Кліч продкаў | Белы Ікол | Любоў да жыцця
Джэк Лондан
Для старэйшага школьнага ўзросту
Выдавец: Полымя
Памер: 334с.
Мінск 1997
У тую ноч у яго не было ні вогнішча, ні гарачай вады, і ён залез пад коўдру і заснуў трывожным ад голаду сном. Снег ператварыўся ў халодны дождж. Ён раз-пораз прачынаўся, адчуваючы, што дождж мочыць яму твар. Настаў дзень — шэры дзень без сонца. Дождж перастаў. Цяпер пачуццё
голаду ў падарожніка прытупілася. Застаўся тупы, ныючы боль у страўніку, але гэта яго не вельмі мучыла. Думкі яго праясніліся, і ён зноў думаў пра Краіну Маленькіх Палак і пра свой тайнік каля ракі Дзіз.
Ён разадраў рэшткі адной коўдры на палосы і абматаў сцёртыя да крыві ногі, пасля перавязаў хворую нагу і падрыхтаваўся да дзённага пераходу. Калі справа дайшла да цюка, ён доўга глядзеў на мяшочак з аленевай скуры, але ўрэшце рэшт захапіў і яго.
Дождж растапіў снег, і толькі вяршыні пагоркаў заставаліся белымі. Праглянула сонца, і падарожніку ўдалося вызначыць напрамкі свету, хоць цяпер ён ведаў, што збіўся са шляху. Відаць, блукаючы ў гэтыя апошнія дні, ён адхіліўся надта далёка ўлева. Цяпер ён павярнуў направа, каб выйсці на правільны шлях.
Пакуты голаду ўжо прытупіліся, але ён адчуваў, піто аслабеў. Яму даводзілася часта спыняцца і адпачываць, збіраючы балотныя ягады і цыбуліны чароту. Язык яго распух, стаў сухім, быццам шарсцістым, і ў роце быў горкі смак. А больш за ўсё яго даймала сэрца. Пасля некалькіх хвілін шляху яно пачынала бязлітасна стукаць, а пасля быццам падскаквала і пакутліва дрыжала, даводзячы яго да ўдушша і галавакружэння, ледзь не да страты прытомнасці.
Каля поўдня ён убачыў двух печкуроў у вялікай лужыне. Вычарпаць ваду было немагчыма, але panep ён стаў спакайнейшы і ўхітрыўся злавіць іх бляшаным вядзерцам. Яны былі з мезенец даўжынёй, не больш, але яму не вельмі хацелася есці. Боль у страўніку ўсё слабеў, станавіўся ўсё менш вострым, як быццам страўнік спаў. Ён з’еў рыбак сырымі, старанна іх перажоўваючы, і гэта было чыста разважлівым дзеяннем. Есці яму не хацелася, але ён ведаў, што гэта трэба, каб заетацца жывым.
Вечарам ён злавіў яшчэ трох печкуроў, двух з’еў, а трэцяга пакінуў на сняданак. Сонца высу-
шыла жмуткі моху, што зрэдку трапляліся, і ён сагрэўся, закіпяціўшы сабе вады. У гэты дзень ён прайшоў не больш за дзесяць міляў, а на наступны, рухаючыся толькі калі дазваляла сонца, не больш за пяць. Але боль у страўніку ўжо не турбаваў яго; страўнік быццам заснуў. Мясцовасць была яму panep незнаёмая, алені трапляліся ўсё часцей і ваўкі таксама. Вельмі часта іх выццё даносілася да яго з пустыннай далечыні, а аднаго разу ён бачыў трох ваўкоў, якія, крадучыся, перабягалі яму дарогу.
Яшчэ адна ноч, і раніцай, адумаўшыся нарэшце, ён развязаў раменьчык, што сцягваў скураны мяшочак. 3 яго жоўтым струменьчыкам пасыпаўся буйны залаты пясок і самародкі. Ён падзяліў золата папалам, адну палову схаваў на бачным здалёку выступе скалы, закруціўшы ў кавалак коўдры, а другую ўсыпаў назад у мяшок. Сваю апошнюю коўдру ён таксама пусціў на абмоткі для ног. Але ружжо ён усё яшчэ не кідаў, таму што ў тайніку каля ракі Дзіз ляжалі патроны.
