КНІГІ ОНЛАЙН
Пошук сярод кніг, што прайшлі індэксацыю гуглам. Некаторыя кнігі гугл не знаходзіць
...Дзірачка ад кулі ў палатне палаткі — маленькае вакенца ў неба... Юрка... Дзе Юрка, што Юрка... Вакенца ў неба... Неба... Вера ў неба... Вера... Так, «вакенца ў неба» — ізноў падказвае такі просты шлях. Шлях разьвітаньня зь зямлёй, паратунку ад нудна-пакутнага «зафтра»... Шлях ад Веры ці — да Веры? Шлях веры... Так, наважана. I ўжо цьвёрдая, наважаная, як ніколі, як не свая — бязвольная рука. «Ты тчэш, бязвольная рука». Адкуль гэта? Ці ня ўсё роўна цяпер... Рука — у сэрца. Дзе яно, сэрца? Гулка калоціць б’е нешта ў грудзёх, як не рассадзіць іх, запаўняе біцьцём сваім грудзі ўсе, не пазнаць, не знайсьці яго, дзе яно, што павінна быць — маленькі, трапяткі камячок-сэрца, што павінна зараз — сьціхнуць навекі. Грудзі поўныя сэрцам, жывым яшчэ, несьціханым... Ды не здрыгнулася рука — першы й апошні раз у жыцьці, бязвольная рука, хоць стрэл кіравала проста ў сэрца, сабе са- мому ў сэрца, дзе й цяпер яшчз — і ўжо толькі там — поўна было ўсё аднэй Верай... Віктар прыбег адразу, яшчэ добра ня ўцяміўшы, чаго хоча запыханы Ахмет. Так, усё як найлепш, ізноў болып як спадзявана. Насьмерць? Усё роўна... Трохі толькі крывёю запырсканы партрэт, зь яе партрэт -— як жывая — сам, мусіць, маляваў, а не хваліўся ж, не паказваў ніколі й нікому. Цяпер гэта — ягоная, Віктарава собскасьць. Цяпер — толькі гэта, а пасьля — пасьля і жывая зусім сама. Што — не насьмерць? Усё роўна, усё роўна... Ахмет — па лекара... Ды дармо, усё роўна, усё роўна. Каб сабе і выжыў нават — толькі адцяжачка, адтэрмінаваньне пэўнага, наканаванага, і нат -— самым... Але ж двух, можна лічыць, усё роўна як саступілі. Застаецца адзін, ён — Віктар — «пераможац». Яму — перамога й слава, слава й перамога, gloria-victoria. Яму, толькі яму аднаму ўсьміхнецца знаёмы дом, зялёны сад і той папіяд... Лявон Савёнак ЗАШСКІ ЭМІГРАНТА АД РЭДАКЦЫІ «Запіскі эмігранта», якія мы пачынаем друкаваць, дасланыя да рэдакцыі празь ветлівасьць аднаго з нашых сымпатыкаў. У прыкладзенай да «Запісак» нататцы зацемлена, што запіскі знойдзены выпадкам пасьля расьцярушаньня аднаго зь лягероў, так званых ДП. Імя аўтара й ягонае цяперашняе месца пражываньня не ўстаноўленыя. Наш сымпатык прыпушчае, што ayTap «Запісак» — бяздомны, расейскага паходжаньня чалавек, блізка знаёмы з жыцьцём беларусаў, і магчыма, што цяпер яшчэ жыве ўв адным зь лягероў ДП. Мы схіляемся на ягоную думку, але станоўка сьцьвярджаць гэтага ня важымся. Тое, што «Запіскі» напісаны ў расейскай мове, не дае яшчэ права сьцьвярджаць, што аўтар іх — чалавек расейскага паходжаньня, бо і ў беларускім асяродзішчы часам сустракаюцца людзі, якія карыстаюць з расейскай мовы. Але ўсё ж некаторыя паасобныя BayBari аўтара выразна выяўляюць псыхалёгію чужынца, што дае ўжо некаторае права не вызнаваць яго за беларуса. Дасланыя «Запіскі» ў форме дзёньніка досыць расьцярушаныя. Першыя лісткі аж да 25 сакавіка 1942 году зусім выцертыя й малачытэльныя. Зь вялікім высілкам нам усё ж удалося ўстанавіць, што свой дзёньнік аўтар пачаў натаваць ад першых дзён вайны, жыў на Беларусі, прыпушчальна ў Менску. 