Катэхізіс Помнік беларускай Рэфармацыі XVI стагодзьдзя

Катэхізіс

Помнік беларускай Рэфармацыі XVI стагодзьдзя
Выдавец: Юніпак
Памер: 312с.
Мінск 2005
84.26 МБ
О таковыхъ Самъ Хрістос рече: «Блажени милостивіи, яко тіи помиловани будуть» (Матф. 4: 25-5: 14). Таковым на суде Сам Спасителъ речеть: «Прійдите, благословении Отца Моего, наследуйте оуготованое вам Царствіе от сложеніа миру. Възалках бо ся и дасте Ми ясти, въждадахся и напоисте Мя, сраненъ бехъ и въведосте Мене, нагъ и одеясте Мене, боленъ и посетисте Мене, въ темници бех и пріидосте къ Мне» и прочаа (Матф. 25: 31-46). А мало нижей: «Понеже сътвористе единому от сих братій Моих менших, Мне сътвористе».
ПЫТАНЬЕ
Яко Богъ оныхъ караеть, которіи противу тому Слову чинять?
ОТКАЗЪ
Розные суть грехи противу тому Слову, яко вышшей речено, для того теже и каранья суть або бываютъ розные.
Напервей лакомых людей караеть Богъ зде, на земли, недостатком и нишчетою. Тако бо Соломон пишетъ: «Мужь, хотяшчий скоро обогатитися и инымъ завидить, не знаеть, яко на него прійдеть нишчета» (Притч. 28). А мало пред тымъ рече: «Кто поспешаетьубогатитися, не будеть безъ вины». Ешче той же рече: «Кто зобижаеть нишчаго приспорити собе имения, отдасть потом богатъшему, а самъ обнишчаеть» (Притч. 22).
Явные суть сие сведества, яко Богъ караеть на сим свете, они же на сее осмое слово не паметують, але далеко горшей на ономъ свете обе­цалъ таковыхъ карати. То естъ всехъ немилостівых, которіи ближному часу потребы не пособляютъ, теже татевъ, лихоимцовъ, обидниковъ осудить Богъ въ вечную муку. Яко у Святом Евангелию написано, иже на оном страшном суде речеть Царь сушчіимъ о левицы Его: «Идите от Мене, про­клятіи, въ огонь вечный, оуготованый діаволу и аггеломъ его. Възалкахь бо ся и не дасте Ми ясти, въждадахъся и не напоисте Мене, страненъ бехъ, и не въведосте Мене, нагъ и не одеясте Мене, боленъ и в темници и не посетисте Мене» (Матф. 25: 31 -46). А мало нижей: «Понеже не сътвористе единому от сих менших, ни Мне сътвористе, и идутъ сіи в муку вечную».
казаў: «Лепш давайце людзям міласьціну з таго, што ўнутры, і ўсё будзе вам частым» (Лк. 11: 41).
ПЫТАНЬНЕ
Што Бог абяцаў паслухмяным гэтаму восьмаму слову?
АДКАЗ
Тым, хто паслухаецца гэтага слова, — значыць, хто задаволіцца сваім, не пажадае чужой рэчы ды са сваей маёмасьці будзе даваць міласьціну, — тым Бог абяцае і ў гэтым жыцьці дабраславенства, і ў будучым жыцьці збаўленьне.
Найперш такія маюць дабрабыт, як напісаў у Псальмах Давід: «Справядлівы чалавек шчодры і дае» і трохі ніжэй: «Я быў малады і пастарэў, ды ніколі ня бачыў, каб пабожны быў кінуты, каб род ягоны хлеба прасіў. Заўсёды ён шчодры і пазычае, і род ягоны будзе дабраслаўлёны» (Пс. 36).
Пра такіх Сам Хрыстос казаў: «Дабраславёныя міласьцівыя, бо яны будуць памілаваныя» (Мц. 5: 7). Такім на судзе Сам Збаўца скажа: «Прыйдзіце, бласлаўлёныя Айца Майго, насьлядуйце валадарства, прыгатаванае вам ад стварэньня сьвету. Бо Я хацеў есьці, і вы накармілі Мяне; быў хворы, і вы адведалі Мяне; быў у вязьніцы, і вы прыйшлі да Мяне» (Мц. 25: 35-36). I трохі ніжэй: «Тое, што вы зрабілі аднаму з гэтых меншых братоў Маіх, вы зрабілі Мне».
ПЫТАНЬНЕ
Як Бог карае тых, хто гэтае слова парушае?
АДКАЗ
Розныя ёсьць грахі супраць гэтага слова, як ужо вышэй было ўзгадана, дзеля гэтага і пакараньні ёсьць або бываюць таксама розныя.
