Казкі беларускіх пісьменнікаў
Выдавец: Юнацтва
Памер: 206с.
Мінск 1983
снегам пульхным — Ён ляціць наперарэз.
Вось сабакам крокаў дзвесце
Засталося акурат...
Зай стараўся, каб адвесці Іх далей ад зайчанят.
Ён заманьваў іх памалу
Ад старых бяроз убок, Да выжарын і завалаў Бег, каціўся, як клубок.
Прадзіраўся да імшарын, Прагінаўся каля дрэў.
А сабакі ўслед імчалі, Ажно снежны пыл курэў.
Дзе ты іх цяпер абдурыш — Занялі з усіх бакоў.
Зай ужо на ўласнай шкуры Чуў дыханне ганчакоў.
Ратаваць ніхто не стане —
Ці ты плач, ці ты крычы...
I апошнім намаганнем Зай зашыўся пад карчы.
Да спіны прыціснуў вушы, Да зямлі нібы прырос.
Хай бы іней зацярушыў, Хай бы ўсё скаваў мароз!..
А сабакі зноў скавычуць, Вужам лезуць пад карчы.
I спяшае паляўнічы — Пад нагой галлё трашчыць.
Ён высочвае па следзе Заяў шлях ад хмызнякоў. Вось ужо ён побач недзе Адганяе ганчакоў.
Праз карчы прабрацца хоча, Цягне прагную руку...
Зай расплюшчыў вочы — хлопчык
У вясковым кажушку.
Нахіліўся над карчамі,— Грознай стрэльбы
не відаць,— Стаў блакітнымі вачамі Моўчкі Зая разглядаць.
I было ў яго паглядзе Столькі светлай дабрыні, Што даў Зай сябе пагладзіць, He пярэчачы ані.
Толькі сэрца стала грукаць To часцей, a то радзей, Як ён браў яго на рукі I прытульваў да грудзей.
Зай заціх
і не прыкмеціў,
Як прывык да цёплых рук. — Гэта ж я, твой сябра Пеця,—
Гаварыў яму хлапчук.
— Мы табе і морквы многа
I капусты прынясём...—
I ад холаду ляснога Захінуў яго крысом.
Зай залез ажно пад паху
I здзівіўся, што кажух Быў не порахам прапахлы, А травой, як летні луг.
Ён зусім і не заўважыў, Як наўпрост праз нейкі час
3 палахліваю паклажай Петрусёк дамоў прымчаў.
Скочыў Зай на ложак мяккі, Глянуў скоса на акно.
Аніводнага сабакі
He відно і не чутно.
За вугламі ходзіць вецер, Тут жа —
цёпла, як наўздзіў...
Зай у кут залез, што Пеця
Для яго адгарадзіў.
Азіраецца з апаскай, Натапырыў вушы ён. А быць можа, гэта — казка? Можа, гэта — дзіўны сон?
Ды нясе Пятрусь на сподку
Моркву параную ў кут. Слінкі ў Зая так салодка, Так нястрымана цякуць...
Надакучыў голад горкі.
I, забыўшыся пра жах, Зай накінуўся на моркву, Аж пішчэла у вушах.
Ну а Пеця безупынку Падкладаў яму што мог — To капусту, то скарынку, To з брусніцамі пірог.
Час ішоў.
Стаў Зай вясёлы, Памажнеў і падабрэў, Петруся чакаў са школы, Да змяркання з ім дурэў. Быў шчаслівы...
Толькі сніцца Неадступна пачалі
I вавёрка, і сініцы, I высокіх хвой камлі. Ледзьве Зай
заплюшчыць вочы, Як здаецца—
ля акна To сарока засакоча, To загрукае жаўна.
I не мелі ўжо значэння
Hi капуста,
ні тварог, Hi салодкае пячэнне, Hi з брусніцамі пірог.
Памяняў Зай інтарэсы, Стаў прасіцца ў Петруся: — He магу пражыць без лесу, Там мая сямейка ўся.
Хоць там ходзіць воўк пракляты,
Хоць там колецца зіма, Толькі лепей роднай хаты Анідзе, відаць, няма...
Перастаў Зай піць і есці, Занудзіўся аж да слёз...
I нарэшце здаўся Пеця, Зая ў зімні лес аднёс.
Зай саскочыў на паляну: — Дзякуй, дзякуй, Петрусёк. У цябе пажыў я слаўна, Ды ўсё роўна ў лес бы ўцёк. Тут жа ўсё маё дарэшты — I ажыннік,
і карчы,
I асіннік,
і арэшнік, I мяцеліца ўначы. Хоць і ходзіць
воўк пракляты, Хоць і колецца зіма, Толькі лепей роднай хаты Анідзе, браток, няма...
Петрусёк пагладзіў Зая: — Будзе цяЯска, прыбягай.
Сцежку знаеш?
— Добра знаю. — Ну, бывай здаровы, Зай!.. I дамоў пакрочыў Пеця.
