Казкі беларускіх пісьменнікаў
Выдавец: Юнацтва
Памер: 206с.
Мінск 1983
Падаліся ў свет браты 3 ціхай вёскі Чараты.
За спіной шмат вёрст сплыло. Бачаць — Звонкае сяло, I царква,
I панскі дом —
Мо з дарогі адпачнём?
Хай нас абмінуць напасці. Мы шукаем праўды, Шчасця!
Крочаць вёскаю браты.
Пан насустрач, Як святы:
— Ідзяце вы ад каго-о?.. Вы шукаеце чаго-о?..
— Ў вёсцы Чараты адвечна Ў горы мы жылі, Галечы.
Хай нас абмінуць напасці. Мы шукаем праўды, Шчасця.
I сагнуліся ў дугу.
Ніна Мацяш. Два браты і сякера 155
Мікола Маляўка. Як зайцы з тушканчыкамг ў футбол гулялг 159
Павел Місько. Старамодны заяц 163
Іван Муравейка. Казка пра Мінутуі Анюту . . . 169
Аляксей Пысін. Лясная газета 171
Пятро Рунец. Як Заяц Мядзведзю памагаў . . .174
Вера Сурская. Маладыя дубкг 177
Максім Танк. Былгна пра касмічнае падарожжа
Мураша Бадзгнг 180
Ніна Тарас. Кот, сабака і мыш 185
Раман Тармола. Тры ластаўкг 187
Кастусь Цвірка. Пчолы г кветкі 192
Мікола Чарняўскі. Незвычайны ўрок 195
Станіслаў Шушкевіч. Пчала і Авадзень .... 198
Іван Шуцько. Палахліўцы 200
Алесь Якімовіч. Чырвоная зорка 201
Составленне Прнны ( таннславовны Чепловодской СКАЗКЙ БЕЛОРУССКМХ ПНСАТЕЛЕЙ Для детей дошкольного u младшего школьного возраста Мннск, нздательство «Юнацтва» На белорусском языке
Рэдактар Ул. I. Карызна
Мастацкі рэдактар А. Ул. Ружо Тэхнічны рэдактар Г. М. Шашко Карэктар Л. I. Саўчанка ІБ № 145
Здадзена ў набор 12.11.82. Падп. да друку 14.03.83. Фармат 70Х90'/іб. Папера афс. № 1. Гарнітура часопісная. Афс. друк. Ум. друк. арк. 15,21. Ум. фарб.-адб. 31,30. Ул.-выд. арк.
12,09. Тыраж 80 000 экз. Зак. 3141. Цана 85 к.
Выдавецтва «Юнацтва» Дзяржаўнага камітэта БССР па справах выдавецтваў, паліграфіі 1 кніжнага гандлю. 220600, Мінск, праспект Машэрава, 11.
Мінскі ордэна Працоўнага Чырвонага Сцяга паліграфкамбінат МВПА імя Я. Коласа. 220005, Мінск, Чырвоная, 23.
Зноўку волаты-браты 3 ціхай вёскі Чараты Ля царквы ўраблялі поле, Пракліналі сваю долю. Стала неба ім з аўчыну. — Знайсці праўду навучы нас! Крыж папок узняў і кажа: — Вось яна, Ўся праўда ваша!
Працаваць вам зноў і зноў На папоў, I на паноў.
Плюнулі браты, Пайшлі
Шукаць праўду на зямлі.
Сустракае іх купец Тоўсты, Быццам бы капец.
— Ў вёсцы Чараты адвечна Ў горы мы жылі, Галечы.
Хай нас абмінуць напасці.
Мы шукаем праўды, Шчасця.
Той пакратаў бараду: — Добра, Адвяду бяду.
Праўда вас не абміне — Папрацуйце вы ў мяне.
Зноўку волаты-браты 3 ціхай вёскі Чараты Працавалі, Працавалі, Мазалёў панажывалі. I сказаў малодшы:
Ну, 3 мяне годзе гнуць спіну!
I дадаў малодшы брат: — Падаюся я назад — Праўды ў свеце не знайсці. Трэба мне дамоў ісці...
I вярнуўся зноў у вёску.
Брат старэйшы безліч вёснаў Праўду на зямлі шукаў, Лёс свой з фабрыкай звязаў. Працаваў і год
I два —
Кругам ходзіць галава:
— Век гібець няўжо ў нудзе? Праўда,
Ў рэшце рэшт, Ты дзе?
Зноў і год,
I два працуе,
Чуе *
Гутарку такую:
— Ёсць на свеце чалавек... Ён галоту ў шчасны век Неўзабаве прывядзе.
I не быць, He быць бядзе!.. Дасць ён мудрую параду, Адшукаць як шчасце, Праўду.
Брат старэйшы зноў з ахвотай Па лясах
I па балотах
Крочыў шмат начэй і дзён — Горад над ракой відзён.
Пот з ілба, знямоглы, выцер: — Пэўна, гэта будзе Піцер? Дзе тут Леніна знайсці?..