Найперш хцівых людзей Бог карае тут, на зямлі, нястачаю ды жабрацтвам. Так бо Салямон піша: «Чалавек ліхога вока сквапны на багацьце, а ня ведае, што бяда прыйдзе на яго» (Прып. 28), а крыху раней перад гэтым ён кажа: «Хто хоча скора ўзбагацець — не міне кары» (Прып. 28). Ды ён жа сказаў: «Крыўдзіцель беднага аддасьць сваю маёмасьць багатаму, а сам зьбяднее» (Прып. 22).
Яўныя гэта сьведчаньні, як Бог карае на гэтым сьвеце тых, хто забываецца на восьмае прыказаньне, але нашмат горш Ён абяцае такіх пакараць у будучым жыцьці. Значыць, усіх неміласэрных, якія не дапамагаюць бліжняму ў час патрэбы, таксама злодзеяў, хабарнікаў, крыўдзіцеляў асудзіць Бог на вечную пакуту. Бо ў Сьвятым Эвангельлі напісана, што на Апошнім Судзе скажа Валадар усім, што леваруч Яго: «Ідзіце ад Мяне, праклятыя, у агонь вечны, прыгатаваны д’яблу ды анёлам ягоным. Бо Я хацеў есьці, і вы не далі Мне; прагнуў, і вы не напаілі Мяне; быў нагі, і не адзелі Мяне; быў хворы і ў вязьніцы, і не адведалі Мяне» (Мц. 25: 41-43). I трохі ніжэй: «Як вы не зрабілі гэта аднаму з гэтых меншых, то не зрабілі Мне. I пойдуць гэтыя на пакуту вечную».
По тому жь Апостолъ пишеть: «Не льстите ся, ни лихоимци, ни татие, ни пианици, ни злоляици, ни хишчници Царствіа Божіа не наследать» (1 Кор. 5: 12-6: 20). Соломонъ о немилостивых тако пишеть: «Кто замыкаеть ухо свое, когда вопиеть нишчий, той сам вопияти будеть и не оуслышится» (Притч. 21).
ПЫТАНЬЕ
Говори девятое Слово Божіих заповедей.
ОТКАЗЪ
Девятое слово есть: «Не посведчишь на своего ближного сведества лживого».
ПЫТАНЬЕ
Яко ся сее слово разуметь, або чого по насъ Богъ хочеть у томъ слове?
ОТКАЗЪ
Того по насъ Богъ хочеть у том Слове, абы есмо на всякъ часъ прав­ду заховали, знали, говорили и чинили противу ближному нашему.
ПЫТАНЬЕ
Которие суть добрие дела того Слова?
ОТКАЗЪ
Напервей о кажном у собе добре розумети, а на своей совести уквапливе никого не осужати. Пред правом або пред судом правду сознавати. Оумовы, приреченья крепко держати. Славу добрую о кажномъ пушчати. Слова всехъ на добрую сторону выкладати.
ПЫТАНЬЕ
Которие суть злые дела того слова?
ОТКАЗЪ
Всякая неправда валчить на тое слово. Напервей грех есть, або злое дело, противу сему слову у себе на своей совести о комъ зле розумети.
Грех естъ пред судом иначей, нежели было, съзнавати, хотя жь и на отца або на иного съродника или племеника.
Грех естъ приреченья, угоды, записы, присяги и всякие умовы ламати.
Грех естъ на славе доброй кого казити.
Грех естъ чии слова ницовати, абы што у добрый обычай кто рече, на злы розумъ опорочати.
Грехъ естъ невинного до права потягати.
Трехъ естъ винным будучи до права дати ся позывати.
Трехъ естъ о несправедливую речь у праве от кого говорити.
Грехъ естъ с правды неправду, або з неправды правду діалектікою або риторікою учинити.
Трехъ естъ ласкаве ся кому словомъ обецовати, а на сердци зло ему мыслити або его не любити. Таковых людей тепер ест много. И вся неправда трехъ естъ противу тому девятому слову.
Таму і Апостал піша: «Дык не падманвайце сябе: ані злодзеі, ані хціўцы, ані п’яніцы, ані рабаўнікі ня возьмуць у спадчыну Валадарства Божага» (1 Кар. 6: 10). Салямон пра неміласэрных так піша: «Хто вушы свае затыкае на кліч беднага, той сам будзе прызываць, але ня будзе выслуханы» (Прып. 21).
ПЫТАНЬНЕ
Кажы дзевятае слова Божых прыказаньняў.
АДКАЗ
Дзевятае прыказаньне: «Ня сьведчы фальшыва на бліжняга свайго».
