Кліч продкаў | Белы Ікол | Любоў да жыцця
Джэк Лондан
Для старэйшага школьнага ўзросту
Выдавец: Полымя
Памер: 334с.
Мінск 1997
Тут дзіўны воўк сядзіць у задуменні некаторы час, вые доўга і сумна, пасля адыходзіць.
He заўсёды ён прыходзіць сюды адзін. Калі надыходзяць доўгія зімовыя ночы і ваўкі спускаюцца па здабычу ў даліны, яго можна ўбачыць тут на чале цэлай зграі. У бледным святле месяца або міргаючых пералівах паўночнага ззяння ён ідзе, узвышаючыся грамадзінай над сваімі сабратамі, і ва ўсё сваё магутнае горла спявае песню тых часоў, калі свет быў юным,— песню воўчай зграі.
БЕЛЫ ІКОЛ
ЧАСТКА ПЕРШАЯ
РАЗДЗЕЛ ПЕРШЫ
ПАГОНЯ ЗА ЗДАБЫЧАЙ
На абодвух берагах скаванай лёдам ракі стаяў, нахмурыўшыся, цёмны яловы лес. Вецер, што нядаўна пранёсся, сарваў з дрэў белае покрыва інею, і яны, чорныя, злавесныя, хіліліся адно да аднаго ў надыходзячым змроку. Глыбокая цішыня панавала навокал. Увесь гэты край, пазбаўлены прыкмет жыцця з яго рухам, быў такі пусты і халодны, што дух, які лунаў над ім, нельга было назваць нават духам смутку. Смех, але смех страшнейшы за смутак, быў чуваць тут — смех бязрадасны, нібы ўсмешка сфінкса, смех, халодны сваім бяздушшам, як сцюжа. Гэта спрадвечная мудрасць — уладарная, узнесеная над светам — смяялася, бо бачыла марнасць жыцця, марнасць змагання. Гэта была глуш — дзікая, абледзянелая да самага сэрца Паўночная глуш.
I ўсё ж нешта жывое рухалася ў ёй і кідала ёй выклік. Па замёрзлай рацэ прабіралася запрэжка ездавых сабак. Натапыраная шэрсць іх заінела на марозе, дыханне застывала ў паветры і крышталямі асядала на шкуры. Сабакі былі ў скураной вупражы, і скураныя пастронкі ішлі ад яе да са-
ней, якія цягнуліся ззаду. Сані без палазоў, з тоўстай бярозавай кары, усёй паверхняй клаліся на снег. Перадок іх быў загнуты ўверх, як скрутак, каб прымінаць мяккія снежныя хвалі, што паўставалі перад ім. На санях стаяла моцна прытарочаная вузкая, прадаўгаватая скрынка. Былі там і іншыя рэчы: адзенне, сякера, кафейнік, патэльня; але найперш кідалася ў вочы вузкая, прадаўгаватая скрынка, якая займала болыпую частку саней.
Паперадзе сабак на шырокіх лыжах з цяжкасцю ступаў чалавек. За санямі ішоў другі. На санях, у скрынцы, ляжаў трэці, для якога з зямнымі цяжкасцямі было пакончана, бо Паўночная глуш адолела, зламала яго,— і ён не мог болып ні рухацца, ні змагацца. Паўночная глуш не любіць руху. Яна апалчаецца на жыццё, бо жыццё ёсць pyx, а Паўночная глуш імкнецца спыніць усё тое, што рухаецца. Яна замарожвае ваду, каб затрымаць яе бег да мора; яна высмоктвае сокі з дрэва, і яго магутная сэрца калее ад сцюжы; але з асаблівай лютасцю і жорсткасцю Паўночная глуш ламае ўпартасць чалавека, бо чалавек — самая мяцежная істота ў свеце, бо чалавек заўсёды паўстае супраць яе волі, згодна з якой усякі рух урэшце рэшт павінен спыніцца.
I ўсё-такі паперадзе і ззаду саней ішлі два бясстрашныя і непакорлівыя чалавекі, якія яшчэ не развіталіся з жыццём. Іх адзенне было сшыта з футра і мяккай вырабленай скуры. Вейкі, шчокі і вусны ў іх так абледзянелі ад застываючага на паветры дыхання, што пад ледзяной коркай не было відаць твару. Гэта надавала ім выгляд нейкіх прывідных масак, далакопаў з таго свету, якія ладзяць пахаванне здані. Але гэта былі не прывідныя маскі, а людзі, якія прабраліся ў краіну смутку, насмешкі і маўчання, смельчакі, якія ўклалі ўсе свае мізэрныя сілы ў дзёрзкую задуму пацягацца з магутнасцю свету, такога ж далёкага, пустыннага і чужога для іх, як і неабдымная прастора космасу.