2 Зак. 3141
33
А на ўзмежку Зай лавіў Чуйным нюхам золкі вецер, Родны вецер баравы.
Слухаў звычна, як трывожна
Елка стройная рыпіць, Як варочаецца вожык
I стары мядзведзь не спіць.
I ў душы цяплела шчасце, I прыйшоў канец нудзе... Добра жыць у роднай хаце, Лепш не можа быць нідзе...
Змітрок БЯСПАЛЫ
Як воук авечкаю прыкгдваўся
•уг/»
/TV ыў у Сінім лесе воўк, які не зарэзаў ніводнай свойскай жывёліны. Аднаго разу і яму захацелася пакаштаваць авечага мяса. А як падкрасціся да авечак на полі, не ведаў. Дый пастуха пры авечках баяўся, бо той меў тоўсты кій. Агрэе кіем па спіне —усе косці паломіць.
Але не быў бы то воўк. Калі наважыцца што ўкрасці — украдзе.
Пабег воўк у вёску. Там у аднаго гаспадара сцягнуў авечую шкуру, што на плоце сушылася. Нацягнуў на сябе і стаў падобен на авечку. Выйшаў на ўзлесак і чакае. Як толькі авечкі наблізіліся, воўк скок і ўбіўся ў авечы гурт.
Авечкі нават не спалохаліся. Ходзіць воўк між авечак ды самую тлустую выбірае.
А тым часам да авечага гурту падкраўся другі воўк, які безліч авечак зарэзаў.
Як на бяду, пастух сеў каля вялікага каменя і заснуў.
Выскачыў з лесу воўк-разбойнік. Авечкі разбегліся. А воўк у авечай шкуры не ўцякае: свой свайго не будзе чапаць. Ён і забыўся, што на ім авечая шкура. Накінуўся воўк-разбойнік на ваўка ў авечай шкуры, схапіў за шыю і павалок у лес. Воўк у авечай шкуры толькі нагамі дрыгае, задыхаецца.
У лесе воўк у авечай шкуры ачомаўся, хуценька скінуў з сябе чужую шкуру і завыў ад болю. Ды так моцна, што ■ і пастух прачнуўся.
Воўк-разбойнік убачыў, каго ён прывалок, махнуў хвастом і пабег сваёй дарогаю. А воўк з пракушанай шыяй сядзіць на задніх лапах ды вые. Пастух падбег, кіем па спіне як агрэе — аж косці ў ваўка затрашчалі. Падхапіўся ён і кінуўся наўцёкі.
Падабраў пастух авечую шкуру, разаслаў каля каменя, лёг адпачываць. На авечай шкуры добра ляжаць.
А воўк доўга хварэў — пакуль шыя загаілася і косці зрасліся.
Пасля гэтага ён зарок сабе даў: ніколі не чапаць свойскай жывёлы.
Вавёрчына гора
п ра Веру-вавёрачку, Пра яе гора-горачка, Пра яе маленькіх дочак, Пра вавёрчын малаточак, Пра птушынага пасла — Даўганосага бусла, Пра жыццё-быццё лясное I яшчэ пра тое-сёе.
*
Забалелі ў вавёрачкі зубкі —
He можа раскусіць арэхавай шкарлупкі.
Плача Вера-вавёрачка: — Ой, гора маё, Горачка...
Сабралася ўся вавёрчына радня.
Думаюць, гадаюць усю ноч да дня: Як тут быць, Што рабіць?
Прыкладаюць дочкі Мамачцы прымочкі, Грэюць унучкі Бабульцы анучкі.
Яшчэ болей баляць вавёрчыны зубкі — He можа крануць арэхавай шкарлупкі. Вестку паслалі старэйшаму сыну, Той адразу ўсе справы пакінуў,
I праведаць хворую маці прыехаў, I прывёз поўны мех ёй арэхаў.
Ён не знаў, што баляць у вавёрачкі зубкі, Што не можа крануць яна імі
шкарлупкі.
Госцю маці гаворыць:
—Сыночак,
Ты прывёз бы мне малаточак.
He трудзіла б я зубкі,
He верадзіла,
Малатком бы шкарлупкі
Біла.
— Што ж,— кажа сын,—
У маёй старане
Ёсць каваль — лепшы мой друг,
Ён можа скаваць для мяне, Што я захачу,— нават плуг. — Мне плуг не патрэбен, сыночак, Хай зробіць ён мне малаточак.
— Мама,—
Гаворыць ёй сын у адказ,— Я дам тэлеграму, Ён зробіць ураз.
Сарваў сынок
Дубовы лісток —
Тэлеграма гатова: «Я жывы і здаровы.
Толькі баляць у мамы зубкі —
He можа кусаць арэхавай шкарлупкі. Прашу, дружок, Зрабі малаток».
Сказалі сёстры брату:
— Навошта
Табе самому хадзіць
На пошту?
Мы самі знаем, дзе стары граб.
Даўно мы хацелі Збегаць на тэле... Даўно мы хацелі На тэле-
Граф.
