Кліч продкаў | Белы Ікол | Любоў да жыцця
Джэк Лондан
Для старэйшага школьнага ўзросту
Выдавец: Полымя
Памер: 334с.
Мінск 1997
Біл пачакае яго там, і яны ўдвух спусцяцца па рацэ Дзіз да Вялікага Мядзведжага возера, а пасля пераправяцца цераз возера і пойдуць на поўдзень, усё на поўдзень, пакуль не дабяруцца да ракі Макензі. На поўдзень, усё на поўдзень,— а зіма будзе даганяць іх, і быстрыню ў рэчцы зацягне лёдам, і дні стануць халаднейшымі, на поўдзень, да якойнебудзь факторыі Гудзонава заліва, дзе растуць высокія магутныя дрэвы і дзе колькі хочаш ежы.
Вось пра што думаў падарожнік, з цяжкасцю прабіраючыся наперад. Але як ні цяжка яму было ісці, яшчэ цяжэй было пераканаць сябе ў тым, што Біл яго не кінуў, што Біл, вядома, чакае яго ля тайніка. Ён павінен быў так думаць; інакш не мела ніякага сэнсу змагацца далей,— заставалася толькі легчы на зямлю і памерці. I ў той час як цьмяны дыск сонца павольна хаваўся на паўночным захадзе, ён паспеў разлічыць — і не адзін раз — кожны крок таго шляху, які трэба прайсці ім з Білам, уцякаючы на поўдзень ад надыходзячай зімы. Ён зноў і зноў перабіраў у думках запасы ежы ў сваім тайніку і запасы на складзе Кампаніі Гудзонава заліва. Ён нічога не еў ужо два дні, але яшчэ болей ён не еў уволю. Раз-пораз ён нагінаўся, зрываў бледныя балотныя ягады, клаў іх у рот, жаваў і глытаў. Ягады былі вадзяністыя і хутка раставалі ў роце,— заставалася толькі горкае жорсткае семя. Ён ведаў, што імі не наясіся, але ўсё-
такі цярпліва жаваў, таму што надзея не хоча лічыцца з вопытам.
А дзевятай гадзіне ён выцяў вялікі палец нагі аб камень, пахіснуўся і ўпаў ад слабасці і стомы. Ён ляжаў на баку даволі доўга, не варушачыся; пасля вызваліўся ад рамянёў, нязграбна прыўзняўся і сеў. Яшчэ не сцямнела, і ў змрочным святле ён стаў шнарыць сярод камянёў, збіраючы шматкі сухога моху. Назбіраўшы цэлае бярэмя, ён распаліў вогнішча — тлеючае, дымнае вогнішча — і паставіў на яго кацялок з вадой.
Ён распакаваў цюк і перш за ўсё палічыў, колькі ў яго запалак. Іх было шэсцьдзесят сем. Каб не памыліцца, ён пералічыў іх тры разы. Ён падзяліў іх на тры кучкі і кожную загарнуў у пергамент: адзін скрутак ён паклаў у пусты кісет, другі — за падкладку зношанай шапкі, трэці — за пазуху. Калі ён прарабіў усё гэта, яму раптам стала страшна: ён разгарнуў усе тры скруткі і зноў пералічыў. Запалак было па-ранейшаму шэсцьдзесят сем.
Ён прасушыў мокры абутак ля агню. Ад макасін засталіся адны лахманы, сшытыя з коўдры шкарпэткі парваліся ушчэнт, і ногі ў яго былі сцёртыя да крыві. Шчыкалатка моцна балела, і ён агледзеў яе: яна распухла, стала амаль такой жа тоўстай, як калена. Ён адарваў доўгую палосу ад адной коўдры і моцна-моцна перавязаў шчыкалатку, адарваў яшчэ некалькі палос і абматаў імі ногі, замяніўшы гэтым шкарпэткі і макасіны, пасля выпіў вару, завёў гадзіннік і лёг, укрыўшыся коўдрай.
Ён спаў як забіты. Да поўначы сцямнела, але ненадоўга. Сонца ўзышло на паўночным усходзе — дакладней, у тым баку пачало світаць, таму што сонца хавалася за шэрымі хмарамі.
А шостай гадзіне ён прачнуўся, лежачы на спіне. Ён паглядзеў на шэрае неба і адчуў, што галодны. Павярнуўшыся і прыўзняўшыся на локці, ён пачуў гучнае фырканне і ўбачыў вялікага аленя, які насцярожана і з цікавасцю глядзеў на яго. Алень быў ад яго крокаў за пяцьдзесят, не болей, і яму адразу ўявіўся пах і смак аленіны, што шы-
піць на патэльні. Ён міжволі схапіў незараджанае ружжо, прыцэліўся і націснуў курок. Алень храпянуў і кінуўся прэч, стукаючы капытамі па камянях.
