Казкі беларускіх пісьменнікаў
Выдавец: Юнацтва
Памер: 206с.
Мінск 1983
— He плач,— сказаў хохлік.— Давай цяпер, калі ты ростам такі, як я, будзем аглядаць мае скарбы пад зямлёю.
— На волю хачу, да дзеда! — яшчэ галасней заплакаў Саўка, бо ў яго ўжо адпала ахвота скарбы глядзець.
— Вось табе і адважны,— пачаў кпіць з яго хохлік,— звяроў страшных не баяўся, а цяпер плачаш. Сорам, а яшчэ такі хлопец! Глянь, Саўка, налева і дзівіся!
Як глянуў Саўка налева, дык адразу плакаць перастаў, бо сярэбраныя палацы замігацелі пад зямлёй. Увёў хохлік
Саўку ў палацы. Як заблішчалі залатыя сцены і дарагія камяні на сталах, дык Саўка аж засмяяўся з радасці і забыўся аб усім на свеце.
— Гэта мае палацы,— тлумачыў яму хохлік.— Я тут жыВУ з усёй маёй вялікай грамадой. Мы ўсе вельмі багатыя. Мая грамада разышлася па ўсіх кутках зямлі на працу. Кожны хохлік мае багатыя скарбы — куе і куе золата і дае багацце таму з людзей, хто шчыра працуе. Матка-зямля мае шмат багацця. Яна шчодрая да тых, хто любіць працаваць. Без мазалёў і поту ніякіх скарбаў не знойдзеш.
Раптам пачуўся шум пад зямлёй. 3 усіх бакоў, з усіх шчылін пачалі сыпацца хохлікі, як залатыя сняжынкі, як брыльянтавы мак, як жывы каляровы дождж. Малюсенькія-малюсенькія, драбнюткія-драбнюткія і многа-многа, ажно ў вачах мігацела, гледзячы на іх. А ўсе, відаць, працаўнікі заядлыя, майстры адукаваныя: хто з сякерай, хто з рыдлёўкай, хто з малатком, хто з мяшочкам за плячыма, а хто з такім дзіўным інструментам, што Саўка і не ведаў, што гэта.
— Гэта мая сямейка на вячэру прыйшла... Гэй, ты! паклікаў хохлік аднаго з кампаніі.— Як расце поле таго ратая, што раней за ўсіх у вёсцы на шнур свой выходзіць?
— Вельмі добра расце... Я сам даглядаю жытнія зярняткі, кармлю іх зямельным сокам і паю расіцай.
— А ты што сягоння зрабіў? — крыкнуў ён другому.
Я глядзеў за тым, каб сад добра расцвітаў, каб вецер без пары кветак не зрываў.
Ну, глядзі, бо гаспадар дзень і ноч у садзе капаўся, трэба, каб яблыкі былі, як гарбузы, а грушы — як кулакі.
А ты, жэўжык, што рабіў? — звярнуўся ён да трэцяга.
— Я пільнаваў агарод з агуркамі. Лічыў і лічыў, бо трэба, каб сёлета было шмат агуркоў.— I хохлік пачаў лічыць па пальцах.
— Пяць коп гаспадару; шаўцу, што яму боты шыў,— тры капы; кавалю за рыдлёўку — тры капы; хлопчыку, які ваду цягаў,— тры...
— Ах ты такі і сякі!—зазлаваўся старшы хохлік.— Чаму ты гэтакі скупы? Глядзі, каб усім было не меней як па дзесяць коп!
— Буду старацца,— пужліва сказаў працаўнік.
Падышоў новы хохлік з кнігай і пачаў чытаць аб тым, як хлопчыкі ў школах вучацца, хто стараецца і хто толькі мух ловіць. Доўга чытаў ён аб гэтым, пералічваючы ўсіх сяброў і знаёмых Саўкі.
— Рыхтаваць старанным хлопчыкам самыя найлепшыя гасцінцы, а гультаям і абібокам нічога не даваць! — загадаў старшы хохлік.
Пасля розных распытванняў працавітыя хохлікі селі вячэраць. Чаго-чаго там ні было на вячэру: самыя найлепшыя прысмакі, якія толькі ёсць на зямлі. Саўку як госцю, вядомая рэч, пападаліся найсмачнейшыя кавалкі.
Павячэраўшы сытна, Саўка заснуў і не паспеў азірнуцца, як апынуўся на ложку сваім у дзедавай хаце.
3 таго часу болей Саўка не шукаў скарбаў, бо ведаў, што матка-зямля мае іх у сябе вельмі шмат, але дае толькі тым, хто працуе. I Саўка ўзяўся за навуку, каб навучыцца працаваць.
Мароз-партызан
Н бы свацця, ў белай ваце Ёлка пышная у хаце Разлівала яркі бляск, I ладоняў чуўся пляск,
I дзіцячы смех да слёз, I кружыўся карагод.
