Калі прыгледзецца — Марс сіні
Антыраман
Зміцер Вішнёў
18+
Выдавец: Янушкевіч
Памер: 276с.
Мінск 2018
24.
Сосны сплюнулі і сказалі:
— Чаго стаіш? Руш наперад! Тут няма чаго стаяць.
Майкл Крывы скрывіўся і пайшоў. Ісці яму было цяжка — ногі не слухаліся. Размаўляць было таксама цяжка — язык нагадваў чэрствы піражок.
— Майкл, як ты дакаціўся да гэткага жыцця? — запытаў я.
Майкл наважыўся нешта сказаць, але не мог. He атрымоўваліся ў сябра словы. Разбягаліся літары ва ўсе бакі.
— Майкл, — запытаўся я, — як ты пішаш кнігі, калі нават размаўляць не можаш?
Майкл заўсміхаўся і замармытаў кшталту:
—Какманду, Какманду — афрыканскі шлях. Непал. Пальмы, какосы, бананавая гарэлка і верш у гонар вялікага Мугабэ. Зімбабвэ. Ы-ы-ы-ы. Я — чорны марпех!
— Гэх, Майкл-Майкл, — паспачуваў я. — Мабыць, твой мозг высмактала п’яўка чорнага бальзаму. Дарма ты захапіўся гэтым небяспечным напоем.
25.
— Час ідзе, — сказаў чалавек. — Ты не маеш маральнага права ўхіляцца ад справаў. Ты проста абавязаны нешта рабіць. Сітуацыя, калі ты кажаш, што цябе гэта не тычыцца, непрымальная! He пракаціць. Усе мы ведаем, чаго ты варты і на што здатны. Таму не маўчы.
26.
Кнігарня Марс
Час абмеркавання літаратурнага працэсу.
Хто пукнуў гучна, той і атрымаў прэмію. He паводле таленту, а паводле тусовачнасці. Як кажуць разумныя людзі: “Капялюх не па Рыгору".
''Паэтка павінна быць прыгожай знешне, тады і радкі загучаць”, — заяўляе нехта пыхлівы. Я запярэчу
гэтаму пыхліўцу. He! Паэтка абавязана быць моцнай і страшнай, як гаўбіца. Тады недзе ўнутры запаліцца ліхтарык цеплыні таленту. Знешняя прыгажосць лялькі Барбі ёй відавочна не патрэбная! Але ж у нас што ні ногі ад вушэй — паэтка! Нават вушэй ужо не бачна за тымі нагамі. Затое гэтыя ногі натхняюць удзельнікаў журы розных прэмій да адназначных высноваў: “Талент! Безумоўна — талент! Такая моц радка!" I калі прыгледзецца, разумееш, што напраўду ў гэтым калыханні клубоў гучыць непаўторны рытм верша. Геніяльна! I не трэба пісаць! Адбярыце паперу і асадкі, камп'ютары і тэлефоны! He трэба ствараць! Усё ўжо ёсць! Ногі! Ногі! Трохкроць крыкнуць: 'Ногі!" Якія яшчэ аргументы? Маленькія свінападобныя гурткі ствараюць сваіх куміраў. Нараджаюць міфы. Адно аднаго ўзносяць і хваляць. Раздаюць кампліменты і лаўры.
— Феміністкі, шыхтуйцеся! Прыйшоў вам капец! — крыкнуў вусень і спалохаўся. Бо аднекуль выскачыла бочкападобная фраў з кухоннай сякерай.
Вусень круціўся, нібы на вуглях, а фраў старанна махала сякерай: “Бам-бам-бам!" Але кожны раз прамахвалася. Вусень заліваўся ваўчыным воем. Фраў цяжка дыхала і прыгаворвала: "Паразіт зялёны!.. Гэта табе за феміністак!.. Пасяку гада!.."
''Феміністка — сябра чалавека!" — равеў вусень і выкручваўся ад сякеры.
