КНІГІ ОНЛАЙН
Пошук сярод кніг, што прайшлі індэксацыю гуглам. Некаторыя кнігі гугл не знаходзіць
— Гэта самае і я думаў... Замарыла Ганя! — і палкоўнік, спыніўшыся каля Алены й Зорыча, ціскануў і патрос Ганіну руку. Ганя, не смутлівая, а шчасьлівая ды вясёлая, расьсьмяялася ў адказ. — Мне таксама не падабаецца тут, неяк, бы ў стадоле, мекшуцца, хахочуць... паехалі дамоў! Я тым часам з Арэмчыкам разьвітаюся, — прапанаваў палкоўнік. — Куды табе? Арэмчык, Лібіц і тая артыстка на другі паверх пайшлі... He круціся... Галёшы не забудзься ўзяць. — Алюся, ты ўсё прыгледзіш, — паспрабавала Ганя абараняць палкоўніка й дадала: — Галёшы нехта ўкраў. Выходзячы на знадворак, малады, прыгожы жмудзін у вопратцы нямецкага СД ветліва прытрымаў дзьверы, пайшоў таксама разам зь сям’ёй Сконтаўта й Зорычам. 3 захаваньнем вонкавай дасяжнасыді, безназоўны, як часьціна якога-небудзь дакладнага інструмэнту, салдацік вельмі часта ўторваў праходкі па калідоры паўзбоч Зорыча й Алены... Ён не абмінаў Сконтавых і Зорыча, памалу адзадзя моцна ступаў на кожную сходку шырокага ганку. Ганя, заўсёды дапытная, азірнулася на яго юнацкае зацёмленае аблічча. Ён умеркавана-напорыстым позіркам паглядзеў на яе. Вогкія, але больш часьцейшыя першуны-сьняжынкі спадалі з павалокі ночы. Зямля, нібы абсыпаная пялёсткамі белых красак, усё яшчэ выстаўляла з-пад іх свае чорныя плямы. Руіны, цямнейшыя за ноч, рабілі прастор цемрадзі цесным. На вуліцы ад бібліятэкі жмудзін-салдацік зьвярнуўся да Зорыча: — Зінд зі Зорыч? — Іх вісан ніхт, — пажартаваў Зорыч. — Іх вайс шон, — і жмудзін-салдацік, гэты худзенькі, блізу што перацісьнены дзягай, спакваля выцягнуў з кішэні пісталет і тады, калі Зорыч ахамянуўся й хацеў абараняцца, ён стрэліў яму пад грудзі і ў галаву. 15 Алена не магла зразумець, чаму наводле, як забойства Зорыча, глыбее на сьвеце ў аднолькавай моцы. Чаму людзтва супакойваецца ў гэтай фізычнай і маральнай абмежаванасьці — забойства, бы справядлівы суд аднаго над другім? Нават дэман не забівае, а толькі забаўляецца аскепкамі няўдалых пачуцьцяў у чалавека. Але Аленіна душа, схіленая браць да сябе ўсё ненадзвычайнае аддзельнасьцяй сьвядомасьці, усё-ткі былатолькі жаночая лагода супроць чалавечае неразумнасьці й дзікацтва. У сваім яшчэ недаўгім жыцьці Алена справілася адчуць пакутлівую сьмерць бацькі ў засьценках польскае дэфэнзівы і прадчасную сьмерць мацеры, таму цяперака яна знаходзілася ў безабароннасьці перад уражаньнямі гваліу над жыцьцём Зорыча. Прызвычаеная да жалю і шкадаваньня іншых, яна магла толькі параўноўваць нядолю з сваёй асабістай, пакідаючы той нядолі быць незалежнай не ад яе, не ад тых, каго шкадавала. Яе душу гладзіла непрайменнасьць розуму, а сэрца, нібы дадатак да душы, адстуквала сумленнасьць у розуме... Палкоўнік бачыў хваляваньні Аленіны, але спаткаўшыся пры абедзе, не адважыўся папрасіць у яе дазволу зайсьці да ейнай адпачывальні, каб пагутарыць у беспрысутнасьці Гані. Ён таксама аж да наступнага дню пасьля забойства не выходзіў на прастор сялібы. Увесь догляд за гаспадаркай даручыў Ахрэму, а сам усё часьцей і часьцей хадзіў па калідоры і, не спыняючыся, паўходам, зазіраў праз шчылінку ў дзьвярох да Аленінай адпачывальні. Ад нэрвовасьці суха чмыхаў у нос. Ён бачыў, што Алена ў начной накідцы сядзела ў ложку, акрыўшы ногі коўдрай, набірала коўдру ў жмуткі, а гютым, зусім не назіраючы за гэтым, вызваляла іх з комку, або ўчалопліва глядзела