А сівенькі дзед Мароз Адпраўляўся у паход.
Ён пайшоў ад ёлкі проста Вузкай сцежкай снегавой. Многа вёсак, многа вёрстаў Дзед пакінуў за сабой.
I ўжо кайстра апусцела, I ў паходзе ўжо знямог. Ад хады не чуе ног.
Толькі раптам — дымкай белай Слуп узняўся: — Хто б так мог?
3-пад рукі дзед пазірае, Слепіць вочы беллю гладзь: — Што за конніца такая?
Што за войска? — He пазнаць!
А снягоў, снягоў аблокі 3 ветрам мчацца ў перагон. Дзед суцішыў нават крокі, Адышоў з дарогі к боку: — Што за гул такі, за звон?
Пад нагамі дол гушкае Перазвон і грукат той. 3 белай хмары выплывае Белы танк наш са звяздой, А за ім з кустоў ракіты Танкаў цэлы карагод.
А танкісты: —Дзед, скажы ты, Ці падыме танкі лёд?
Дзед сустрэчы з імі рады, Ён дае свае парады, Праз які праскочыць брод: — Дайце сесці крыху ззаду,— Замарожу я вам лёд.
Сеў на танку між байцамі, Іх махорку курыць дзед, Іх сілкуецца харчамі: — Даспадобы ваш абед.
Танкі з броду ўжо прымкнулі,— He замёрз між лесу брод.
На ваду падзьмуў дзядуля,— На вадзе лёг цвёрды лёд.
Прынялі лёд інжынеры, Напісалі у паперы:
— Добры лёд,— звініць, як сталь. I мароза ў штаб-кватэру:
— Заслужыў ты, дзед, медаль.
I медаль чапляюць к шубе. Пышны вус
Дзед падкруціў: — Ажно глянуць неяк люба, Гэткай славы я дажыў.
I далей рванулі танкі Па раўніне снегавой. Каля Сожа сінім ранкам Завязаўся з немцам бой. Секлі немцаў кулямёты. Білі ворагаў з гармат: Танкі нашы між балота Слалі немцаў у накат.
Бой заціх, і над лясамі, Над закуткам — супакой. Развітаўся дзед з байцамі: — Шлях далёкі, хлопцы, мой.
Памахалі ўслед танкісты: — Хай шчаслівы будзе шлях! Лесам цёмным, полем чыстым Дзед Мароз ідзе ў прасцяг.
19
Ён пакінуў фронт далёка
I магутны гул гармат:
Пільным зрокам, дбайным вокам Азірае далягляд.
Ён усё тут прыкмячае,— Быў ён тут мінулы год. У калгасе каля гаю Жыў багата тут народ. Дзед прыносіў дзецям ёлку 3 верхавінаю густой.
Той закутак, тая горка,— Ды ні звання вёскі той.
Папялішча толькі стыне, Толькі гары горкі пах; Серабрыцца белы іней На пасохлых быльніках.
Хмурыць бровы дзед сурова, Ные сэрцам і душой, Полем, лугам, праз дуброву Крочыць сцежкай снегавой.
Зноў знаёмая сяліба I знаёмы шум прысад.
Да вакна дзед... Зірк у шыбу — Штаб нямецкі акурат.
I на сэрцы стала горка, Закіпеў у сэрцы гнеў: — Запалю, паны, вам ёлку, Каб з вас кожны спапялеў.
Каля ганку, ля парога, Замарозіў вартавога, Нерухома труп ляжыць: — Рад хоць гэткай дапамогай Я народу паслужыць.
I далей пайшоў дзядуля Полем, лесам напрамік. Немцы нават і не чулі, Як у стан да іх пранік.
Таму рукі, таму ногі, Таму нос ён ледзяніць: — Рад хоць гэткай дапамогай Я народу паслужыць.
Свішча гучна і рагоча, Сыпле снегам дзед Мароз.
Да чыгункі к немцам крочыць,— Замарозіў паравоз.
Ад чыгункі, на палянку, . Што між лесу' за ракой, Бачыць танкі, блізка танкі На раўніне снегавой.
— Будзе вам усім магіла, Будзе крышка вам усім... Размахнуўся з усёй сілы Снегавеем дзед сухім.
— Адплачу я вам за гора, I за попел родных хат... Замарозіў ён маторы,— Hi наперад, ні назад.
Коле ў вочы, коле ў вушы Дзед танкістам-чужакам. Выдзімае з подлых душы: — Адплачу за ўсё я вам.
Енчаць, бегаюць салдаты: — Напаткаў нас горкі лёс... Партызанскія гранаты Узнялі іх да нябёс.
А дзядуля стаў на лыжы
I па снезе ў далягляд...
Бачыць — повар тоўсты, рыжы Кашу варыць для салдат.
Дзед дзьмухнуў вятрамі ў кухню, I агонь у міг патух.