3 паасобных невялічкіх урыўкаў малачытэльных лісткоў і з аналізу далейшага зьместу «Запісак» можна толькі прыблізна схарактарызаваць аўтара. Гэта чалавек найперш апалітычны, сангвінічнага характару, грамадзкі, які мала дзе зьбянтэжыцца. Ува ўсім іншым — гэта звычайны сярэдні чалавек ваеннага часу, які ратуе сваё жыцьцё ад зьнішчальнае сілы вайны й карыстае для гэтага з кажнае сытуацыі. Надрукаваньне гэтых «Запісак» рэдакцыя ўважае за карыснае з двух гледзішчаў. Першае, у «Запісках» ёсьць шмат цікавых назіраньняў зь беларускага жыцьця староньняга нам чалавека, і таму гэтыя назіраньні могуць прыслужыцца як матэры- ял для аб’ектыўнае крытыкі нашага грамадзтва й для самааналізу паасобных сяброў яго. Другое, «Запіскі» часта рысуюць драбніцы штодзённага жыцьця, а з драбніцаў гэтых фактычна й складваецца само жыцьцё. Калі ж узяць на ўвагу, што гэтыя драбніцы натаваліся беспасярэдне з самога жыцьця ў часох ваеннае завірухі, калі кажны чалавек найчасьцей бывае без цывілізаванае маскі, дык яны могуць больш праўдзіва схарактарызаваць чалавечую натуру і адлюстраваць сапраўднага чалавека не ў сьвяточным гарнітуры, а ў ягонай штодзённай вопратцы. Запіскі няведамага аўі ара мы назвалі «Запіскамі эмігранта», уважаючы, што такі тэрмін будзе найбольш адпавядаць праўдзе. Аўтар запісак мог бы быць якой-небудзь перамешчанай асобай, сілком пераселенай, прымусова вывезенай, выгнанай, загнанай, запраторанай, расьцярушанай і г. д., мог быць уцекачом, старым расейскім або новым, мог быць, нарэшце, так званым «калябарантам», але ў кожным разе — гэтая асоба ў выніку вайны апынулася на чужыне й ня хоча скарыстаць зручнае нагоды, як канец вайны, каб вярнуцца на сваю радзіму. А ў такім разе праўдзівей за ўсё назваць гэтую асобу эмігрантам. «Запіскі» падаем у перакладзе і ў рэдакцыі Лявона Крывічаніна. АД ПЕРАКЛАДНІКА Рэдакгар перакладу намагаўся найперш захаваць стыль запісак аўтара, дзеля чаго найбліжэй трымаўся аўтарскага тэксту. Прашу прабачэньня ў шаноўных чытачоў, што ў сувязі з гэтым паасобныя мясьціны запісак могуць здавацца занадта падрабязнымі й цікавымі хіба толькі для гісторыкаў. Л. КРЫВІЧАНІН. ЗЬ ДЗЁНЬНІКА I. I. ЧУЖАНШАВА 28 чэрвеня. Вярнуўся ў Менск. Пабегаў, пабегаў ды назад. Хай будзе што будзе. Як кажуць, што міру, то й бабінаму сыну. Вайна мне не спадабалася. Па-першае, на вайне бывае, што й заб’юць, а па-другое, клопату шмат: наступаюць — бяжы, адступаюць — бяжы, ды часам і ня ведаеш, у які бок. He! Дома лепей! Хай іншыя бегаюць, а мая хата з краю. Хата, дзякаваць Богу, засталася цэлая, не згарэла. А Рыгорава (гэта мой сусед зь левага боку), дык тая — ушчэнт! Як каро- ва языком зьлізала! Толькі комін тырчыць. Вось будзе сьмеху, як Рыгор вернецца! 30 чэрвеня. Жывы пра жывое й думае. Гэтыя два дні рабіў сякі-такі запас. Прыдбаў, дзякаваць Богу, нямала. Ёсьць хлеба, ёсьць і да хлеба. Калі на добрае пойдзе, дык і на гадкоў пару хопіць. Трэба сказаць — не ленаваўся. 31 чэрвеня. Ізноў рабіў запас. Сяньня мяне страшэнна абурыў нейкі выкапень. Мы ўсе грамадою стараемся ля складу, што мурашкі, кажны валачэ — хто што здужае, а ён стаіць, як слуп. Хоць бы пальцам крануў дабрынё. «Рабаваць, — кажа, — несумленна». А які ж гэта, дазвольце, рабунак!? Час пераходны, дабро нічыйнае — валачы, калі сіла. А ён — «несумленна»! Пагледзімо, што ты празь месяц скажаш, старая порхаўка! Эх, і жывуць жа людзі на сьвеце! Як такіх зямля носіць? 1 ліпеня. Назапашваньне трывае далей. Сяньня прывалок з жонкаю два вядры патакі й вядро нейкага малясу. Навошта ён — ня ведаю, але людзі валакуць, і я не астаюся. Мо’ на што й прыдасца. 