Ён вылаяўся, адшпурнуў ружжо і са стогнам паспрабаваў устаць на ногі. Гэта ўдалося яму з вялікай цяжкасцю і не хутка. Суставы ў яго быццам заржавелі, і сагнуцца або ргзагнуцца каштавала кожны раз вялікага намагання волі. Калі ён нарэшце падняўся на ногі, яму спатрэбілася яшчэ цэлая хвіліна, каб разагнуцца і стаць прама, як належыць чалавеку.
Ён узабраўся на невялікі пагорак і агледзеўся наўкола. Hi дрэў, ні кустоў — нічога, акрамя шэрага мора імхоў, дзе толькі зрэдку віднеліся шэрыя валуны, шэрыя азерцы і шэрыя ручаі. Неба таксама было шэрае. Hi сонечнага промня, ні пробліску сонца! Ён страціў уяўленне, дзе знаходзіцца поўнач, і забыў, з якога боку ён прыйшоў учора вечарам. Але ён не збіўся з дарогі. Ён гэтае ведаў. Хутка ён прыйдзе ў Краіну Маленькіх Палак. Ён ведаў, што яна недзе налева, недалёка адсюль, можа быць, за наступным пакатым пагоркам.
Ён вярнуўся, каб узяць свой цюк па-дарожнаму; праверыў, ці цэлыя яго тры скруткі з запалкамі; але не стаў іх пералічваць. Аднак ён спыніўся ў роздуме над плоскім туга набітым мяшочкам з аленевай скуры. Мяшочак быў невялікі, і ён мог умясціцца паміж далоняў, але важыў пятнаццаць фунтаў — столькі ж, колькі усё астатняе,— і гэта яго турбавала. Нарэшце ён адклаў мяшочак убок і стаў скручваць цюк; пасля глянуў на мяшочак, хутка схапіў яго і задзірліва азірнуўся па баках, быццам пустыня хацела адабраць у яго золата. I калі ён падняўся на ногі і паплёўся далей, мяшочак ляжаў у цюку ў яго за спінай.
Ён павярнуў налева і пайшоў, час ад часу спыняючыся і зрываючы балотныя ягады. Нага ў яго здранцвела, ён стаў кульгаць мацней, але гэты боль нічога не значыў у параўнанні з болем у страўніку. Голад мучыў яго нясцерпна. Боль усё грыз і
грыз яго, і ён ужо не разумеў, у які бок трэба ісці, каб дабрацца да Краіны Маленькіх Палак. Ягады не сцішвалі грызучага болю, ад іх толькі шчыпала язык і нёба.
Калі ён дайшоў да невялікай лагчыны, насустрач яму з камянёў і купін узняліся белыя курапаткі, шапочучы крыламі і крычучы: кр, кр, кр... Ён кінуў у іх каменем, але прамахнуўся. Пасля, паклаўшы цюк на зямлю, стаў падкрадвацца да іх паўзком, як кошка падкрадваецца да вераб’ёў. Штаны ў яго падраліся аб вострыя камяні, ад каленяў цягнуўся крывавы след, але ён не адчуваў гэтага болю — голад заглушыў яго. Ён поўз па мокрым імху; адзенне яго намокла, цела зябла, але ён не заўважаў нічога, так моцна мучыў яго голад. А белыя курапаткі ўсё ўспырхвалі вакол яго, і нарэшце гэтае «кр» стала здавацца яму здзекам; ён аблаяў курапатак і пачаў моцна перадражніваць іх крык.
Аднаго разу ён ледзь не наткнуўся на курапатку, якая, мусіць, спала. Ён не бачыў яе, пакуль яна не ўспырхнула яму проста ў твар са свайго сховішча пасярод камянёў. Як ні хутка ўзляцела курапатка, ён паспеў схапіць яе такім жа хуткім рухам — і ў руцэ ў яго засталіся тры хваставыя пяры. Гледзячы, як адлятае курапатка, ён адчуваў да яе такую нянавісць, быццам яна прычыніла яму страшэннае зло. Пасля ён вярнуўся да свайго цюка і ўзваліў яго на спіну.
Да сярэдзіны дня дайшоў да балота, дзе дзічыны было болей. Быццам дражнячы яго, міма прайшоў статак аленяў — галоў дваццаць,— так блізка, што іх можна было падстрэліць з ружжа. Яго ахапіла дзікае жаданне бегчы за імі, ён быў упэўнены, што дагоніць статак. Насустрач яму трапілася чорна-бурая ліса з курапаткай у зубах. Ён закрычаў. Крык быў страшны, але ліса, адскочыўшы са страху, усё ж не выпусціла здабычы.