— Няхай чахне, няхай пухне Вораг люты з галадух.
Снег віхрыцца, снег дыміцца — Помсціць люта немцам дзед: Стрэне Ганса, стрэне Фрыца — Адпраўляе на той свет.
Дзе ён пройдзе — там магілы Скрозь з разбойніцкіх салдат. Людзі хваляць яго сілу, I сяброў ён мае шмат.
Ён разведку сваю мае,— Кожны куст укрыць гатоў. Раным-рана выйшаў з гаю I да вёскі падышоў.
Дзеці выбеглі к старому: — Дзед, атрад нямецкі ў нас, He схапілі б хаця вас?..
— Мне вядома, мне вядома, Я прыкончу іх ураз.
Дзед як хлопне ў рукавіцы,— Разгуляўся ураган,
Вымеў душы з подлых фрыцаў, На касцях намёў курган.
I далей, далей за вёску, Толькі посвіст, толькі звон, Толькі лыжаў дзве палоскі На снягу пакінуў ён.
*
Каб наблізіць перамогу, Дзед майструе нам дарогі. А чужынцам дапякае To марозам, то пургой.
Ім дарогі замятае, Ім акопы забівае I навечна іх хавае У магіле ледзяной.
Генадзь БУРАЎКІН
Зай і Пеця
Непрыкметна пад вятрамі Дрэвы скінулі убор.
3 неба зноў зляцелі самі Мухі белыя на бор.
Пакружылі ціхім роем
I паселі на галлі, За гарою, пад гарою Гурбы снегу намялі.
У зацішку верасовым, Дзе сям’я старых бяроз, Зай сабе прыгледзеў сховы, Каб адлежвацца ў мароз.
Моўчкі слухаў, як над вухам Ціша інеем трасе, Як яліны-векавўхі Уздыхаюць пакрысе.
He здзівіўся, як аднойчы Расхадзіліся вятры, I кракталі сосны ўночы, I зваліўся дуб стары...
Паміж хвой стагнала
глуха,
У вяршалінах гула, Лютавала завіруха Аж да самага святла.
Гэта снежная навала Зноў прынесла халады, Норы ўсе замуравала, Пазакрыла ўсе хады.
Прахапіўся Зай уранні — I ў яго засыпан ход.
Лапамі пабарабаніў, Ды не зрушыўся сумёт.
Свіснуў Зай ніякавата: — Вось свавольніца-зіма. Рыхтаваў сабе я хату, Атрымалася —
турма.
Мне такі спакой нямілы.
Так і з голаду памру...— I, напружваючы сілы, Зай пачаў капаць нару.
Пот з яго каціўся градам, Лапы млелі, а праз снег
Так спагадна і прынадна Заінелы дзень яснеў,
Як лісой загнаны, дыхаў, Ды, забыўшы на спачын, Прадзіраўся Зай паціху, Гурбу снежную тачыў...
I нарэшце ўцёк з палону, Выпаўз Зай на белы свет, 3 вусаў пот злізаў салёны
I аддыхаўся як след.
Паглядзеў, як бела-бела
Леглі гурбы з краю ў край, I зажмурыўся самлела I прылёг, стамлёны, Зай.
Ці то праўда, ці то сніцца —
Цішыні не чуў такой...
Ды спалохана сініцы Праляцелі талакой.
Зазвінелі таямніча:
— Цінь-цінь-цінь...
— Дзінь-дзінь-дзінь...
— Ходзіць лесам паляўнічы. Сцеражыся, Зай, глядзі...
I сарока— вось праныра! — Затрашчала на ўвесь лес. Заяц вушы натапырыў, Напружыніўся увесь.
I здалёк пачуў прывычна Брэх і смех, і грук, і звон. Значыць, ходзіць паляўнічы, He міне паляны ён.
Трэба зноў у сховы лезці I да вечара чакаць, Бо бяжыць бяда па лесе 3 мокрай пысай ганчака.
Зай схаваўся неахвотна, Ход сабраўся зачыняць
I пабачыў ля сумёта • Трох маленькіх зайчанят.
— Ой, у нас замёрзлі лапкі! —
Ціха плакалі яны.— Даганяюць нас сабакі, Засталіся мы адны...
Зай да іх падскочыў хутка: — Марш за мною, гавару! Калі ўседзіце ціхутка, Дык пушчу ў сваю нару.
Зайчанят загнаў у сховы, Рассадзіў —
і зразумеў, Што шукаць прытулак новы Трэба недзе каля дрэў.
Хоць малыя зайчаняты, А паселі—і нара
Аказалася занятай Без яе гаспадара...
Заяц ход прысыпаў снегам
I барзджэй убок пабег.
А за ім імчаўся следам
I званчэў сабачы брэх.
I здавалася— аглухне Ад яго зімовы лес. Дзе ні скочыш
КНІГІ ОНЛАЙН