2 ліпеня. Зноў прыцяг два вядры й мех соды. Крухмалу падчапіць не пасьпеў. Пайду заўтра. Юліпеня. Восем дзён адпачываў на курорце. Абставіны былі не зусім спрыяльныя для пісаньня дзёньніка, а таму нічога й не пісаў. У памяці засталіся спрэчкі аднаіо дня. Гаварылі пра вайну: што такое вайна, чаму яна, як яно ўрэшце будзе. Тут кажны бараніў сваё. Адзін, прыкладам, выступіў і сказаў, што вайна гэта ёсьць вайна, і хоць яна рэч непажаданая, але ваяваць усё ж трэба. Другі хваліўся, што ён таксама ваяваў бы, але яму бараніць няма чаго. Трэці, наадварот, націскаў на тое, што вайна — рэч надта патрэбная, але ваяваць ня трэба. Некаторыя казалі, што пасьля вайны будзе толькі так, а іншыя, наадварот, што будзе толькі гэтак. Разнабою было шмат. Але ўрэшце бальшыня пагадзілася на тым, што можа быць і так, а можа быць і гэтак. Асабліва ўпорьіста выступаў супроць вайны адзін нейкі ні то прафэсар, ні то рахункавод —за пылам не разьбярэш. Ён на абарону свае тэорыі выцяг і Талстога, і Дыягена, і яшчэ тузін іншых філёзафаў. Тут ня вытрываў і я. -— Выбачайце, грамадзянін пацыфісты, вайна — рэч конча патрэбная, без вайны нельга, бо яна асьвяжае, яна ачышчае чалавецтва. Вайна — гэта сьмерць, а сьмерць родзіць жыцьцё. Вось! — (Гэта я таксама ўспомніў словы нейкага філёзафа). Але ўпорысты не здаваўся. — Што яна ачышчае, гэта сьвятая праўда, бо мяне яна ачысьціла да ніткі, але што яна асьвяжае, то гэта, даруйце, — нонсэнс! Выбачайце. I ён дэманстратыўна адвярнуўся ў бок. Гэта я ўспомніў, калі змываў у балеі курортавы пыл. Целу было так хораша ў цёплай вадзе, а на стале стаяла паўфляжкі «маскоўскай», а на кухні жонка бразгала патэльнямі, а на работу ня трэба ні заўтра, ні пасьлязаўтра, ні яшчэ праз тыдзень. He! Што ні кажэце, а вайна — цудоўная рэч. 11 ліпеня. Ізноў цягаў патаку. Нестае тары. Дастаў крухмалу й газы. 12 ліпеня. Вярнуўся Рыгор. Глядзіць, а хаты няма. Вось тут, здаецца, стаяла, а няма. Крыху пасьмяяліся. Праўда, Рыгор мала сьмяяўся, больш я рагатаў. Яму, відаць, не да жартаў было. Але такога чалавека, як Рыгор, ня надта з капытоў саб’еш. — Дармо, — кажа, — разьбілі адну, другую паставім. Нас гэтым не запалохаеш. I паставіць. Можаце не сумнявацца. Тым больш — лясны склад недалёчка, і гаспадара няма. 13 ліпеня. Сяньня сустрэў былога прафэсара. Ідзе былою вуліцаю, задуменны. — Дзень добры, — кажу, — пане прафэсару! Як маецеся, пане прафэсару? — А? Што? Ах, выбачайце, — схамянуўся ён, — я й не заўважыў... задумаўся... — Пра што цяпер думаць, пане прафэсару? Хай лепш конь думае, ці дадуць яму сяньня аўса. Хэ-хэ-хэ. — Вы ўсё жартуеце, а я паважнай справай заняты. Вось ужо трэці дзень падлічваю, колькі вайна каштуе. — А хіба можна падлічыць, колькі вайна каштуе? — А чаму ж не! Для навукі нічога немагчымага няма. Прыкладам, колькі куля каштуе — ведама, колькі жаўнераў ваюе — збольшага можна ведаць, колькі кажны куляў выпушчае штодня — таксама можна збольшага ведаць. А тут на дапамогу сярэдняе арытмэтычнае, тэорыя верагоднасьці... Вось і выходзіць — штодня дваццаць мільярдаў. Ну, ведама, недакладна. Мільён болыц — мільён менш, гэта для навукі ня мае значэньня. — Дваццаць мільярдаў, — зьдзівіўся я. — А даруйце, пане прафэсару, навошта вам гэта ведаць? Вам жа працэнтаў з гэтых мільярдаў, напэўна, не дадуць. — Як навошта? Для навукі. Навука, даражэнькі, усім цікавіцца. Ну, бывайце! Пабягу. Там дзесьці на Пушкінскай бібліятэку выкінулі, можа, што прыдасца.