Вечарам ён ішоў па беразе мутнага ад вапны ручая, зарослага рэдкім чаротам. Моцна ўхапіўшыся за сцябло чароту каля самага кораня, ён
вырваў нешта накшталт цыбуліны, не большае за шпалерны цвік. Цыбуліна аказалася мяккай і апетытна храбусцела на зубах. Але валокны былі цвёрдыя, такія ж вадзяністыя, як ягады, і не накормлівалі. Ён скінуў сваю паклажу і на карачках папоўз у чарот, хрумстаючы і чмякаючы, быццам жвачная жывёліна.
Ён вельмі стаміўся, і яго часта цягнула легчы на зямлю і заснуць, але жаданне дайсці да Краіны Маленькіх Палак, а яшчэ болып голад не давалі яму спакою. Ён шукаў жаб у азёрах, капаў рукамі зямлю, спадзеючыся знайсці чарвякоў, хоць ведаў, што так далёка на Поўначы не бывае ні чарвякоў, ні жаб.
Ён заглядваў у кожную лужыну і нарэшце з надыходам змроку ўбачыў у такой лужыне аднуадзінюткую рыбку велічынёй з печкура. Ён апусціў у ваду правую руку па самае плячо, але рыба ад яго ўцякла. Тады ён стаў лавіць яе абедзвюма рукамі і падняў усю каламуту з дна. Ад хвалявання ён спатыкнуўся, упаў у ваду і вымак да пояса. Ён так закаламуціў ваду, што рыбку нельга было разглядзець, і яму прыйшлося чакаць, пакуль каламута асядзе на дно.
Ён зноў узяўся за лоўлю і лавіў, пакуль вада зноў не закаламуцілася. Больш чакаць ён не мог. Адвязаўшы бляшанае вядзерца, ён пачаў вычэрпваць ваду. Спачатку ён вычэрпваў са злосцю, увесь абліўся і выліваў ваду так блізка ад лужыны, што яна сцякала назад. Пасля стаў чэрпаць асцярожней, стараючыся быць спакойным, хоць сэрца яго моцна білася і рукі дрыжалі. Праз паўгадзіны ў лужыне амаль не засталося вады. 3 дна ўжо нічога нельга было зачэрпнуць. Але рыба знікла. Ён убачыў непрыкметную расколіну пасярод камянёў, праз якую рыба прашмыгнула ў суседнюю лужыну, такую вялікую, што яе нельга было вычарпаць за суткі. Калі б ён заўважыў гэтую шчыліну раней, ён з самага пачатку заклаў бы яе каменем, і рыба дасталася б яму.
У адчаі ён апусціўся на мокрую зямлю і запла-
каў. Спачатку ён плакаў ціха, пасля стаў моцна рыдаць, абуджаючы бязлітасную пустыню, якая акружала яго; і доўга яшчэ ён плакаў без слёз, дрыжучы ад рыданняў.
Ён расклаў агонь і сагрэўся, выпіўшы многа кіпеню, пасля зрабіў сабе начлег на камяністым выступе, таксама як і ў мінулую ноч. Перад сном ён праверыў, ці не намоклі запалкі, і завёў гадзіннік. Коўдры былі сырыя і халодныя навобмацак. Уся нага гарэла ад болю, як у агні. Але ён адчуваў толькі голад, і ноччу яму сніліся балі, званыя абеды і сталы, устаўленыя ежай.
Ён прачнуўся азяблы і хворы. Сонца не было. Шэрыя фарбы зямлі і неба сталі цямнейшымі і глыбейшымі. Дзьмуў рэзкі вецер, і першы снегапад выбеліў пагоркі. Паветра быццам згусцілася і пабялела, пакуль ён раскладаў агонь і кіпяціў ваду. Гэта паваліў мокры снег вялікімі мокрымі шматкамі. Спачатку яны раставалі, ледзь дакрануўшыся да зямлі, але снег валіў усё гусцейшы і гусцейшы, засцілаючы зямлю, і нарэшце ўвесь сабраны ім мох адсырэў і агонь патух.
Гэта было яму сігналам зноў узваліць цюк на спіну і плесціся наперад, невядома куды. Ён ужо не думаў ні пра Краіну Маленькіх Палак, ні пра Біла, ні пра тайнік каля ракі Дзіз. Ім валодала толькі адно жаданне: есці! Ён звар’яцеў ад голаду. Яму было ўсё роўна, куды ісці, каб толькі ісці па роўным месцы. Пад мокрым снегам ён вобмацкам шукаў вадзяністыя ягады, вырываў сцёблы чароту з каранямі. Але ўсё гэта было прэсным і не наталяла. Далей яму трапілася нейкая кіслая на смак траўка, і ён з’еў колькі знайшоў, але гэтага было вельмі мала, таму што траўка слалася па зямлі і яе нялёгка было знайсці пад снегам.
КНІГІ ОНЛАЙН
