КНІГІ ОНЛАЙН
Пошук сярод кніг, што прайшлі індэксацыю гуглам. Некаторыя кнігі гугл не знаходзіць
Калі мы ўвечары расказалі пра гэта Сымону, дык ён ані не зьдзівіўся. — Чорт яго, браткі, ведае, можа й не шкадуе. У жыцьці здараецца, што на чалавека хвароба такая находзіць — малахолія завецца. Быў у мяне адзін знаёмы, які жыць ня мог, каб не цягнуць. А калі які дзень ня сьцягне, то хварэе. А цягаў усё, што пападзе. Ды такі ўжо быў люты — роднага бацьку мог з кашаю зьесьці. I вось раптам яму заняло: ня цягне ды ўсё. Хоць ты яму ў кішэню кладзі — не бярэ. Зарвала зусім. Знацца, найшла на яго гэтая малахолія. I тут ніякія лекі не памогуць, і чалавек прапаў. Бадай так яно й будзе. Выходзіць, што ў кажнага чалавека ёсьць пункг, што із сваёй дарогі яго зьбівае. I ўсё ж чалавек жыве. Дзіўна. 18 жніўня. Сымон прывёз аднекуль бочку газы. Кажа, што на нейчым пагарэлым двары качалася, там ён і сустрэўся зь ёю — лоб у лоб. ■— Але як гэта здарылася, дзівіліся мы, скрозь усё згарэла, a бочка з газай •— не. — Нічога дзіўнага, — адказаў Сымон,— не згарэла, бо шпунтам заткнёная была. — Але ўсё ж, — кажам, — газа? Калі камень і той гарыць. — А чэрці яго, зрэшты, ведаюць, я ня хэмік, каб усё ведаць. Брэша! Хэмік зь яго адмысловы, бо мы так і не дазналіся, скуль прывалок газу. Цяпер мяняе газу на самагон і маляс. Разак даваў за літру газьі паўлітры самагону — не бярэ. — Ну то каб ты лепшага ніколі й ня піў, як тая газа, — раззлаваўся Разак, — дарма не вазьму ў такога зьдзірцы. — А я такому злыдню й за тышчы літры не аддам. Жлукці сваю самагонную поліўку ўпацёмках — болын разьліеш. 19 жніўня. Прафэсар Фэцкі нарэшце дакладна вызначыў, колькі вайна каштуе: выходзяць штодня два мільярды сто восем рублёў пяцьдзясят сем і пяць дзясятых капейкі. — Калі б, — кажа, — адзін дзень не паваявалі, то ўсе людзі, што з усіх бакоў абляпілі гэтую гліняную галушку, якую завуць зямлёй, маглі б увесь дзень ляжаць барадою да сонца й нічога не рабіць, а харчоў было б кажнаму на залатога рубля, ды яшчэ эканоміі засталося б на сто восем рублёў і пяцьдзесят сем з паловаю капеек. А як вайна ўжо йдзе пяцьдзясят дзён, то вось і лічыце, даражэнькія, колькі чалавецтва на гэтым страціла. Калі даведаўся пра гэта Апанас Дзюрка, дык аж абурыўся: — Брэша! Можа, чалавецтва й страціла, а я то не. Бо калі вайны не было, то я рабіў, а харчоў і на залатоўку ня меў, a цяпер пальцам не варушу, а ўжо, дзякаваць Богу, трэці месяц ем пшэнныя бліны з макам. He! Штосьці ягоная навука нейкая кульгавая. Тае ж думкі трымаецца й наш вінакур, Яська Разак. -— Твой прафэсар, — кажа, — зусім дзівак. Шкада, ты мяне не спусьціў з гэтым тваім вучоным, я паказаў бы яму матэматыку. Вайна — страта для чалавека! Чулі? А ці ведае ён, кіслая брага, што вайна шмат каго на ногі паставіла? Другога раней і чалавекам саромеліся назваць, ды ён зусім і не чалавек быў, a так — мроя нейкая. А вайною так акрыяў, што яму й фігаю носа недастанеш. Аён кажа —страты. «Барадоюдасонца ляжаць»... Узяў бы цябе за рыжую бараду ды патрос як сьлед за такія словы. Каб мая воля, то я ўсе такія навукі пакасаваў бы ўшчэнт — хай ня брэшуць і не ачмучваюць людзей. Але Сымон дык той ня згодзен зь імі: — Хоць я заўжды кажу, што ўсе прафэсары дзівакі, але здараецца, што й яны маюць рацыю. Быў у нас пры акадэміі адзін такі дзівак. Ён таксама ўсё лічыў. Ліча й ліча. Бывае, і на сьнеданьне забудзецца. I вось аднаго разу ён вылічыў, што каб усіх людзей з усяе зямлі прывалок ув адно месца ды паклаў адзін на аднаго, то выйшла б куча ўсяго толькі кілямэтар ушыркі, кілямэтар удоўжкі, кілямэтар увышкі. Вось я тады падумаў: каб з гэтай кучы адтрэсьці хоць дзясятую часьціну зладзеяў ды навесьці на іх гармату, то глядзь, што аднэй бомбай усіх і прышчаміў бы на месцы. Бачыце, як проста па навуцы выходзіць. А служба парадку іх і за дзесяць год не пераловіць. He! Супраць навукі не кажэце —часам і яна трапляе ў самы пункт. 