праз вакно на знадворак. На знадворку сівер пакручваў негустыя сьняжынкі. Ганя таксама ня сьцерплівала — выходзіла з свайго пакою, ішла наведаць Алену. На калідоры пры спатканьні з палкоўнікам, як і надашні, ейнае аблічча зноў і зноў загаралася нявыказам неспакою. У той дзень у Гані зьявілася прысутнасьць пачуцьця несьвядомай здольнасьці ахаваць сваю кволу пяшчоты да сястры ды палкоўніка. Яна, мабыць, ад наведанасьці гэтага адчуваньня некалькі разоў не абмінула пацалункам смутнага палкоўніка. Забойства Зорыча ў Аленінай душы бьіло мальбой-дакараньнем і ўявай: як спаткаюць гэтае здарэньне ўсе тыя, хто яго ве- даў? У Гані толькі спагада сястры, якая ад перапалоху адчувае сябе нездаровай. — Як Алене: ляпей ці горай? — пытаўся палкоўнік у Гані, як толькі яна выходзіла з адпачывальні. — За лекарам, можа, паслаць?.. Ды нарэшце, што кажа яна сама? — Ах, Барыс, не хвалюйся — усё будзе добра!.. Яна нічога ня кажа і ня просіць. Перапалохалася, дык і захварэла. — Гы-ы-м!.. А пыталася, чаму не пускае мяне да сябе, ці, можа, загаманіліся, сёстрачкі, — забылася? — А як жа, Барыс! Але яна ні гуку ў адказ. Ці ж яно сёлета ад Алены?.. Прызнацца табе, ня дай Бог ліха, была б радая, каб яна крыху паляжала... Ах, што табе казаць, Барыс! Мне жадаецца хоць бы аднойчы адчуцца гаспадыняй і рабіць у хаце як уздумаецца... Калі б ты еў сухія скваркі й хрумстаў, я не злавалася б, і ніколі не спрачалася б з табой, і ня гнала б памагаць Ахрэму — няхай бы ён даглядаў за ўсім, а ня ты... Я была б ня гэтакая, як Алена, — выказалася Ганя з спакметным хваляваньнем на вуснах і ў голасе. Ёй здалося, што напаткалася часіна, калі яна мусіла не стрымацца ад шчырасьці да палкоўніка. — Ты, дзяўчаро, цішэй — сястра пачуе. — Я жадаю, каб яна пачула — не асьцерагай мяне! -— Ганя, ідзі й прыбяры ў кухні — там шмат судзьдзя нямытага. — Я? Прыбіраць у кухні?.. О не, мой каханы, я ня мнішка! На гэта ёсьць Ахрэм... Палкоўнік крутануўся, чмыхнуў у нос, бакавата паглядзеў на дзьверы Аленінага пакою, пайшоў у свой габінэт і там адразу прылёг на скрыпучую канаггу. Яму так жадалася наведаць Алену, каб пагутарыць і выказацца ёй у самых найлепшых словах спагадай і спадзяваньнямі здароўя, аднак аніяк не знаходзілася навету. У закаханасьці, а мо’ часткова ад прызвычаенасьці, яму было самавіта слухаць кажнадзённыя Аленіны кпіны й насьмешкі, а тым днём ён якраз ня слухаў іх, таму й адчувалася, што чагосьці не дастае ды, бадай, зусім няма. Надышла ноч, палкоўнік усё ляжаў на канапе. Яму не хацелася спаць. Ён ніколі не пакутаваў бяссоньнем, а цяпер яно натрапілася — сьцігавала яго ўсялякім цяперашнім ды мінулым жыцьцём. — Як сапсута маё жыцьцё, — думаў ён. — Я адмовіўся ад яго дзеля яе. Яна чаруе мяне ахвотай чакаць і цярпець... А мо’ я не кахаю яе? Можа, толькі жаданьне завалодаць ёй зрабіла мяне нядбайным да сябе?.. Ах, Алена! Навошта цікавіць мяне сваімі вычмурамі-залётамі да чагосьці сьветлага ды магчымага? Што прынясе твая ахвярнасьць іншым?.. Алюся, кінь адчувацца вынаходніцай нейкай згоднасьці ў жыцьці, бо ж ці лёгка ў мякіньніку знайсьці ўсходлівае зерне, а калі хочаш гэткае: сыпні мякіну на зямлю, прарастуць — убачыш... Алюся, жыцьцё — кароткае! Прымі яго й любуйся ім! Ды яшчэ падумай пра мяне, пра шчасьце ў гурце сям’і... Як кадзе, я ніколі ня думаў — мабыць, гады пачалі палохаць мяне: не дваццаць ужо, a больш... Але ж ці скажаш ёй аб рэчах, на якія можна абаперціся