыве чалавек... Пахваліліся хлопцы, што чулі, як сяньня «савет даваў на горад — усё гух ды гух», цьвердзілі, што было нават чуваць, як Юрка спушчаўся з парашутам: «Высака ішоў самалёт, а пасьля так — ш-ш-ш...» Але нек далі Юрку веры, ці, прынамсі, удалі, што вераць, быццам ён нічога супольнага ні зь «Юзікавымі», ні з «саветам» ня мае, і нават Мечык больш не даходзіў нічога. Высьветлілася з гаворкі й дарога на горад — была яна знаёмая і зусім недалёка — якраз, як меркаваў сам, пакідаючы самалёт. Паступова гаворка вычарпалася. Скурылі яшчэ па папяросіне. Малых браў сон, і нават Мечык скруціўся ў клубок плячыма да вогнішча, а галавою — ледзь ня ў самы жар, ды сьцішыўся. Юрка глядзеў на малых, апанаваны раптам успамінамі свайго собскага беспрытульнага маленства... «Пуга, торбачка, гразь па калены, адпачынак на балоце, ля вагня...» — успомніліся нейкія ці то чытаныя, ці то нават вучаныя на памяць некалі радкі. Разьбіраў і яго сон, але погляд, кінуты на вершаліны дрэваў, казаў, што пачынае ўжо залачэць. Юрка ціхенька, каб не пабудзіць малых, устаў. Тыя спалі моцна-салодка й не паварушыліся, хоць, здаецца, адно Мечыкава вока адплюшчылася, прапушчаючы яго. Юрка агледзеў яшчэ раз гэты маленькі камячок, у зімовай аблавухай шапцы, даўгім, да пятаў, пад пахамі разлупленым кажушку, у страшэнна вялікіх, бацькавых, мусіць, валёнках — імі й тупаў тады, як мядзьведзь, па лесе... Крыху адышоўшыся, Юрка скінуў свой камбінэзон і схаваў яго тут жа пад кустом, стаўшыся зусім «цывільным кавалерчыкам», як прызнаў ён, агледзеўшы сябе. Азірнуўся апошні раз на вогнішча. Яно ўжо бадай даходзіла. «Пуга, торбачка, гразь па калены»... — выплыла зноў... Пуга — а пасьвіць няма чаго, усё спасьвілі і Юзікавы, і Адолевы-нядолевы... Хіба што на пасту выганяй тую сваю нядолю... А з торбачкай, з торбай — пойдуць мо’ заўтра... Ды што там — заўтра. Сяньня, цяпер... Дый Юрку — таксама цяпер — годзе, пара і ў дарогу, ня час на разважаньні... Бывай, Мечык, бывайце, лясныя хлапчаняты... Безь цяпла ад вогнішча й без камбінэзону Юрку праймала золь досьвіткаў. Ён засягаў шпарчэй у іхнай сівой імгле. IX Пачыналіся ўжо добра знаёмыя мясьціны. Вось Папоў лес, хадзіў сюды ці раз у грыбы, у ягады, проста так, пасьлей — на маёўкі. Блізка ўжо, блізка зусім ён, каханы горад, зараз во «сябру ўсьміхнецца знаёмы дом»... Што ні ступні, то віднела ўсё больш, і здавалася — ня толькі ў лесе, а і ў душы, і ўжо шчабяталі й пераліваліся й там ранішнія галасы абуджэньня, што даўно ўзьняў навакол шумлівы гпушыны народ. Слаўна, лёгка было й бяз думак, не хацелася думаць нават аб тым, куды йшоў, што й як будзе. Так жа й лепш — неспадзеўкі і самому, і там... Перад самым канцом лесу Юрка мусіў прыстояць. Зьлева, паўз дарогу зусім, за невялічкай палянкай, на ладным кавалку — як бы прайшлася вялікая навальніца. Выкарчаваныя, пашчапаныя дрэвы, некаторыя абсмаленыя, вывернутыя кучы чорнае балотнае зямлі над ямінамі-лейкамі, адна пры аднэй, з гэтага ўскраю — курыць яшчэ нешта на зямлі. Вось яно — ці не ўчарайшае пачынаецца ўжо гэта? Чакай, гэта ж якраз пры Валікавым раёне. Хіба, не пазнаўшы, куды, гаціў і гаціў у лес і ў балота? А мо’ ад страху, каб ня ўрэзаць у «знаёмы дом»? Але ж, відаць, меў рацыю Віктар у сваіх меркаваньнях, і Веру ўчора нічога не патурбавала. Юрка рушыў далей, але раптам агарнуў яго нейкі непакой, незьясьнёны, незразумелы — і адкуль, і чаго. He, гэта не перад блізкай сустрэчай — нешта як бы зпоў абарвалася ўсярэдзіне, як учора, калі Гадэнку... Бр-р, аж здрыганула. He, ня трэба нічога таго, наперад, думкі, і хада -— наперад! Але непакой не