20 жніўня. Быў на рынку. Адна назва што рынак, а гандлю ніякага. Бачыў, як адзін дурань збываў калгасьніку мадэльныя туфлі за баханку хлеба. Яшчэ і ўгаворвае: — Купі, дзядзька, жонцы: гной трэсьці — першы сорт. А хіба ў такіх туфлях гной трэсьці? У іх факстроты выдрэнчваць і то шкада. Дзядзька паўзіраўся на іх, пастукаў пальцам пад падэшвай дый памяняў. — Навошта гной, — кажа, -— мая дачка ў іх лявоніху паскача. Цяпер, — кажа, — можам і мы сабе такое ласунства дазволіць. Нацягаў, мабыць, калгаснае мукі, як і той мадэльнік туфляў, вось і дазваляюць сабе. Я больш ня мог глядзець на такую несправядлівасьць ды ўцёк з рынку. 21 жніўня. Хадзіў да ўправы. Нічога страшнага. Дарэмна палохаўся. Скрозь усе свае, і язык наш, чысты адэскі. Праўда, сям-там і іхны сьлізгане, нават і мову пачуеш, але так нячаста, што можна й не лічыць. Малайцы нашыя —мух ня ловяць. Мацаў адносна якога-небудзь пасаду. Можна. Але я ўсё яшчэ палохаюся. А калі часам вернуцца? Лепш крыху ўстрымацца. Каля аднаго пакою наткнуўся на Арыентацкага. Жартуе: — Што, вялікадзяржаўнік, і вы да нас? — Выбачайце, — кажу, — калі ласка, я ніколі... — А, то добра, добра... Пачынаеце й вы крыху беларусізавацца. Добра, добра... Дзівак! Я табе шчэ ня так зьбеларусізую. Дай толькі ўмацуемся. 22 жніўня. Вярнуўся Буркун. На чалавека страшна глядзець — скура ды косьці. Быў да гэтай пары ў бальшавікох ды нейкім парадкам сьлізгануў з фронту. — Чаго ж цябе, — кажу, — нялёгкая паперла аж на фронт? Хіба ня мог раней драпануць? — He кажы. Добра, што жывы вярнуўся. А больш мяне на фронт і гвалтам не зацягнеш. Ды хто ж мог спадзявацца... Нічога! Гэты выхадзіцца. Нездарма ў кандыдатах лічыўся. 24 жніўня. Усе ўзяліся паліць кнігі. Разак спаліў блізу ўсё, што меў, толькі падручнікі не пасьпеў, бо сын недзе схаваў. Сымон паліць усю палітыку. — Я, — кажа, — гэтую палітыку скрозь бы пусьціў з дымам, на ўсёй зямлі: ад яе людзям адзін ачмут, а больш нічога. Рыгор таксама кажны дзень пэўную порцыю ў печ кладзе. A з суседняй вуліцы нейкі бухгальтар, дык той так асатанеў, што абы згледзеў якую паперыну, то адразу ў печ. — He магу, — кажа, — глядзець на кнігу, ад яе ў мяне хвор нейкая пачынаецца... Ня паляць кніг толькі Апанас Дзюрка й прафэсар Наязноў. Першы, таму шго ў яго праз усё жыцьцё ніякае кнігі ў хаце не было, а Наязноў кажа, што ён пакуль устрымліваецца. А я зрабіў хітрэй. Сёе-тое, ведама, спаліў, а Леніна й Сталіна ды гісторыю ВКП на ўсякі выпадак закапаў. Хай ляжаць — у зямлі яны есьці ня просяць. Згніюць — страта не вялікая, а калі часам спатрэбяцца? Вось я тут іх і выкладу: «Бачыце, які я свой, ды яшчэ й падкаваны». Вось тое ж! А дурні заўсёды па-дурному. 