ў жыцьці — яна ж напэўна агрызьнецца з цынічнай пяшчоткай: а-а, мой палкоўнічак, як ад цябе мерцьвяком тхне, лепш ня бай, замоўкні... Цяжка з табой, Алена! Некалісьці ў набытку навальнасьці ты, мая дачухна, апамятаесься, але будзе некаму прыгожа й шчасьліва, а не табе. Можа здарыцца, дзесьці бяз крыжу будзеш гніць... By ты, праклённая! Навучыўся шпурляць словы, як і яна... Чалавек я бывалы, а вылупіўся скіднем! Устаў з канапы. Але не перастаў думаць пра сваё жыцьцё, што апынулася, бы ў нейкім гнязьдзе, дзе не спадзейся выпадку, дзе, як ні варочай развагамі, нічога не даможасься, нічога не агарнеш нат прокмецяй позірку. — Ну, прыкладам, учапіцца за гэтую скакуху Ганю. Прынамсі, зрабіў. Дык немагчыма: я запісаў з Аленай шлюб... Ганя пекная дзяўчына, казаць нечага, але ж маладая. Праз год, глядзі, здрадзіць. Задаволіцца, агледзіцца, што ня ўсё са мной канчаецца, і скажа, расстаючыся: бывай, бяз добрага слова. I зноў пакутуй, зноў круціся, як сонца за хмарамі. Перамешваліся, прыходзілі да палкоўніка ўсялякія думкі. Нават сярод іх упершыню, з агідай успомніў адну варшаўскую вулічніцу, зь якой блізу году жыў як з жонкай, якая прыходзіла да яго на спатканьне ў запляваную харчэўню, садзілася яму на калені й доўга яго цалавала. Штосьці, наводле таго мінулага, ён знаходзіў і ў юнацкай захопленасьці Гані да яго. — I ты, дзяўчаро, прыгоднае толькі для гэтага. Ты, відаць, не нарадзілася з сэрцам сястрьі. Але калі разабрацца па-справядліваму: мо’, падхапіўшы тваё жаданьне, я здолею вярнуць маё жыцьцё?.. Жыцьцё! Жыцьцё — таксама павучыўся торыць у Аленін сьлед — парожняе слова! Ад бяссоньня рэзалася ўваччу. — А можа і прыкінуцца за Ганяй? Алена ведае пра гэта й глядзіць на ўсё навочна дзеля свайго супакою... Вось надума- нае прыйшло б заўтра, як я спраўлюся з Аленай? Бо ж куды ні кінься: запісаны зь ёй? А браць развод, дык тады двор не ўтрымаць — можа, аб’явіцца ейная хлусьня фольксдойцтва... Вось жа пакута! А можа, Алена каго-небудзь кахала й кахае? Нештачка ў наўках гэнае лісіцы затаёна, нешта бруніць пад яе скабкамі!.. Ах, Алена, якая ты наўда жыцьця! Апошняе надуманае палкоўнікам пагаджалася зь ягонай развагай і не пагаджалася. Але ўрыў гэтага падозраньня авалодваў ім. — Пайду і спытаюся — трэба настойным быць. Чаго валаводзіцца? — шапнуў палкоўнік. Апрануўся, накіраваўся да Аленінай адпачывальні. Пастукаў. — Хто там? — Я, Алюся. — Чакайце, я засьвячу лямпу. ■— He турбуйся — добра і ў пацёмках. — Я зараз... Пацёмкі ня кожнаму добра. «Не, яна ня злосная... А мо’ дарэмна пачынаць?» — ненаемна да нядаўніх наўмераў памеркавалася палкоўніку. — Уваходзь. — Як табе, Алюся? — Нічога сабе... А чаго ж, паніч, шлэндаецца — спаць пара? — спыталася Алена з такой дарай абыякавасьці, што палкоўнік застыг у нерашучасьці. — Чаго ж маўчыш, палкоўнічак? Разматвай сваё ліха-ніткі... Што ж накарэла на тваёй душы? — Алюся... я хачу спагадаць табе. — Мне?.. Няўжо яно так патрэбна?.. Ах, мой палкоўнічак, навошта стамляцца гуканьнем — ідзі сьпі, адпачывай. — Алюся, пераніцуйся. Чаму не жадаеш зразумець, што я... я... — Што, палкоўнічак, што зразумець? — .. .што я кахаю цябе! — Дык тады належыцца табе — кахай! — Калі не каханьне, дык хоць павага... — .. .і целам належаць табе? — Сьмяесься, Алюся?.. Сьмейся! Можа калі, як высахлы грыб, на каго-небудзь наніжасься, тады ўспомніш мяне, але позна будзе, вельмі позна!.. Тваім жаргонам тлумачуся табе...