КНІГІ ОНЛАЙН
Пошук сярод кніг, што прайшлі індэксацыю гуглам. Некаторыя кнігі гугл не знаходзіць
— Фу, люцыпары! А партрэт ваш ніяк не намалюю — сьцюдзёна ў маёй будцы, фарбы замярзаюць. Падабраў каля Ганінага локця крошкі хлеба і з-пад кідка кінуў іх у рот. — Матэрыя з дробных атамаў — скарыстаем іх... — А вы прыходзьце маляваць у магазын сястры, — парадзіла Ганя. — Фу ты — няскрытная! Няблага было б. Мяне кажны мог бачыць там — заробак пабольшаўся. Балазе што Ганя знаходзілася не адна каля мастака, Сконгаўт нагнуўся да яе, шапотна пазлаваўся. — Прэч ад яго — ён жа брудны. I Ганя адышлася, усьміхнулася, дурона зурзанула Травянца за вуха. Ён злавіў ейную далонь —пацалаваў. Ганя міласьцівіла яму. — Бы бацька мой, — сказала яна. — Фу ты, праява маладая! — хацеў сказаць журналісту, але той перасеў на наступнае крэсла, гутарыў з жонкай паэта Зноціка. Аднойчы ў даўчасе, перад літаратурнымі сходзінамі, у беларускай газэце быў надрукаваны ўсяго ў палове зьместу таленавіты артыкул пра імажынізм і сымбалізм. Рэшту артыкулу смаўжлівы палячок Сківіца з генэральнага камісарыяту ў Вайструтэніан забараніў друкаваць. — Цяпер пра вайну пішуць, а не пра сымбалізмы, — наўвеціў ён рэдакцыі. I Травянец бы дамагаўся да яго: — Фу, братка, як сказаць інакш?.. Добра, што да пагоншчыны не дапісаўся... Усюды дзьверы... усюды ўваходы ёсьць, нават у самай моцнай цытадэлі. Ламіся да іх! Аднак журналістлюбіў лавіць падазронасьці ці то сапраўдныя, ці то і бязь іх. Ён падумаў: «Куды вернеш, старэча?» Мастак бы дагадаўся ягоную турботу, сказаў: — Усё нова ў артыкуле, усё неспадзеўна і для літаратураведаў... Вось паглядзі, — мастак выняў з-пад зналіцы свайго паліто паўаркушовік-газэту. — Незалежнікі хваляць мяне, а як доўга, ня ведаюць. Журналіст не паглядзеў у газэту, ён або ведаў рэцэнзію ў падпольнай газэце, або, можа, палохаўся, каб хто ня ўбачыў забароненую газэту, а зь ёй «языкавеня», забулдыгу-мастака. — Схавай, — парупіў ён, усьміхаючыся парожнім сьмехам. — Ня ўсё на руку ідзе... — Фу ты, лотра! Птушкі кладуць гнёзды на галінах і на адоле! — Валей асьцеражней, спадар Травянец. -— Праўда. Праўда ўсюды працэдзіцца!.. Беларусь як KipMam — пагандлюй. Зноў засунуў патаемную газэту пад зналіцу. Закурыў люльку, пайшоў ад журналіста. Спаткаўшыся калісьці, яны гутарылі пра ўсё: пра апошнія навіны ў Менску, пра палітыку, пра мастацтва і заўсёды разыходзіліся адзін другім незадаволеныя, і да наступных, бы не назначаных, спатканьняў рыхтаваліся сустрэцца зноў. Пасьля гутаркі мастак знаходзіў што-небудзь у гутарках журналіста спрэчнае або прадзірлівае, а журналіст — у мастака. Яны былі занятыя самі сабой. У забароненым артыкуле журналіст пісаў порстка, даводзіў значэньне першых пайсткоў імажынізму і сымбалізму. «Эўропа, не спакмечваючы духовай кражы з Азіі, — пісаў ён, — рынулася ў акультаваную, па-эўрапейску стылізаваную эпоху сымбалізму і імажынізму. Перанесла тысячагадовую азіяцкую сымболіку ў эўрапейскую ўрбаністыку ці сацыяліку. Падбіла ёй па-азіяцку хрысьціянства і падправіла дэмакратыю, але перахапіла меру: адчулася адсутнасьць або нестваронасьць у гэтым похапку сымболікай ды вобразнасьцяй веры ў тое, што стварылася і што магло тварыцца неадабранай часткай жыцьця». Далей журналіст успомніў захопнасьць сымбалістыкай на Беларусі. «У беларускім мастацтве сымболіка вельмі адбілася ў паэзіі. Паэт У. Жылка заклікаў каханую быць дасьмяротна прыгожай перад Ім, Хрыстосам, каб у чымсьці жыцьцёва цяжкім, у непрыгожым хай, адчуваць ды тварыць добрае дзеля твайго прыгаства. А найвялікі