25 жніўня. Сяньня мірылі Апанаса Дзюрку зь ягоным шваграм. Пасварыліся, як цьвікі дзялілі. Цьвікі яны цягалі супольна, а сяньня раскладалі на душы. А швагра ягоны вельмі ўжо спрытны чалавек: калі захоча, дык можа сам сабе ў вочы плю- нуць. Вось ён і аб’ехаў Дзюрку на цэлую скрыню. Неяк вельмі спрытна перасморгнуў, як раскладалі цьвікі на кучы. Апанас, хоць і варона, а гэты фокус згледзеў. ■— Ты што, — крычыць, — фальшуеш? Хіба сумленныя людзі так робяць? Пачалося пералічэньне, сварка, а пасьля й за чубы ўзяліся. Мы ледзь іх разьвялі й самі расклалі цьвікі на роўныя кучкі. Хай у згодзе спажываюць. 26 жніўня. Жонка штосьці надзьмулася й паглядае падазрона. Ці не ўвялі ёй у вушы пра Мар’ю Іванаўну. Шкада, калі так, бо адносіны з Мар’яй Іванаўнай увайшлі ўжо ў пажаданую плынь, і аскоміны яшчэ не набіў. Трэба зноў падвоіць асьцярожнасьць. Ох, цяжка спраўляцца на два франты. 27 жніуня. Сяньня меў неспадзяваную цікавую сустрэчу. Бачыў свайго старога знаёмага — Выпівоніч-Ецкага. Ведаў яго шчэ за царом. Быў ён тады абшарнікам, меў ладны маёнтак, ну і жыў нядрэнна: скварку й чарку меў штодня. У сямнаццатым годзе ён чагось не пагадзіў з бальшавікамі, а біцца зь імі ня меў ахвоты й з гэтае аказіі паціснуў на захад. А цяпер вярнуўся. Гляджу й дзіўлюся: чалавек амаль не зьмяніўся, толькі пагрубеў трохі, а такі ж здаровы, чырвоны, як рыжык. — Відаць, — кажу яму, — на эміграцыі Вам нядрэнна паводзілася? — А так, так, — кажа, — хоць маёнтку там і ня меў, але пасад нядрэнны давалі. Ды я нідзе не прападу -— натура ў мяне такая... зачэпістая. Відаць, што не прападзе. Цяпер езьдзіў у былы маёнтак, мабыць, там таксама нейкія меркаваньні мае. Але наўдачу, каб з гэтага што выйшла. Калі ішоў дахаты, то ўсю дарогу думаў пра тое, чаму так дзіўна збудаваны белы сьвет. Адзін, бывае, і чалавек не дурны, а праз усё жыцьцё, як белка ў калясе, матаецца за скарынку хлеба, а другі — так сабе чалавечак, звычайны, а ўсё жыцьцё на правох госьця: пірог ды яешня. Увечары ў нашай парафіі на гэтую тэму быў дыспут. На гэтую справу кажны глядзіць па-свойму. Апанас, напрыклад, казаў, што як толькі чалавек радзіўся ў кашулі, то ўжо так і ведай, што яму праз усё жыцьцё будзе Вялікдзень. Разак даводзіў, што ў кажнага чалавека свой лёс — як каму пашанцуе. Рыгор націскаў на тое, што ўсё залежыць ад розуму: — Калі чалавек мае галаву, дык не прападзе. — А з галавою не прападаюць? — пытаемся. — Калі й прападаюць, то, мабыць, галава ў патрэбны момант ня здолела варыць, a то не прапаў бы. Сымон моўчкі слухаў усе гэтыя разважаньні, не перашкаджаў, а нарэшце й кажа: — Глупства вы ўсё гэта гаворыце: і лёс, і розум — усё гэта дрэнь, і галава дрэнь. Галоўнае ў чалавека — жывот. Калі я шчэ ў анатомцы працаваў, то быў у нас адзін доктар, дзівак страшэнны. Іх там у нас шмат было, і кажны зь іх рабіў як трэба: сяньня ногі рэжа, заўтра ў мазгох калупаецца, а той дзівак дык заўсёды жываты паласаваў. Крэмзае іх ува ўсе бакі ды ўсё чагось углядаецца. А што ў жываце ўбачыш, апрача дрэні? Вось я аднойчы й пытаюся: чаму гэта Вы, Сямён Мікалаевіч, жываты ўсё шастаеце? Вы б у галаве пакалупалі. Можа, там цікавей? — А што ў галаве калупаць? Мазгі, — кажа, — гэта дрэнь, густы кісель і больш нічога. I галава, — кажа, — патрэбна чалавеку хіба як покрыўка для тулава, каб у жывот лішняя вада не зацякала. Бо сам бачыш, што кажны чалавек жыватом наперад ходзе, а не наадварот, а значыцца, і ўсё чалавецтва жыватом наперад рушыць... — Я тады пасьмяяўся зь ягоных словаў. Але неяк пазьней давялося мне тры дні ня есьці. Дык што вы думаеце? У галаве ніякае думкі, апрача тое, пра што кажа жывот. Вось тады й паверьіў таму дзіваку-доктару. Знацца, калі чалавек не прападае, у яго спраўны жывот, а галава тут зусім лішняя.