Катэхізіс Помнік беларускай Рэфармацыі XVI стагодзьдзя

Катэхізіс

Помнік беларускай Рэфармацыі XVI стагодзьдзя
Выдавец: Юніпак
Памер: 312с.
Мінск 2005
84.26 МБ
Дзеля гэтага той, хто сьвятымі прысягае, славу Божую ў Бога забірае ды сьвятым, гэта значыць стварэньням, яе аддае. Супраць гэтага Сам Бог у прарока Ісаі так казаў: «Я Госпад: гэта імя Мае; і славы Маёй не аддам другому, і хвалы Маёй ідалам» (Іс. 42). А калі так, ня мае ніхто прысягаць інакш, як толькі імем Божым, бо напіса­на: «Госпада, Бога твайго, бойся і Яму служы, і Ягоным імем прысягай» (Паўт. Зак. 6).
ПЫТАНЬНЕ
Перад чым мае чалавек прысягаць? Бо некаторыя прысягаюць перад абразом, на які руку кладуць, або абраз той цалуюць.
АДКАЗ
Хаця ў цяперашнія часы ёсьць тэты звычай прысягаючы, класьці руку на абраз, а потым абраз цалаваць аднак мы, хрысьціяне, не павінны трымацца тых звычаяў, якія супярэчаць Божаму Слову або звычаям сьвятых Божых. Дзеля таго і ў прысязе маюць хрысьціяне той звычай захаваць, які або Сам Бог паказаў, або сьвятыя захавалі.
Сьвятое ж Пісьмо, распавядаючы пра клятву або прысягу Самога Бога ці якога-небудзь сьвятога, часта ўзгадвае ўздыманьне рукі, а ча­сам саму прысягу заве ўздыманьнем рукі. Напрыклад, у Эзэкіля Бог
клятву возъдвиженіемъ рукъ зоветь. Яко у Езекіила Богъ рече: «Гла­голахъ к дому Ізраилеву в пустыни, разлиати ярость Свою на ня в пус­тыни, яко потребити я, и сътворих, якожь паче всего, да ся имя Мое не осквернявит пред странами, изъ них же изведох я пред очима ихъ. Того деля воздвигох руку Мою на ня в пустыни, да бых не въвелъ ихъ до земли, ю же дах имъ» (Езек. 20).
Што рече: «Въздвигох руку Мою на ня», тако ся розумееть, яко бы реклъ: «Заклялъся есмъ». По тому жь в песни Моисееве Бог рече: «Воздвигну на небо руку Мою и кленуся десницею Моею». Зде зна­чится, иже клянушчіися мели тотъ обычай подняти въ небо руку. Тако Авраамъ клялъся царю Содомъскому. Бо егда у него царь про­силъ людей, а иные вси речи, которые былъ от четырехъ Царей от­нялъ, взяти ему велелъ, Авраамъ рече: «Воздвигаю руку мою къ Гос­поду Богу вышному, владеюшчему небомъ и землею, яко не возму». Где говорить: «Воздвигаю руку мою», тако ся розуметь, яко бы реклъ: «Кленуся». А к тому с тых словъ значиться, иже кто ся клялъ, руку в небо взносилъ.
А не толико таков взор у Старомъ Завете ест описанъ, но и въ Откровенью святого Іоанна о томъ обычаю тако написано: «Ангелъ, его же видех стояшча на морю и на земли, воздвиже руку свою къ небу и клял ся живомъ въ веки векомъ» (Поясну жь и у Дан. 12).
Обачи жь а паметоуй обычай, который Святое Писмо и Нового и Старого Завета похваляеть. Не знайдешь бо ни на одномъ месте, абы на образы, або на што иного кленушчіися руки клали, але е въ небо возносили. Прото и тепер не годиться иных обычаевъ вымышляти.
ПЫТАНЬЕ
Што о томъ розумеешь, естлибы кто присягнулъ што учинити, а потомъ бы обачилъ, иже онаа речь естъ противу Слова Божіего, маеть ли той для присягы оную речь деломъ исполнити, чи ли не маеть?
ОТКАЗЪ
Кто з необаченья або и нарокомъ обецуеть што неслушного учини­ти, а потом ся каеть и не чинить, хотя молбою обецалъ, той единою толь­ко согрешилъ. Лечь кто для слюбу або клятвы, боячися ее нарюшити, противу Закона чинить, того согрешенье не ест просто, але вже двояко. Бо ачь написано: «Помолитеся и воздадите Господеви» (Псалом 75), але тое розумети маемъ о побожныхъ молитвахъ, а не о безбожныхъ.