— Трэба ўслед за мной ісці,— Адказаў яму рабочы
I наперадзе пакрочыў.
Увайшлі яны ў пакой.
Ленін паказаў рукой
Сесці,
I пытае ціха:
— Радасць прывяла вас?
Ліха?..
Брат старэйшы адказаў: — Праўду доўга я шукаў У пана,
У купца,
У папа...
Ледзьве-ледзьве не прапаў.
I на фабрыцы —
Вось радасць! —
Чую:
Ленін — гэта праўда!
Ленін сеў —
Святло ў вачах:
— Праўда?..
Вось яна —
Ў руках...
У руках сялян, Рабочых...
Грамадой за ёй пакрочым!
Знішчым мы цароў,
Паноў,
Ім не піць працоўных кроў!
Брат на фабрыцы ізноў.
Сонца Ільічовых слоў
• 6 Зак. 3141
145
Перадаў сябрам-рабочым, Тым, хто праўды, Шчасця хоча.
Праўда ў гарады і вёскі Паплыла на светлых вёслах, I ў семнаццатым народ 3 ёю выйшаў у паход. Вёў мільёны за сабой Ленін
На апошні бой.
Сцягам для усіх бяспраўных Стала
Ленінская праўда!
Уладзімір ЛІПСКІ
Разумны пеўнік
ХІЬылі-былі дзядуля і пеўнік. Дружна жылі, у згодзе. Дзядуля каля хаты завіхаўся ды грэўся на сонейку, а пеўнік збіраў зярняткі ды весела спяваў.
Аднойчы пайшоў пеўнік пагуляць. Ішоў, ішоў і апынуўся ў лесе. Цікава там: трава высокая, дрэвы вялікія, жучкоў і казюлек розных не злічыць.
Загуляўся пеўнік, аж раптам чуе: туп-туп... Прыгледзеўся, а гэта бягуць па сцежцы воўк і ліс. Бягуць і пра нешта паміж сабой размаўляюць.
Пеўнік пад корч схаваўся, лістком накрыўся, слухае.
— Вой, як есці хочацца! — стогне воўк.
— I ў мяне жывот пусты,— скардзіцца ліс.— Нічога з учарашняга дня не еў.
— Чуў я, браце ліс, што недзе на ўзлеску хатка стаіць, а ў ёй певень і дзядуля жывуць.
— Вось бы нам да іх! — аблізнуўся ліс.— Мне б і пеўніка хапіла. Толькі дзе ж тая хатка?
— Вунь воблака плыве. Можа, яно ведае? Давай спытаем,— прапанаваў воўк.
— Давай,— згадзіўся ліс.
Воўк сеў на заднія лапы, закінуў галаву ўверх і завыў:
— Во-облака, во-облака, скажы, дзе жыву-уць дзядууля і пеўнік?
Але воблака не сказала, дзе шукаць дзядулю і пеўніка, хаця і ведала. Яно нахмурылася і пралілося на злыдняў халодным дажджом. Воўк з лісам — пад выварацень. Сядзяць на мокрых хвастах і скавычуць.
Перастаў дождж, сонейка выглянула. Падумаў пеўнік, што ваўка з лісам і блізка няма, вылез са сваёй схованкі. Ускочыў на пянёк ды ад радасці я-як закрычыць на ўвесь лес:
— Ку-ка-рэ-ку!
Пачулі воўк з лісам — і да пеўніка. А той наўцёкі!
— Стой, певень! — хрыпатым голасам закрычаў воўк.
— Пеўнік, пачакай,— просіць ліс.
Бяжыць пеўнік па сцежцы хутка-хутка, крыламі лапоча, нагам памагае. А воўк — напрасткі, праз гушчар, каб спеваку дарогу адрэзаць.
Выскачыў пеўнік на ўскраек лесу — хата дзядулева ўжо відна, а ратунку няма: апярэдзіў яго воўк.
— Стой, певень! — крычыць.— Ад мяне не ўцячэш! З’ем цябе зараз! I дзядулю праглыну!
Задрыжаў пеўнік, аж прысеў ад страху і вочы заплюшчыў: не жыць яму болей на свеце.
Тут і ліс падбег:
— Адступіся, воўк, гэта мой абед!
— Чаму твой? — раззлаваўся воўк.
— Певень малы, худы, якраз мне аднаму,— сказаў ліс.
— А я галодны застануся? — зароў воўк.
Пеўнік тым часам крыху ачомаўся ад страху.
— He злуйся, воўк,— сказаў ён ціхім голасам,— паблізу мой дзядуля жыве. Вунь ягоная хатка пад чорным дахам. Адпусці мяне, дык я папрашу, каб ён вам добрую вячэру падрыхтаваў. . . „
Падумалі-падумалі воўк з лісам і адпусцілі пеўніка.
А вечарам прыйшлі да дзядулевай хаткі, грукаюць у акно:
— Дзед, вынось вячэру!