Яны ішлі моўчкі, зберагаючы дыханне для ха-
дзьбы. Цішыня, амаль адчувальная на дотык, акаляла іх з усіх бакоў. Яна ціснула на розум, як вада на вялікай глыбіні цісне на цела вадалаза. Яна прыгнятала бязмежжам і непарушнасцю свайго закону. Яна дабіралася да самых скрытых тайнікоў іх свядомасці, выціскаючы з яе, як сок з вінаграду, усё няшчырае, ілжывае, усякую схільнасць да занадта высокай самаацэнкі, уласцівую чалавечай душы, і ўнушала ім думку, што яны ўсяго толькі нікчэмныя, смертныя істоты, пылінкі, мошкі, якія пракладваюць свой шлях наўгад, не заўважаючы гульні сляпых сіл прыроды.
Мінула гадзіна, мінула другая. Бледнае святло кароткага, цьмянага дня пачало гаснуць, калі ў акаляючай цішыні пранеслася слабае, аддаленае выццё. Яно імкліва ўзвілося ўверх, дасягнула высокай ноты, затрымалася на ёй, дрыжучы, але не збаўляючы сілы, а потым паступова замерла. Яго можна было прыняць за енк нечай загінуўшай душы, калі б у ім не адчувалася панурай раз’юшанасці і лютасці голаду.
Чалавек, які ішоў спераду, павярнуўся, злавіў позірк таго, які цягнуўся за санямі, і яны кіўнулі адзін аднаму. I зноў цішыню, як іголкай, пранізала выццё. Яны прыслухаліся, стараючыся вызначыць накірунак гуку. Ён даносіўся з тых снежных прастораў, якія яны толькі што прайшлі.
У хуткім часе пачулася выццё ў адказ, таксама аднекуль ззаду, але трохі лявей.
— Гэта ж яны за намі гоняцца, Біл,— сказаў той, што ішоў спераду. Голас яго прагучаў хрыпла і ненатуральна, і гаварыў ён з яўнай цяжкасцю.
— Здабычы ў іх мала,— адказаў яго сябар.
— Вось ужо колькі дзён я не бачыў ніводнага заечага следу.
Падарожныя замаўчалі, напружана прыслухоўваючыся да выцця, якое штохвілінна чулася за імі.
Як толькі настала цемень, яны павярнулі сабак да елак на беразе ракі і спыніліся на прывал. Труна, знятая з саней, служыла ім і сталом і лавай.
Збіўшыся ў кучу на другім баку вогнішча, сабакі гыркалі і грызліся, але не выказвалі ніякага жадання ўцячы ў цемень.
— Нешта яны надта ж ужо ціснуцца да агню,— сказаў Біл.
Генры, які прысеў на кукішкі ля вогнішча, каб паставіць на агонь кафейнік з кавалкам ільду, моўчкі кіўнуў..3агаварыў ён толькі пасля таго, як сеў на труну і пачаў есці.
— Шкуру сваю берагуць. Ведаюць, што тут іх накормяць, а там яны самі пойдуць некаму на корм. Сабак не падманеш.
Біл пакруціў галавой.
— Хто іх ведае.
Сябар паглядзеў на яго з цікаўнасцю.
— Першы раз чую, каб ты сумняваўся ў іх розуме.
— Генры,— сказаў Біл, павольна разжоўваючы бабовыя зярняты,— а ты не заўважыў, як сабакі грызліся, калі я карміў іх?
— Сапраўды, валтузні было больш, чым калі,— пацвердзіў Генры.
— Колькі ў нас сабак, Генры?
— Шэсць...
— Дык вось...— Біл зрабіў паўзу, каб прыдаць больш вагі сваім словам.— Я таксама кажу, што ў нас шэсць сабак. Я ўзяў шэсць рыбін з мяшка, даў кожнаму сабаку па рыбіне. I аднаму не хапіла, Генры.
— Значыць, аблічыўся.
— У нас шэсць сабак,— абыякава паўтарыў Біл.— Я ўзяў шэсць рыбін. Аднавухаму рыбы не хапіла. Мне давялося ўзяць з мяшка яшчэ адну рыбіну.
— У нас усяго шэсць сабак,— стаяў на сваім Генры.
— Генры,— працягваў Біл,— я не кажу, што ўсе былі сабакі, але рыба дасталася семярым.
Генры перастаў жаваць, паглядзеў скрозь вогнішча на сабак і пералічыў іх.
— Зараз там толькі шэсць,— сказаў ён.
— Сёмы ўцёк, я бачыў,— са спакойнай настойлівасцю прамовіў Біл.— Іх было сем.
Генры зірнуў на яго са спачуваннем і сказаў: — Хутчэй бы нам з табой дабрацца да месца. — Як жа гэта разумець?