зыіікаў, а ўзрастаў усё больш, чым болып набліжаўся горад. У ранейшым сваім жыцьці, беспрыгульным, але й бсстурботным тады і пасьля, што й выпрацавала-такі характар, Юрка ніколі ня знаў ніякіх, як гэта завуць, прадчуваньняў, I цяпер яму і ўдум нс прыйшло расцаніць так гэты свой раптоўны, незьясьнёны такі непакой. Ды, як пачаўся самы горад, аблягала як быццам і гэта памалу. Каханы горад! Вось ён, ён яшчэ «сьпіць спакойна», не прачынаўся яшчэ. Хіба з учарайшага, перанэрваваўшыся, змогшыся ад перажываньняў, адпачывае даўжэй, як звычайна. Праўда, сьлядоў іхнае ўчарайшае «дэманстрацыі» яшчэ не відаць. Мусіць-ткі Валік і праўда пашкадаваў ды вы трас усё на бедны той Папоў лес. 1 добра зрабіў! Зараз за павароткай —Слабодка і Верына вуліца. I зноў ажыў той, нядаўна аблсглы, непакой, ужо — напэўна, ад таго, піто вось-вось... Але за навароткай Юрка мусіў спыніцца. Толькі пара дамоў стаяла яшчэ спачатку, а далей — скрозь гола з абодвух бакоў, коміны й печы — рэшткі былых тутэйшых будынкаў. Але на тым рагу быў і ён, «знаёмы дом», — і там нічога цяпер не відаць. Скрозь — адна выгара... Юрка стаяў, і здалося яму, што толькі ўжо й застаецца адно — стаяць тут, стаяць так, бо йсьці ўжо — куды... Вось яно й абарвалася... Няўжо гэта Валік так неспадзявана зрабіў зусім наадварот? He, ды гэта ж — не з учарайшага — каля комінаў нарасла ладная ўжо трава, вунь — каноплі хістаюцца нават. Гэта — тады яшчэ, як бушавала навала вайны тут, імкнучы шалёна на ўсход, і зыходзіліся, хапаліся ўзагрудкі дзьве сьценкі полымя — з захаду й з усходу. Ён ня бачыў гэтага йшчэ — вось як яно выглядае... Памалу, маласлухмянымі нек раптам нагамі, сунуўся мёртваю вуліцай Юрка. Тут. Ад «знаёмага дому» -— толькі пабяляныя калісьці, цяпер закураныя над дзірамі вокнаў, сьценкі сутарэньня — драўляны верх, дзе жыла яна, пайшоў, значыцца, з дымам... «Пайшоў у расход» і «зялёны сад» — вунь толькі нізка, ля самае зямлі, адпілаваныя пеньчукі — відаць, недагарэлыя, абвугленыя яблыні й ігрушы людзі папілавалі сабе на дровы... Юрка падышоў бліжэй да рэштак сутарэньня. Ага! Моцна затыхала сэрца. Яна ёсьць, ёсьць! «Эўрыка»! На пабеле — вугалем вялікімі друкаванымі літарамі, крыху ўжо змытымі дажджом, з абцёкамі — напіс: «Галічы й Рынейскія — Падгайная 21-1». I Рынейскія! Так, значыць, ёсьць і жывуць там, на Падгайнай — Юрка добра памятае гэную вуліцу — там жа жыў хлопец зь іхнае клясы, Юшка Кіпець, на мянушку Качка, дурнаваты крыху. Значыцца, дзесьці там — а тут пакінулі адрас, як будзе шукаць хто, і вось яму, Юрку, прыдалося якраз. Гура, віват, — баржджэй туды! Ён імчаў пад нясьціханае ад таго мамэнту тыханьне сэрца, якое цяпер ад бягні як не выскоквала з грудзей. Нават бачыў зусім блага ад поту, піто заліваў вочы. Дарогу знаходзіў больш наманы, самі ногі несьлі. Дый бачачы добра, пазнаць усё адразу было б цяжкавата —гэтак зыначыла тут вайна родны горад. Трапляліся ўжо й сьляды сьвежыя, учарайшыя: вунь, на пагарэлішчы, што яшчэ курыць, поркаюцца ўдваіх стары й старая — шукаюць, мусіць, нешта, чаго не ўхапілі ўчора, пры раптоўнай такой навале, уратаваць. Вось і любая, родная школа — але ж Віктар датрымаў абяцанку: руіны... Іхусёж вартуе нямецкі жаўнер — Юрка нек інстынктыўна перайшоў на другі бок... Усе гэтыя абразкі, нават руіны любае школы, нек яшчэ не праймалі яго — уваччу, у сьведамасьці яны проста адзначаліся, толькі канстатаваліся, можа, рэгістраваліся. Бо баржджэй трэ было туды, туды! I раптам, ужо зусім недалёка, ён стаў ізноў, як уражаны перуном: Падгайная — гэта ж якраз ля могілак. Ну, але, учарайшы ягоны раён. Што, калі? He, не, не!