— Ну, што ж, імчыце,—
Сказаў браток,— Занясіце лісток, Вазьміце квіток.
— Нясіце,— сказала мама,— Каб сёння ж
Дайшла тэлеграма,
Няхай сам начальнік на бланку Паставіць пячатку, Што гэта «маланка».
Імчацца шустрыя сёстры, Мільгаюць дрэвы
I вёрсты.
Прымчаліся
Ў самы гушчар.
Што тут такое?
Пажар!
Усё у агні — і лісцё і галіны,
Але здагадаліся сёстры, Што гэта —
Прыбеглі
На самы разгар лета,
I палаюць агнём
He галіны, А спеюць Чырвоныя арабіны.
Імчацца далей сёстры няспынна, Мінаюць гушчар
I пажар арабіны.
I вось перад імі
Новая пацеха:
Дрэва,
А на дрэве — арэхаў, арэхаў!
А спеленеча-ча-ча-чкія,
А жоўценеча-ча-ча-чкія,
А поўненеча-ча-чкія, А на вяршэча-ча-чку,— Шкада,
He ўзялі з сабою Мяшэчачка.
I тут яны ўспомнілі,
Што баляць у матулі зубкі, Што не можа яна раскусіць арэхавай Шкарлупкі.
Хутчэй жа, Хутчэй, Хутчэй туды, Туды, Дзе растуць Старыя дубы!
Лістамі сцежку Сцеле граб, Прыбеглі сёстры На тэле-
Граф.
Шматпаверхавы дом — Высознае дрэва
3 акном-дуплом, Уваход налева.
Калі ўмееш — чытай сам, Што напісана над аконцам: «Прыём тэлеграм
Да захаду сонца».
Вавёркі ў дупло
Лапкамі: стук-стук, А ім у адказ: — Хто тут?
Хто тут?
He лезьце ў дупло — Ўжо сонца зайшло!
Сталі сёстры прасіць: — Дзядзюхна начальнік, Тэлеграму трэ адбіць, Гэтак мы імчалі, Гэтак беглі
Праз гушчар,
Праз агонь, Праз пажар... Хворая ў нас маці, Дзядзюхна дзяцел...
Падабрэў начальнік, Непрыступны маўчальнік, Акуляры надзеў, На лісток паглядзеў.
— Добра,— кажа,— пашлю Заўтра ўранку кавалю.
— Як гэта заўтра ўранку? Нам загадала мама, Каб вы паслалі з маланкай Нашу тэлеграму.
— 3 маланкай? — здзівіўся дзяцел.— А дзе ж яе ўзяці?
He працуе бесперастанку У мяне
На пасылках маланка. Бывае
I яна выхадная.
— Хай тады кавалю на дом Заімчыць тэлеграму гром.
— Гром? — усміхнуўся начальнік.— Гром?
Ён толькі з работы
I спіць
Непрабудным сном.
— Хто ж перадасць тэлеграму,
Хто ж?
— Дождж,— сказаў ім начальнік,— Дождж!
I застукаў Начальнік, Непрыступны Маўчальнік, Дзюбаю: тук-тук! Тоўстаю: ток-ток!
I з лістка
Пацёк
Ручаёк....
Бягуць вавёркі дадому
I чуюць,
Як іх тэлеграму
Кроплі друкуюць:
«Тук-ток,
Кавалёк,
Прышлі маме
Малаток.
Разбалеліся ў мамачкі зубкі, He можа раскусіць арэхавай шкарлупкі».
Паплыў паток, Пагнаў лісток, Панёс удаль, Дзе жыве каваль — Стары воран, Як вугаль чоран.
Прыйшла тэлеграма якраз у час, Кавалю не дае спакою заказ. Сон яго не бярэ, Яда не лезе: Як зрабіць малаток — Няма жалеза.
— Знайсці жалеза я бяруся,— Сказаў кавалю даўганосы бусел. Ён абуў чырвоныя боты I палез
У балота.
А праз гадзіну ўжо бусел Вярнуўся: — Так і так.
Ляжыць у канаве «тыгра» — Нямецкі танк.
Пайшоў каваль 3 прыладамі,— Чоран воран,— Паставіў кавадла, Распаліў горан, Скінуў кажух, Надзеў фартух, Узяў абцугі, Прайшоў раз-другі. Жалеза не відаць — Гара іржы.
— 3 чаго мне каваць Малаток — Скажы?
Падумаў бусел: «Прыйдзецца, мусіць, Самых дужых звяроў склікаць, Каб забітага «тыгра» Па костачках разабраць».
Прыйшоў мядзведзь,
Злуецца, равець, Прыйшоў воўк — Зубамі шчоўк-шчоўк, Прыйшоў бабёр — Хвастом пацёр.
Доўга так раўлі і вылі I нічога
He зрабілі.
Беглі ў гэты самы час Маленькія зайкі, Узяліся і — ураз Развінцілі гайкі.
Тады гусі і сініцы Знялі вежу, Гусеніцы.
Наскублі яны сяк-так
КНІГІ ОНЛАЙН