ПЫТАНЬНЕ
Як гэтае слова разумець, або што Бог хоча ад нас у гэтым слове?
АДКАЗ
Бог хоча ад нас у гэтым слове, каб мы ва ўсякі час праўду захоўвалі, ведалі, гаварылі ды рабілі нашаму бліжняму паводле праўды.
ПЫТАНЬНЕ
Якія ўчынкі, паводле гэтага слова, добрыя?
АДКАЗ
Найперш — пра кожнага думаць добрае і ў сваім сумленьні нікога пасьпешліва не асуджаць. Потым вызнаваць праўду перад законам або перад судом. Дамовы, прысягі цьвёрда спаўняць. Добрае пра кож­нага гаварыць. Словы кожнага чалавека на добрае разумець.
ПЫТАНЬНЕ
Якія ўчынкі парушаюць гэтае слова?
АДКАЗ
Усякая няпраўда парушае гэтае слова. Першы грэх, або благі ўчынак, паводле гэтага слова, — пра некага благое думаць.
Грэх перад судом інакш, чым было на самой справе, сьведчыць, хаця б і пра бацьку або іншага роднага ці сваяка.
Грэх парушаць абяцаньні, пагадненьні, запісы, прысягі ды ўсякія дамовы.
Грэх зьнеслаўляць добрае імя.
Грэх перакручваць словы іншага або штосьці добрым звычаем сказанае на благое зьмяняць.
Грэх бязьвіннага на суд выклікаць.
Грэх, вінаватым будучы, да суду даць сябе выклікаць.
Грэх на судзе ад імя іншага сьведчыць пра несправядлівую справу.
Грэх дыялектыкай або рыторыкай зьмяняць праўду на няпраўду або няпраўду на праўду.
Грэх ласкава некаму на словах абяцаць, а ў сэрцы благое супраць яго думаць ці яго не любіць. Такіх людзей зараз многа. I кожная няпраўда — грэх супраць гэтага дзевятага слова.
ПЫТАНЬЕ
Ино не годиться и пастыром або учителем греховъ обличати? Бо и Христос рече: «Не судите, да не осужени будете».
ОТКАЗЪ
Сие слова не стоять напротиву судьям, пастыром, родителемъ и иным таковымъ особамъ, але только възбраняють, абы другъ друга не соромотилъ а не потварал. Опричных судовъ боронить Господь, а не врядовыхъ, ани тыхъ, которые з любви братерское походять. Бо на тот обычай Самъ Хрістос судити або обличати велить. Яко в Матфею на­писано: «Ашче съгрешить к тебе братъ твой, иди, обличи его междоу собою и темъ единемъ».
Пророку теже Самъ Богъ повелел людей своих грехи оповедати: «Возопій, — рече, — крепостію и не пошчади. Яко труба възнеси глас свой, и възвести людем Моимъ грехы ихъ и дому Іаковлю безакония ихъ» (Ісаіа 58). Бетъ бо уряд Пророческій, Апостолскій и всех учи­телей грехы людемъ оказовати, абы от них бегали. Прото Креститель Хрістовъ Іоаннъ обличал Ирода (Марк 6: 14-29), Пророци лжепророкы, Хрістос Самъ и Его Апостоли и Стефанъ обличали фарісеи и всехъ лицемерей (Деан. 6-7). Але на томъ перестаньмо.
ПЫТАНЬЕ
Естли всякая ложь трехъ, ино Авраамъ съгрешилъ коли, пришедши въ Египет, не сказалъ, абы Сарра жона его была, але ее сестрою своею звалъ (Быт. 12, 20, 26)? Тое жь учинилъ, коли гостилъ въ земли Герарской. По тому жь учинилъ и Ісаакъ в той же земли Герарской.
ОТКАЗЪ
Иншая речь есть ложь, а иншаа потребное утаенье. Ложь бо есть, коли кто правъду отменяеть в неправду, хотячи тако ближному зло учини­ти, або ему ушкодити. Кто бы тако чинилъ, винен бы сему девятому слову.
Лечь святіи мусели под час некоих делъ таити, абы тым обычаем горшимъ речамъ вины не дали. Яко на взор маешь бабы Еврейские (Исход 1), которие пред Царом Египетским на жоны Еврейские сложи­ли, яко бы оные при роженью детокъ бабъ не требовали. Не была то правда, але добре бабы учинили, абы потому от окрутного повеленья Царева волные были. Бо имъ былъ Царь велелъ весь полъ мужескій у Евреянокъ убивати. А ижь оные бабы у том не съгрешили, свечить Дух Святый Моисиомъ, где тако пишеть, ижь для того учинилъ Богъ добре бабамъ тымъ.