“Сякера — сябра вусеня", — пагражала фраў.
У нейкі момант, калі фраў стамілася, вусень даў нырца ў шчыліну, што была ў падлозе.
"Стой! — зараўла фраў. — Куды?!!’’
"На танцы!" — адказаў здалёк вусень.
Фраў села на крэсла, адкінула сякеру і змрочна працадзіла:
"Ужо хутка. Нашыя сёстры вырашаць праблему. Нядоўга ўжо".
27.
— Што такое вышыванка, капітан Барада?
— Вышыванка — гэта добра. Кепска быць вышываначнікам, бо адразу ператвараешся ў люстраную воблу.
— Гэта як?
— Падыходзіш да люстэрка і паказваеш язык. Адразу спрацоўвае. Тут на цябе цуд і навальваецца. Думаеш пра чысціню каранёў. Выцягваеш з абутку ногі і пачынаеш націраць пальцы наждачнай паперай — маўляў, я крышталёвы і чысцюткі. Як арыец!
— Арыец — гэта ад рыльца і яйка?
— Мабыць, так.
— Дык што ў выніку?
— У выніку, калі адбываецца люстрацыя, свіны лыч ператвараецца ў дзюбу пеўня, а бывае і наадварот.
28.
— Ён напісаў кнігу на дзевяцьсот старонак, — сказаў фазан і заклекатаў.
— Ён што, шызануўся? — здзівіўся капітан Барада.
— He, ён вырашыў паказаць усім сваю веліч, — замармытаў фазан.
— А гэтая велічыня выяўляецца ў колькасці старонак тэксту? — удакладніў Барада.
— He, яна выяўляецца ў колькасці напісаных сімвалаў.
— Аптымістычна, — пагадзіўся Барада. — Мабыць, гэтыя сімвалы шліфуюць складаны жыццёвы сюжэт.
— Так-так — яны шліфуюць.
Што?
— Штосьці дакладна. Прынамсі цягам некалькіх старонак апісваюцца пакуты на запор.
— Ну што ж — годная справа. Вельмі патрэбная, мабыць, у медычных даследаваннях.
Барада выцягнуў люльку, запаліў, выпусціў клуб дыму і ў задуменнасці рэзюмаваў: “Ад запору дапамагае дзюфалак”.
29.
Дрывасек махаў сякерай: "Ужы-ы-ык!" — і дрэва падала, нібы вораг! "Чмы-ык!" — яшчэ адно дрэва ляцела ніцма. "Бр-ы-ык!” — наступнае грымела і валілася. "Хрась!" — яшчэ і яшчэ. "Хрусь!" Хамякі і вераб'і разбягаліся і разляталіся. Ваўкі ціха вылі і адпаўзалі ў нетры лесу. Лісы давалі нырца ў таемныя норы. Спалоханыя пугачы накрывалі галовы крыламі. Вожыкі прыкідваліся шышкамі. Мядзведзь прыпадабняўся да гары.
30.
I калі джала захрасла ў горле, надышло прасвятленне. Вось яно. Mae пляўкі больш не шкварчэлі. Атрута з мяне не вылівалася. Здавалася, што я тая гадзюка, якую пазбавілі яду.
Думкі разбягаюцца і сыходзяцца ў карагоды. Абмацваеш твар і пытаешся: няўжо гэта я? Здаецца, што раней скура абцягвала чэрап мацней. Магчыма. Час бяжыць няўмольна. He стрымаць. He схапіць. Ён як бы здзекуецца. I паказвае язык.
— А што ты хацеў? — пытаецца галава. — Толькі так.
— Ты зноў беспрытульная? — дзіўлюся я. — Цябе пазбавілі твайго шыкоўнага цела?
— He, — пярэчыць старая знаёміца. — У мяне ранішні шпацыр. Так бы мовіць — трымаю сябе ў тонусе. I табе не зашкодзіла б, бо цябе ўжо не пазнаць. Губляеш форму. Пуза выпеставаў, нібы курган славы.