Дзень выдаўся туманны. У гэты дзень у ім зноў прачнуўся голад. Падарожнік вельмі аслабеў, і галава ў яго кружылася так, што часам ён нічога не бачыў. Цяпер ён пастаянна спатыкаўся і падаў, і аднойчы зваліўся прама на гняздо курапаткі. Там было чацвёра птушанят, якія толькі што вылупіліся, не старэй аднаго дня; кожнага хапіла б толькі на глыток; і ён з’еў іх з прагнасцю, запіхваючы ў рот жывымі; яны хрусцелі ў яго на зубах, як яечная шалупайка. Курапатка-маці з моцным кры* кам лётала вакол яго. Ён хацеў падбіць яе прыкладам ружжа, але яна ўхілілася. Тады ён стаў кідаць у яе камянямі і перабіў ёй крыло. Курапатка кінулася ад яго прэч, успырхваючы і цягнучы перабітае крыло, але ён не адставаў.
Птушаняты толькі раздражнілі яго голад. Нязграбна падскакваючы і прыпадаючы на хворую nary, ён то кідаў у курапатку камянямі і хрыпла ўскрыкваў, то ішоў моўчкі, панура і цярпліва падымаючыся пасля кожнага падзення, і цёр рукою
вочы, каб адагнаць галавакружэнне, што пагражала стратай прытомнасці.
Пагоня за курапаткай прывяла яго ў балоцістую нізіну, і там ён заўважыў чалавечыя сляды на мокрым імху. Сляды былі не яго — гэта ён бачыў. Хутчэй за ўсё — сляды Біла. Але ён не мог спыніцца, таму што белая курапатка ўцякала ўсё далей. Спачатку ён зловіць яе, а пасля ўжо вернецца і разгледзіць сляды.
Ён загнаў курапатку, але і сам абяссілеў. Яна ляжала на баку, цяжка дыхаючы, і ён, таксама цяжка дыхаючы, ляжаў за дзесяць крокаў ад яе, не ў сілах падпаўзці бліжэй. А калі ён адпачыў, яна таксама сабралася з сіламі і паляцела ад яго прагна працягнутай рукі. Пагоня пачалася зноў. Але тут сцямнела, і птушка схавалася. Спатыкнуўшыся ад стомленасці, ён упаў, з цюком на спіне, і параніў сабе шчаку. Ён доўга не рухаўся, пасля павярнуўся на бок, завёў гадзіннік і праляжаў так да раніцы.
Зноў туман. Палову коўдры ён зрасходаваў на абмоткі. Сляды Біла яму не ўдалося знайсці, але цяпер гэта было няважна. Голад упарта гнаў яго ўперад. Але што, калі... калі Біл таксама заблудзіўся? Да поўдня ён зусім выбіўся з сіл. Ён зноў раздзяліў золата, на гэты раз проста высыпаў палову на зямлю. Пад вечар ён выкінуў і другую палову, пакінуўшы сабе толькі абрывак коўдры, бляшанае вядзерца і ружжо.
Яго пачалі мучыць назойлівыя думкі. Чамусьці ён быў упэўнены, што ў яго застаўся адзін патрон,— ружжо зараджана, ён проста гэтага не заўважыў. I ў той жа час ён ведаў, што ў магазіне няма патрона. Гэтая думка неадчэпна праследавала яго. Ён змагаўся з ёю гадзінамі, пасля агледзеў магазін і пераканаўся, што ніякага патрона ў ім няма. Расчараванне было такім моцным, быццам ён на самай справе спадзяваўся знайсці там патрон.
Прайшло каля паўгадзіны, пасля назойлівая думка вярнулася да яго зноў. Ён змагаўся з ёю і
не мог пераадолець і, каб хоць чым-небудзь дапамагчы сабе, зноў агледзеў ружжо. Часам розум яго мутнеў, і ён працягваў плесціся далей непрытомна, як аўтамат; дзіўныя думкі і недарэчныя ўяўленні тачылі яго мозг, як чарвякі. Але ён хутка апрытомнеў,— пакуты голаду пастаянна вярталі яго да рэчаіснасці. Аднойчы ён убачыў відовішча, ад якога ён тут жа ледзь не ўпаў у непрытомнасці. Ён пахіснуўся і заківаўся, як п’яны, стараючыся ўтрымацца на нагах. Перад ім стаяў конь. Конь! Ён не верыў вачам сваім. Іх засціў густы туман, пранізаны яркімі кропкамі святла. Ён стаў шалёна церці вочы і, калі зрок праясніўся, убачыў перад сабой не каня, а вялікага бурага мядзведзя. Звер разглядваў яго з недружалюбнай цікаўнасцю.
Ён ужо ўзняў быў ружжо, але хутка апамятаўся. Апусціўшы ружжо, ён выцягнуў паляўнічы нож з вышываных бісерам ножан. Перад ім было мяса — і жыццё. Ён правёў вялікім пальцам па лязу нажа. Лязо было вострае, і кончык таксама востры. Зараз ён кінецца на мядзведзя і заб’е яго. Але сэрца закалацілася, быццам папярэджваючы: тук, тук, тук, пасля шалёна падскочыла ўверх і дробна затрымцела; лоб сціснула, нібы жалезным абручом, і ў вачах пацямнела.