Пушча, як паэт і найбольшы адзінотнік на Беларусі, казаў у адзіноцтве, што пачуцьцё радасьці жыцьця — палітыка. Яно — бы сьведамасьць жыцьця». I зноў пачалося чытаньне. Рабілася незразумела: ці паэта рэалісты чыстае рэальнасьці, ці сымбалісты, імпрэсіяністы ці імажыністы. Зноцікам журналіст захапляўся, велікоміў яго і пры кажнай нагодзе, дзе ён быў або прыходзілася спрычыніцца ўрачыстасьцяй, даваў дэклямаваць Зноцікавы вершы. Ён піхаў іх людзям сілком, быццам дзяржаўны падатак. Часам ён і сам дэклямаваў зь яго: Пад дзіравымі стрэхамі хатаў, как всегда, дзіравыя ветразі нраменьняў сонечных. А я ў подзьмуху сьвігавіцаў сутоню... і г.д. Журналіст наўцемна параўноўваў Зноцікавы вершы з лепшымі здабыткамі ўзьбецкай літаратуры. Калісьці яны пісалі: Як восгры нож — ручай уперся ўраку... «Дзесьці там, у Азіі, зьявілася, а цяперака праз колькі соткі год адбілася па-новаму, па-эўрапейску, у нашага Зноціка», — цьвярдзіў журналіст. Але Зноцікава сужэнка, якая таксама лічыла сябе прычаснай да літаратуры — дэклямавала нямецкія вершы, крыўдзілася на журналіста. Яна спыталася ў яго, бы ў чалавека, што падмануўшы яе, ахінуўся шчырасьцяй сумленьня: — Навошта пісалі: «у нашага Зноціка», а чаму было не напісаць: «у нашага вялікага, народнага паэта спадара Зноціка»?.. Вы ня ведаеце, як ён пакутуе! Ня шчасьціць яму ў жыцьці. Себра-Сумач, ягоны сябра, праслаўлены, а муж мой біўся тут, як сонца празь сьцяну, і нічога ня выйшла. Прыехаў сюды, вывучыў беларускую мову, хоць усё беларускае для нас толькі спорт, звычайны спорт, аднак вы ж, беларусы, мусіце астацца ўдзячныя за нашыя пачуцьці да вас... А зь ім у Беларусі захоўваюцца гэтак, як у Маскве; ня хочаце ўцеміць, што я і ён вельмі зразу- мелі значэньне рытму і рыфмы. Ня кожнаму дастаюцца гэтакія здольнасьці. Паэту Зноціку ўнародныя паэты пара!.. Ах,як мне шкада яго! Ён сужэнец мне, значыць: мы разам за існаваныіе б’емся! Зразумейце! Журналіст адказаў заўсёдным прызвычаем адказваць. — Згодзен і ня згодзен з вамі, бо на сьвеце нічога няма ідэальнага... але ж прычым я тут? Мы ж акупаваныя. У нас цяпер няма Акадэміі навук, няма ўраду. Я зьдзіўляюся, чаму не ўдалося яму стацца народным'? Я памятаю, якія добрыя вершы ён пісаў: Таварыш Берыя, Ты, як сонца на поўначы далёкай, дзень і ноч гарыш, і паліш з нашае душы злачынствы!.. Прыгожа, вобразна і, галоўна, чуецца спрадвечнасьць дагэтуль нязлоўленай прыгажосьці. — Прызнацца вам, каб не вайна, мой мужычок быў бы народны паэта... Ах, як не ахвота пачынаць усё нанова! А ўжо хочацца жыць, нічога не рабіць — на курортах бываць толькі... Ну, скажэце: мае жаданьні благія ці добрыя? — А ніяк! — сумленна пагадзіўся журналіст. — Толькі д о б р ы я! Ейная кампанія была люба яму, хоць у глыбіні душы тайкавала ўцешнасьць чалавека, што ведаў сваю вартасьць — без якога шмат хто ня можа абысьціся. Жонка Зноціка села на стол. Яна загаварыла пра іншае. — Заўтра прынясу вам пераклад расейскага апавяданьня. Якое цікавае яно! Б’е поўным рамантызмам ад першага да апошняга сказа! Яна ўсьміхнулася і ціха запяяла беларускую марсэльезу. Журналіст пачаў прытопваць нагой у злад напеву, памахваў згодна галавой, усьміхаўся, калі касавурыў вачыма на сужэнку паэты Зноціка... Яна загаварыла зноў. — Ах, мой няшчасны! Ен ужо лысее, бядача. А тады валога-ірдзістымі вачыма пазіраючы на журналіста, шапотна апавесьціла яму: — А ну іх чорту ўсіх — ты найлепшы мужчына! Журналіст зноў вытрымана ведаў, што сказаць: — ГІрыходзь заўтра і прынось пераклад, — парадзіў цеправа ён. — Фу ты! Споведзь зараклі! — прагаманіў