— Гэй, — злуюся я. — Валі адсюль, свінападобная!
— Ты чаго завёўся? — здзіўляецца галава. — Выпусці пару. Ты ж не імбрык — звычайны асацыяльны тып.
Я люблю футбол. Гы-гы.
32.
Мяне хвалюе. I хвалюе вельмі моцна. Да дрыжыкаў у пазногцях. Да перхаці ў горле. Да стрэлаў у левым вуху. I калі я хвалююся, нібы вада ў тазіку, мне трэба нейкім чынам браць сябе ў рукі. Лёгка сказаць — складана зрабіць.
Я спыніўся каля кнігарні і доўга ўглядваўся ў бліскучыя вокны. Бясконцыя шэрагі кніг. Рэдкія пакупнікі. Здавалася, што гэтая маленькая прастора па-за кантэкстам краіны. Здавалася, што гэта фурункул, які варта выдаліць з чыстага, беласнежнага цела дзяржавы. А потым мне падалося, што вокны і не бліскучыя зусім — брудныя ды заляпаныя. He зашкодзіла б тут памыць і пабраць.
34.
Кнігарня пракашлялася, вытыркнула з-пад шафаў чырвоную дзюбу, выцягнула з пяску курыныя лапкі і абвесціла:
— Ну што, мурзацікі, колькі можна мяне гнабіць? Кнігі купляць будзем ці задаволімся марнатраўствам часу? Яшчэ трошкі, і я буду з вамі размаўляць інакш!
Кнігарня напружылася і выштурхнула сваё распухлае цела з будынка былога завода. Страсянулася, скідваючы з сябе пыл і тынкоўку, шкрабанула дзюбай па сценах, нібыта па пёрках, і задаволена фыркнула.
35.
Я складаю гарбузы на падваконні. Развешваю часнык па кутах кватэры. Раскідваю цыбуліны пад батарэямі.
— Няўжо дапаможа?
— Мінулым разам, здаецца, дапамагло.
ЧаСТКА UFA ТАЕМНАГА АСІЛКА, ЯКІ ПАДНЯЎ РУКАМІ ЦЭЛЫ ГОРАД I ТРЫМАЎ ЯГО, ПАКУЛЬ HE СКОНЧЫЛАСЯ ПАВОДКА
Гном зірнуў на мяне і пакруціў каля скроні:
— У цябе сапраўды не ўсе дома. Яшчэ трошкі — і цябе прыме ў свае абдымкі жоўты дом.
36.
Я люблю холад. Я люблю снег. Зіма — гэта цуд! Белыя сумёты натхняюць на подзвігі. Так-так, але ёсць адна непрыемнасць — куртка. Брытанцы кажуць, што кепскага надвор’я няма — ёсць кепская вопратка. Я згодны, бо цяпер холад мяне прыціскае; ён мяне пляжыць. Я дыхаю на замёрзлыя бледныя пальцы. Я выпускаю пару. Мой твар ахутвае туман — верагодна, ператвараюся ў снегавіка? Што з гэтага вынікае? Любоў і нянавісць аб’ядналіся ў вялікія белыя шары.
37.
Скрозь. Наскрозь. Спаўна. Ціха, яку склепе. Капітан Барада прыслухаўся — здавалася, што ён чуе сэрца. I болып анічога. У цямрэчы ён мог толькі разгледзець камоду, на якой высілася нейкая скульптурка. Мяркуючы па абрысах — выява анёла. Капітан уздыхнуў і, спрабуючы не грукатаць, падышоў да акна. Там, за фіранкамі, стаяла шмат машынаў. Але ягоны позірк сфакусаваўся на адной — вялікай, падобнай да джыпа. Выглядала, што ў ёй нікога няма. Тады трэба на вуліцу!.. Доўга не думаючы, Барада пстрыкнуў замком, прыадчыніў дзверы кватэры і адразу атрымаў удар па галаве, у вачах пацямнела. Капітан паваліўся. “А, сцука, — прашыпеў незнаёмы голас. — Ляжы спакойна”.