Адчайную храбрасць змыла хваляй страху. Ён такі слабы — што будзе, калі мядзведзь нападзе на яго? Ён выпрастаўся на ўвесь рост як мага адважней, выхапіў нож і паглядзеў мядзведзю проста ў вочы. Звер нязграбна ступіў уперад, падняўся на дыбкі і забурчаў. Калі б чалавек кінуўся бегчы, мядзведзь пагнаўся б за ім. Але чалавек не рушыў з месца, асмялеўшы ад страху: ён таксама забурчаў люта, як дзікі звер, выказваючы гэтым страх, які непарыўна звязаны з жыццём і цесна сплятаецца з яго самымі глыбокімі каранямі.
Мядзведзь адступіў убок, пагрозліва равучы, у страху перад гэтай таямнічай істотай, якая стаяла прама і не баялася яго. Але чалавек усё не рухаўся. Ён стаяў як укопаны, пакуль небяспека не міна-
вала, а пасля, увесь дрыжучы, як у ліхаманцы, паваліўся на мокры мох.
Сабраўшыся з сіламі, ён пайшоў далей, пакутуючы ад новага страхў. Гэта быў ужо не страх галоднай смерці: цяпер ён баяўся памерці гвалтоўнай смерцю, раней чым апошняе імкненне захаваць жыццё заглухне ў ім ад голаду. Навокал былі ваўкі. 3 усіх бакоў у гэтай пустыні даносілася іх выццё, і само паветра навокал дыхала пагрозай так неадчэпна, што ён міжволі падняў рукі, адхіляючы гэтую пагрозу, быццам палотнішча палаткі, што калыхалася ад ветру.
Ваўкі па двое і па трое раз-пораз перабягалі яму дарогу. Але яны не падыходзілі блізка. Іх было не так многа; акрамя таго, яны прывыклі паляваць на аленяў, якія не супраціўляліся ім, а гэтая дзіўная жывёліна хадзіла на дзвюх нагах і, мусіць, драпаецца і кусаецца.
Пад вечар ён натрапіў на косці, раскіданыя там, дзе ваўкі дагналі сваю здабычу. Гадзіну таму назад гэта было жывое аленяня, яно жвава бегала і мыкала. Чалавек глядзеў на косці, начыста абгрызеныя, бліскучыя і ружовыя таму, што ў іх клетках яшчэ не патухла жыццё. Ці можа быць, што да канца дня і ад яго застанецца не болей? Такое жыццё, марнае і недаўгавечнае. Толькі жыццё прымушае пакутаваць. Памерці не балюча. Памерці — заснуць. Смерць — гэта абазначае канец, спакой. Чаму ж тады яму не хочацца паміраць?
Але ён нядоўга разважаў. У хуткім часе ён ужо сядзеў на кукішках, трымаючы костку ў зубах і высмоктваючы з яе апошнія часцінкі жыцця, якія яшчэ афарбоўвалі яе ў ружовы колер. Салодкі смак мяса, амаль нячутны, няўлоўны, як успамін, даводзіў яго да шаленства. Ен мацней сціснуў зубы і стаў грызці. Часам ламалася костка, часам — яго зубы. Пасля ён стаў драбіць косці каменем, расціраючы іх у кашу, і глытаў з прагнасцю. У спешцы ён пападаў сабе па пальцах і ўсё-такі, нягледзячы на спешку, знаходзіў час здзіўляцца, чаму ён не адчувае болю ад удараў.
Надышлі страшныя дні дажджоў і снегу. Ён ужо не памятаў, калі спыняўся на ноч і калі зноў выпраўляўся ў дарогу. Ішоў, не ведаючы часу, і ноччу і днём, адпачываў там, дзе падаў, і цягнуўся ўперад, калі затухаўшае ў ім жыццё ўспыхвала і разгаралася ярчэй. Ен больш не змагаўся, як змагаюцца людзі. Гэта само жыццё ў ім не хацела гінуць і гнала яго ўперад. Ён больш не пакутаваў. Нервы яго прытупіліся, быццам здранцвелі, у мозгу нагрувашчваліся дзіўныя прывіды, светлыя сны.
Ён не перастаючы смактаў і жаваў раздробленыя косці, якія падабраў да апошняй крошкі і ўзяў з сабой. Больш ён ужо не паднімаўся на пагоркі, не перасякаў водападзелаў, а плёўся па пакатым беразе вялікай ракі, што цякла па шырокай даліне. Перад яго вачыма былі толькі прывіды. Яго душа і цела ішлі побач, і ўсё-такі паасобку — такой тонкай стала нітка, што звязвала іх.
КНІГІ ОНЛАЙН