О сихъ бо на иномъ месте тако пишетъ: «Богъ не хотяй безакониа ты еси» (Псалом 5). Безаконие естъ всякаа речь, которую противу За­кона Божіа чинишь, того, кажеть, Богъ не хочеть. А иже безакониа Богъ не хочеть, чого деля ты безаконие чинити маешь? На взорь ма­емъ Ирода царя, который клялъся Иродиадиной дочце дати о што бы просила (Матф. 14: 1-13), а егда, научена от от матки, просила головы святого Предтечи и Крестителя Іоанна (Марк 6: 14-30), прошю, што мелъ учинити Иродъ? Мелъ ли клятве досытъ чинити?
кажа: «Дык Я сказаў, што вылью гнеў Мой на іх у пустыні, каб іх зьнішчыць. Зрабіў аднак іначай, каб імя Маё не было зьняважана перад народамі, бо Я вывеў іх на вачах іхніх. Але падняў Я руку Маю супраць іх у пустыні, што ня ўвяду іх у зямлю, якую даў ім» (Эз. 20).
Калі Бог гаворыць: «Падняў Я руку Маю супраць іх», — тое самае гэта значыць, што і калі б Ён сказаў: «Прысягнуў». Гэтаксама ў песьні Майсея Бог казаў: «Падыму Я аж да неба руку Маю і прысягну правіцай Маёй». Тут гэта значыць, што той, хто прысягаў, меў звычай падымаць руку ў неба. Так Абрагам прысягаў валадару Садомы. Бо калі валадар прасіў у яго людзей, а іншую ўсю маёмасьць, якую ён забраў у чатырох валадароў, загадаў сабе ўзяць, Абрагам адказаў: «Падымаю руку маю да Госпада, Бога майго Ўзвышняга, Творцы неба і зямлі, што не вазьму». Дзе кажа: «Падымаю руку маю»,— тое ж самае гэта значыць, што і калі б ён сказаў: «Прысягаю». I з гэтых словаў вынікае, што той, хто прысягаў, падымаў руку ў неба.
Ды ня толькі ў Старым Запавеце такі ўзор прыведзены, але і ў Адкрыцьці сьвятога Яна пра тэты звычай так напісана: «I Анёл, якога я бачыў стаячага на моры і на зямлі, падняў руку сваю ў неба і прысягнуў на Жывучага на вякі вечныя» (таксама кніга Данііла, разьдзел 12).
Разгледзь жа ды памятай звычай, які ўхваляе Сьвятое Пісьмо Новага ды Старога Запавету. Ня знойдзеш бо там аніводнага ўзору, каб на абразы або нешта іншае падчас прысягі рукі ўскладалі, але ў неба іх падымалі. Дзеля гэтага і зараз няварта іншых звычаяў выдумляць.
ПЫТАНЬНЕ
Што ты мяркуеш пра чалавека, які прысягнуў што-небудзь зрабіць, а потым убачыў, што тая справа супярэчыць Слову Божаму? Ці мае ён дзеля прысягі зрабіць тое, пра што прысягаў, ці ня мае?
АДКАЗ
Хто ненаўмысна або і наўмысна абяцае зрабіць штосьці няслушнае, а потым каецца ды ня робіць, хоць прысягаючы абяцаў, той саграшыў толькі аднойчы. Аднак той, хто, дзеля дамовы або дзеля прысягі, баючыся іх парушыць, чыніць супраць Божага Закону, той грашыць не адзін раз, а двойчы. Бо хаця і напісана: «Складайце прырачэньні і спаўняйце іх перад Госпадам Богам вашым» (Пс. 75), але гэта маем разумець пра прырачэньні пабожныя, а не бязбожныя.
Пра бязбожныя бо ў іншым мейсцы так напісана: «Бо Ты не такі Бог, Якому падабалася б беззаконьне» (Пс. 5). Беззаконьне — гэта кожная справа, якую ты робіш супраць Божага Закону і якая не падабаецца Богу. А калі беззаконьне Богу недаспадобы, дзеля чаго ты маеш чыніць беззаконьне? За ўзор маем валадара Герода, які прысягнуў дачцэ Герадыяды, што дасьць ёй ўсё, пра што б ні запытала (Мц. 14: 7). А тая, навучаная маткай, прасіла галавы сьвятога Прадвесьніка і Хрысьціцеля Яна (Мк. 6: 24). Пытаюся: што меў рабіць Герод? Ці меў ён выканаць тое, пра што прысягаў?
Домнимаю, яко нетъ того, кто бы не бачилъ, иже лепшей было Ироду не одну клятву, але и колько их зрушити, нежели святому чело­веку одну якую кривду учинити, не только животъ отняти. Прото и те­перь всякой клятвы нечестивой не маеть никто выполъняти, але того сердечьне жаловати, хочетъ ли въ следъ Ирода не ити.
За нечестивые пакъ клятвы оные почитати маемъ, которие суть або противу Божіа славы, або своего спасеніа, або ближного любви.
ПЫТАНЬЕ
Яко деръжишь о иноцехъ или о девственицехъ, которые молбою обешчають девъство ховати даже къ смерти?