— Але, але,— пачуўся з хаты дзядулеў голас, — расхінайце мех, я ўкіну туды барана.
Воўк і ліс расхінулі пад акном вялікі мех. Акно расчынілася, і нешта жывое бух туды! Воўк закінуў мех на плечы і бягом у лес. Ліс за ім ледзь паспяваў.
Спыніліся, развязалі матузок. А з меха — я-як выскачыць сабака! Ды вялізны-вялізны! Злосны-злосны! Сабака як загыркаў, як забрахаў на ўвесь лес! Воўк з лісам ад нечаканасці ледзь не пападалі. Ім падалося, што на іх нападае страшэнны звярына.
Вой! Вой! Ратуйце! — закрычалі яны ў два галасы і далі дзёру. .
А дзядуля з тае пары стаў яшчэ больш любіць і шанаваць свайго пеўніка, бо ён жа не толькі галасісты, але і разумны.
Зязюльчыны слёзы
Цралятаюць зноў думы, як ляцелі не раз, і прынеслі мне сумны пра мінулае сказ.
Чырванее ўжо лісце, восень блізка зусім... ...Чалавек жыў калісьці, называўся Максім.
Як ты, бедны Максіме, было многа такіх, толькі казкі з іх імем не прайшлі праз вякі.
Гэту ж казку-быліну людзі склалі ў свой час, а яна з той часіны і дайшла аж да нас.
I
Жыў Максіме на свеце, ён не жыў, а гібеў, ні зярнятка — у клеці, і жывёлы не меў.
На здзічэлым палетку рос адзін толькі мох.
Чым карміць было дзетак, а яны — як гарох.
Меў сястру ён багачку, не Максіму раўня.
Жабраку нат падачкі шкадавала яна.
У харомах прыгожых панавала сястра: клеці поўныя збожжа, а каморы — дабра.
Ля харомаў зялёны сад духмянасць разліў; не злічыць у ім плёнаў: грушаў, яблыкаў, сліў.
I жылі так на свеце брат з сястрою калісь.
Казка мае на мэце расказаць, як жылі.
II
Вось прыйшоў год галодны, і прыйшло гора з ім, і Максім наш гаротны галадае зусім.
3 жонкай елі травіцу: шчавялёк, лебяду, чым жа дзеткам карміцца?
А іх пяць — на бяду.
I з іх кожны маленькі, хоць скарынку, а дай.
Колькі слёзаў і енку, хоць ты сам памірай.
Тут сапраўднае гора на Максіма лягло, навалілася зморай ды і душыць яго.
— Дзе ратунак тут знойдзеш? Памірае сям’я.
Куды з просьбаю пойдзеш?
Эх ты, доля мая!
III
Максім ведаў замашку сястры роднай сваёй, у яе дастаць цяжка нават снегу зімой...
I скупы яе нораў, і шкада ёй дабра,
ды што зробіш у горы яна ўсё ж ткі сястра.
— Сэрца ёй, можа, ўзрушу... Я знямог ад пакут.
Накарміць дзетак мушу, не да гонару тут.
I Максім наш убогі, торбы ўзяўшы са тры, павалокся дарогай да багатай сястры.
IV
Максім крочыць павольна, а навокал вясна, шчодра кветкі ў прыволле рассыпае яна.
Наняла хор птушыны, каб зямлю весяліў, каб звінеў несупынна салаўёў пераліў.
Лісцік кволенькі новы пакрывае галлё, а на руні зімовай промень сонца залёг.
Каля гнёздаў у птушак Надта многа клапот, ды, відаць, шчабятушкі вельмі спраўны народ.
Сонца ззяе на небе, жаўрукі не маўчаць, там дзе трэба—не трэба заквітнеў малачай.
Наш Максім усміхнуўся, гэта бачачы ўсё, навакол аглянуўся, зноў адчуўшы жыццё.
Да сястры ён у госці паспяшае хутчэй.
На ім — скура ды косці... Думкі поўны надзей.
V
— He адмовіць сястрыца, пашкадуе мяне.
Ў сэрцы радасць іскрыцца, ён наперад імкне.
I шпарчэй крочаць ногі, Максім бедны наш рад. Дасць сястра дапамогу,— ён жа родны ёй брат.
VI
Вось і двор той, харомы, як карункі, разьба.
Брату ўсё тут знаёма, ён не раз тут бываў.
Сад шуміць веснім шумам, з клёнам шэпчуць вятры; толькі брат тут падумаў: «Не відаць штось сястры».
VII
Пышнай паняй да брата выйшла ўрэшце сястра.
He паклікала ў хату, было шкода дабра.
Пазаві ж — пачастунак, як не хочаш, а дай.
Потым трэба і ў клунак, усё давай ды давай.
I, нахмурыўшы бровы, позірк кінуўшы ў сад, не сказаўшы ні слова, павярнула назад.
Ля харом, нерухомы, зноў застаўся Максім. Было цяжка, вядома,— абяссілеў зусім.
КНІГІ ОНЛАЙН