Мы прачнуліся. Нас многа.
— Ярыла! Ты тут?!!
— Тут.
— Міхал! А-ау-у-у! Тут?!!
— Так, тут.
— Васіль?!! I ты тут?!! Хлопцы, хадзем вып’ем!.. — Сонечны дзень. Стол сярод дрэў Стравы і рознакаляровыя пляшкі. I папугай Фенікс праспявае нам аб вечнасці.
39.
Трамвай грукатаў, як звар’яцелы.
— Які ж ты капітан? Згадай сваю працу з кнігамі,— павучальна вуркатаў таўстун.
Капітан пазіраў на суразмоўцу і не мог зразумець, што той ад яго хоча? Чым ён пакрыўдзіў гэтага таўстуна? Можа, зорка звалілася з неба не ў тым месцы? Ці ракета стартавала на Марс без таўстуна? Што здарылася? Гэта было таямніцай. Капітан падумаў-падумаў і абнавіў думку: ‘Тэта было таямніцай са шчупальцамі медузы”. Як гэта магло выглядаць? А халера яго ведае. Медуза была. Шчупальцы былі. Ну і таямніца, натуральна, прысутнічала. А таўстун? А таўстун быў звычайным зайздроснікам. Ён зайздросціў капітану і таму выдумляў розныя прэтэнзіі да яго. Усё добра было з нашым капітанам. I з ягоным караблём. I з ягонымі кнігамі. А з таўстуном? А з таўстуном, мабыць, былі праблемы; пэўна, сэрца ягонае пабольвала. Вось і напрыдумляў у сваёй затлушчанай галаве рознага брыдоцця.
Крытыкеса сядзела за шырокім светлым сталом, на якім стаялі камп'ютар Apple і кубак з гарбатай. I яшчэ ляжала навюткая кніга. Крытыкеса скрывілася. Кнігу яна, праўда, прагартала ўжо. Чытаць не збіралася. А навошта? He заслугоўвае. Яна гідліва прачытала: "Калі прыгледзецца — Марс сіні... Ха-ха! Гэты аўтар ужо зусім ахранеў!.. Што за спалучэнне "Марс” і "сіні"?!! Нават складана вымавіць!.. Яшчэ напісаў бы: уЖО ПАступова!.. Таксама добрае спалучэнне. Ха-ха! Як дасталі гэтыя графаманы!.." Крытыкеса пашкрабала пазногцем свой шырокі нос, ашчэрылася: "Што б мне сказаць добрага пра гэтую кнігу? Ды што пра яе добрага можна сказаць? Графаман, ён і ў Афрыцы графаман!.." Крытыкеса зноўку скрывілася. Аўтара яна не паважала, той не ўваходзіў у знаныя тусоўкі, не свяціўся там, дзе трэба, сапсаваў свой імідж п'янымі загуламі ды ўвогуле быў ёй зусім несімпатычны. Таму крытыкеса нават і не ведала, з якога боку падабрацца да гэтага опуса. He напісаць жа пра кнігу яна не магла. Надта ж гучная пайшла пра яе пагалоска. Крытыкеса рашуча забарабаніла па клавіятуры, набіраючы назву будучай рэцэнзіі: ''Няздарныя высілкі аўтара Сіняга Марса". Потым злосна пацерла лоб, глынула гарбаты і выдаліла назву. Не!.. Трэба інакш. I забарабаніла зноў па клавіятуры: "Безгаловы раман і засохлы Сіні Марс". Крытыкеса задумалася. Безгаловы? Ну так. У рамане нейкія бясконцыя дыялогі з галавой. Значыць, ёсць безгаловае цела. Значыць, і раман безгаловы!.. Крытыкеса ўскочыла і нервова захадзіла па пакоі.
КНІГІ ОНЛАЙН