ОТКАЗЪ
О девстве не годится зле розумети, понеже Апостолъ пишетъ, яко добро человеку жене не прикоснутися, и к тому рече: «Мню сее», — разумей девство, — «потребно быти за настояшчую нуж­ду» (1 Кор. 7: 24-35). И Самъ Христос похваляеть каженики, иже сами себе казять Царствія Небеснаго ради (Матф. 19: 3-15). А таков былъ Иліа, Іоаннъ и прочій.
Лечь ся надобе стеречи, абы есмо теперешных Иноковъ Мниховъ и всехъ, которые чорною ризою девство показують, з оными давными не ровнали. Бо въ иншый обычай перви они девицами были, нежели теперешній. Сихъ бо держяться великие блуды, наболей три. Первый блудъ их ест, иже в томъ девстве не хотять жити тако свободне, але аже ся молбою обешчавши. Того нигде Хрістос не повелелъ. Іоаннъ у девстве жилъ, але ся о немъ не пишеть, абы тое за мольбою чинилъ, по тому же Иліа. Апостолъ много пишеть о девахъ и юношах, але не­где жь имъ не повелеваеть обешчатися на весь живот тако жити, но паче ясне пишеть, иже можетъ дева замужь ити, а не съгрешить. Тако бо рече: «Ашче посагнеть дева, не съгрешила естъ».
Лечь теперешній девственники тако розумеють, иже кто бы от них, молбу отставивши, бракъ принялъ, той Іуды предателя горшый ест. Но боятися имъ потреба, абы не от оныхъ числа были, о которых къ Тімофею тако Апостолъ пишеть: «Духъ же речію глаголеть, яко въ последныя времена отступать неціи от веры, вънимаюшче доухом льстивым и ученіем бесовским, въ лицемеріи ложъ говоряшчим, соженомъ своею съвестію, възбранеюшчимъ женитися, и свенитися брашенъ, яже Богъ создана снеденіе съ благодареніемъ вернымъ и познавшіимъ истину».
Возри пилно в тые слова Святого Духа, а обачишь, о комъ ся розуме­ють. Явне бо оных отступники зоветь, который возбраняють женитися, тое пакъ возбраненіе ученіем бесовскымъ нарицаеть. Едали ся тое межи теперешныхъ девственниковъ не найдуеть? Прото потреба ся таковых остерегати, яко и Апостолъ повелеваеть, тако къ Коласаем пишучи: «Никото­рый же вас да не бес правды даеть, хотя смиреномудріемъ и въ службе аггельстей, яже не виде оуча» и прочая. Зде остерегаеть Апостолъ Коласа-
Мяркую, няма такога, хто б ня бачыў, што лепей было б Героду не адну, а некалькі прысягаў парушыць, чым сьвятому чалавеку найменшую крыўду ўчыніць, ня тое што жыцьця пазбавіць. Дзеля гэтага і за­раз ніхто ня мае ня толькі выконваць бязбожную прысягу, але і нават у сэрцы таго выкананьня жадаць, калі ня хоча пайсьці ўслед за Геродам.
За бязбожныя маем уважаць прысягі, што супраць Божай славы, асабістага збаўленьня або любові да бліжняга.
ПЫТАНЬНЕ
Што мяркуеш пра манахаў або цнатліўцаў, якія склалі прырачэньне, абяцаўшы захаваць дзявоцтва аж да сьмерці?
АДКАЗ
Пра дзявоцтва не належыць блага меркаваць, бо Апостал піша, што добра чалавеку не кранацца жанчыны, і да таго далучае: «Лічу гэта (значыць, дзявоцтва) за лепшае дзеля надыходзячых патрэбаў» (1 Кар. 7: 26). Ды Сам Хрыстос ухваляе эўнухаў, якія самі сябе выпакладалі дзеля Валадарства Нябеснага (Мц. 19: 12). Гэтакімі былі Ільля, Ян ды іншыя.
Але трэба нам сьцерагчыся, каб цяперашніх манахаў ды усіх, хто носіць чорныя шаты на знак дзявоцтва, з тымі даўнімі не раўняць. Бо іншым звычаем тыя першыя дзявоцтва захоўвалі, чым цяперашнія, што жывуць у трох вялікіх грахах. Перш грашаць яны тым, што не жадаюць у дзявоцтве жыць свабодна, але складаюць у малітве абяцаньне. Гэтага нідзе Хрыстос не пастанаўляў. Ян у дзявоцтве жыў, але пра яго не напісана, што ён склаў у малітве гэтае абяцаньне. Гэтаксама і Ільля. Апостал шмат піша пра цнатлівых дзяўчын ды юнакоў, але нідзе ім не загадвае, каб яны абяцалі ўсё жыцьцё так пражыць, наадварот, ён ясна піша, што дзяўчына можа замуж ісьці, і не саграшыць. Так бо сказаў: «Дзяўчына, калі ідзе замуж, не грашыць».