нячутна Травянец ды адсунуўся ад іх, крыху далей. У мімавольным слуханьні гутаркі журналіста з Зноцікавай жонкай мастак азіраў Арэмчыка з Саболікам, што ўсё гугарылі паміж сабой, то прыхінаючыся постацямі, то адхінаючыся, усёдна, бы цыркавыя маржы, што запамяталі гэтакую дрэсіроўку. Саболік, мабыць, увапрэў ад гарачыні ў залі, часта махаў хусьцінкай на аблічча і адхукваўся. — Фу ты! Наўзадай паглядны чалавечак! — падумаў мастак і выцягнуў кішанковы блакноцік, захінаючы даланёй яго, зрабіў шпарка замалёўку з Саболіка. Арэмчык устаў, загаварыў. — Прашу цішыні. Мы засядзеліся, а ўжо час паслухаць нашага будучага народнага паэта спадара Зноціка. Калі ласка, спадар Зноцік, чытайце! Зноцік спаквольна ўзьняўся з свайго крэсла, найперш папрасіўшы жонку раскласьці астатнія вершы парадкам (яна борзда вярнулася да яго ад журналіста), загаварыў да гасьцей. -—Я вытрымаў сваё слова, данае спадару Арэмчыку, прачытаць некалькі твораў для вас... Мой творчы шлях даўгі, я пэўны — вы знаёмы зь ім і, думаю, любіце мяне. Я хугка выдам зборку зусім новых вершаў. Некаторыя зь іх хачу прачытаць вам на сяньня. Журналіст нахіліўся да мастака. — Ўслухайся — якая вытрыманая готыка вершу. —Чаму ж не сказаў: вялікія апалонавы карценьні? — Травянец, вы не разумееце паэзіі. Верш — сьпеў словаў... — Фу ты, журналісцік! Гутарыце з мной, як з сынам... He забывайцеся, я пад’еў ужо — сытны, магу сыіеў выбраць сытнаму целу і духу латвы... моц зьявілася. — Гэта вечнае! Фу ты, фу ты! А па-мойму: за не сваё не бярыся! — Але, але, журналісцік: фу ты — ня вёрсты! Але вобразікі паэтычныя ўкрадзеныя! Ад беларусаў украдзены, з крыві наскай! Журналіст адсунуўся ад Травянца, слухаў паэта. А Травянец, адшукаўшы крошкі хлеба, нэрвова скочваў у дробныя кулькі і перакачваў іх па стале паміж расстаўленымі даланямі, а тады паманіў пальцам падносчыцу, папрасіў: — Прынясі, сястрыца, вады папіць. Напіўшыся, ён спытаўся ў журналіста. — Можа, пойдзем адгэтуль — пакажу дарогу! Уцям: не паленаваўся нагнуцца да вашэці — адсеў недалёка, здаецца, дарога таксамая. — Патраплю безь цябе. — Фу ты! Ну, дык бывай! Дзякую, што прывёў сюды! — Калі ласка — хадзі сабе! Травянец на цыпачках выйшаў з залі. Каля ўсходкаў да Арэмчыкавых гасподаў ён прыпыніўся, хутка выцягнуў з падпахі паліто лістоўкі і палажыў іх на ўсходкі. — Фу ты, спаведная — марозіць як! — адклікнуўся ён. Здалося, нехта таксама выходзіць з залі. Аднак нікога не было. Выйшаў на вуліцу. Куды ісьці? У «бульдогавай будцы» сьцюдзёна. Яго агарнуў смутак адзінотнага чалавека... У разбураных будынках і гмахах пакорчаная бляха з даховак званіста ляпала. Груды цаглінаў выбіваліся з-пад сьнегу буграмі, веялі ад подзьмуху вострыстым сьнежным пылам. Водар тарфянага паліва не адлятаў разам з подзьмухам, зацягваўся рэзкім пахам каля адолу. 3 падвалаў з выбітымі вокнамі, ашчэранымі цемрасьцяй, як уваходы ў пячоры, выбіваўся смуродны пар ад скіненага туды бруду і шумецьця. Зрэдку ў воддалі хрыплівым рокатам гудзелі аўтамашыны. Ад сьцюжы Травянец бадай увесь утуліўся ў сваё дрэньненькае паліто. ГІайшоў па болын захінёнай вуліцы ў зусім іншы бок, як ісьці да ягонай «будкі». Ніколі раней, як тады, ён адчуваў сваё адзіноцтва, адзіноцтва чалавека, якому астаецца толькі чагосьці спадзявацца або жыць ілюзіямі жыцьцёвых сноў ці мо’ ўпрыгожваць самога сябе мрояй выпуклай і магчымай. У словах мрояў няма формы, але ёсьць будучыня, што возьме ад іх своеформнае, — праўдзівая сапраўднасьць у душэўным хароме чалавека, безь якой блудзіў бы або поўзаў, як чарвяк у падзямельлі.