— А так, што ад гэтай паклажы, якую мы вязём, ты сам не свой стаў, вось табе і здаецца немаведама што.
— Я пра гэта ўжо думаў,— адказаў Біл сур’ёзна.— Як толькі ён пабег, я адразу зірнуў на снег і ўбачыў сляды; потым палічыў сабак — іх было шэсць. А сляды — вось яны. Хочаш зірнуць? Хадзем — пакажу.
Генры нічога яму не адказаў і моўчкі працягваў жаваць. З’еўшы боб, ён запіў яго гарачай кавай, выцер рот рукой і сказаў:
— Значыць, па-твойму, гэта...
Працяжнае сумнае выццё не дало яму дагаварыць. Ён моўчкі прыслухаўся, а потым закончыў пачатую фразу, ткнуўшы пальцам назад, у цемру:
—...Гэта госць адтуль?
Біл кіўнуў.
— Як ні круці, больш нічога не прыдумаеш. Ты ж сам чуў, якую грызню паднялі сабакі.
Працяжнае выццё чулася ўсё часцей і часцей, здалёк даносіліся завыванні ў адказ,— цішыня ператварылася ў сапраўднае пекла. Выццё неслася з усіх бакоў, і сабакі ад страху збіліся ў кучу так блізка ад вогнішча, што агонь ледзь не падпальваў ім шэрсць.
Біл падкінуў галля ў вогнішча і закурыў люльку.
— Я бачу, ты зусім захандрыў,— сказаў Генры.
— Генры...— Біл у задуменні пасмактаў люльку.— Я ўсё думаю, Генры: ён нашмат шчаслівейшы за нас з табой.— I Біл пастукаў пальцам па труне, на якой яны сядзелі.— Калі мы памром, Генры, добра, калі хоць кучка камянёў будзе ляжаць над нашымі целамі, каб іх не зжэрлі сабакі.
— Дык жа ні ў цябе, ні ў мяне няма ні радні, ні грошай,— сказаў Генры.— Наўрад ці нас з Ta-
бой павязуць у такую далячынь, нам такое пахаванне не па кішэні.
— Чаго я ніяк не магу зразумець, Генры, гэта — навошта чалавеку, які быў у сябе на радзіме ці то лордам, ці то накшталт таго і якому не даводзілася клапаціцца ні пра яду, ні пра цёплыя коўдры,— навошта такому чалавеку спатрэбілася рыскаць на краі свету, па гэтай Богам забытай краіне?
— Так. Сядзеў бы дома, дажыў бы да старасці,— згадзіўся Генры.
Яго таварыш адкрыў быў рот, але так нічога і не сказаў. Замест гэтага ён працягнуў руку ў цемру, што сцяной насоўвалася на іх з усіх бакоў. У змроку нельга было разгледзець якіх-небудзь пэўных абрысаў; віднелася толькі пара вачэй, якія гарэлі, нібы вугалі.
Генры моўчкі паказаў на другую пару і на трэцюю. Кола палаючых вачэй сцягвалася каля іх стаянкі. Час ад часу якая-небудзь пара мяняла месца ці знікала, для таго каб ізноў з’явіцца праз секунду.
Сабакі непакоіліся ўсё больш і больш і раптам, ахопленыя страхам, збіліся ў кучу амаль ля самага вогнішча, падпаўзлі да людзей і прыціснуліся да іх ног. У час гэтай валтузні адзін сабака трапіў у вогнішча, ён завішчаў ад болю і жаху, і ў паветры запахла смаленай поўсцю. Кола вачэй на хвіліну разамкнулася і нават крыху адступіла назад, але як толькі сабакі супакоіліся, яно зноў апынулася на ранейшым месцы.
— Вось, бяда, Генры. Патронаў мала!
Дакурыўшы люльку, Біл дапамог свайму спаДарожніку раскласці футравую пасцель і коўдру паўзверх яловых галінак, якія ён яшчэ перад вячэрай накідаў на снег. Генры крактануў і ўзяўся развязваць макасіны.
— Колькі ў цябе засталося патронаў? — спытаў ён.
— Тры,— пачулася ў адказ.— А трэба было б трыста. Я б ім паказаў, д’яблам!
Ён злосна пагразіў кулаком у бок палаючых
вачэн і стау уладкоуваць свае макасіны перад агнём.
— Калі толькі гэтыя маразы скончацца! — працягваў Біл.— Вось ужо другі тыдзень усё пяцьдзесят ды пяцьдзесят градусаў. I навошта толькі я пусціўся ў гэтае падарожжа, Генры! He падабаецца яно мне. Нешта мне нядобра. Прыехаць бы хутчэй — і канец! Сядзець бы нам з табой зараз каля каміна ў форце Мак-Гэры, гуляць у крыбедж1... Шмат я даў бы за гэта!
КНІГІ ОНЛАЙН
