Клінічны выпадак, альбо Дарэмныя ўцёкі
Марыя Роўда
Выдавец: Кнігазбор
Памер: 312с.
Мінск 2015
1 калі я, раззлаваная, вярталася дахаты ў мокрым трамваі з заплюшчаным вокам, там быў пах варожых жанчыпаў. Я адразу ж не супала з іх хваляй і ехала маральным зайцам, бо кожная з іх мела гірава запроіпанасці, а мне ніхто не дасць праязны ў тваё жыццё. Л ведаеце, івто самае прыкрае? Тое, іпто я сама не разумею, каму мснавіта кажу гэтае абнадзсйлівае «ты».
Божа літасцівы! Калі б ты абгарнуў мяне мякаццю, нацягнуў па мяне лупіну зрабіў мяне звычайнай сліваю і тым самым пазбавіў мянс магчымасці кахання, якой бы ўдзячнай я табс была! Л так мая страсць з яе няпэўным вытокам, як шалёны ваўкалак, ліжа мне сэрца, і я не паспяваю дыхаць. I ўсё, што за вакном, і мужчынская патыліца наперадзе, прыгожая... Сапраўдная Філіпава патыліца...
Каця?
Я не пачула, здаецца, ад каго ён тады вяртаўся, не ўлавіла, дзе ён на гэты момант жыў. Я не зразумсла, каго ён тады кахаў. Гэта была адна з тых размоваў, якія надзвычайна значныя, але якія потым ніколі не памятаеш. Чаму? Можа, таму, што яны занадта мы самі? Так бывас ў сне або ў дзіцячых марах, калі ты кажапі нешта суразмоўцу, ён адказвас, але словаў не чуваць толькі бачна, як варушацца вусны. Ты пабочны назіральнік, ты схопліваеш толькі погляды і жэсты. I яшчэ сутнасць, адчуванне таго, што цябе разумее самы важны чалавек, разумее ўпершыню і да капца. Гэта, як у кіно, калі героі мітусяцца, сварацца, расстаюцца, і ўрэшце паказваюць, як яны гамоняць на фоне кляновага лісця, трамвайных рэек, сажалкі або інпіай рамантычнай драбязы. I, можа, акцёры ў гэты час балбочуць пра грошы, пра бутэльку віна, пра кантралёра ў трамваі, але зразумела, што тыя, каго яны ўвасабляюць, парэшце разам.
Але потым ужо, калі мы ехалі на дзедава лецішча, я думала, піто не павінна была цябе сустракаць. Гэта была проста залішняя выпадковасць, хаця і заканамерная: звычайная матэрыялізацыя думкі. Ты быў, Філіп, надзіманым чоўнам, які трымаў мяне на паверхні, але ў рэчаіснасці ты быў мне чужым. Ты быў чужародным целам, якое цвёрдым шматграгінікам уваходзіла тады ў мяне і якое я вымушаная была прыняць, бо сама звіла сваімі марамі для яго гняздо. Зневажальны здзек
над самой сабою, і я за яго адказная, але, тым пе менш, гэты гвалт падаўся мне тады выратавалыіым.
Вятрыцкая сказала потым, што калі я пачувалася няўтульна, то мусіла адкінуць Філіпа, як яшчарка хвост, і збегчы. Сгюсабаў хагіае заўсёды. Напрыклад, калі маю прабабку і прадзеда-святара арыштавалі як ворагаў народа і везлі на станцыю, ім наладзілі ўцёкі. Ля канавы, парослай маліпай, бабка папрасілася па малой патрэбе і сіганула гіраз кусты, калючкі, кулі ў лясок да сына. А прадзед застаўся. He хацеў губляць годнасці. Альбо чаму?
Прабабка памерла ад гора, прадзед загінуў невядома дзе. Іхні хугар на Нарачы адабралі, зрабілі школку гадоў праз дваццаць вёска паўвымерла і піколка засталася пустой. Цяпер гэта напіае лецішча. У паўзмроку мяне чакаюць там авалыіыя партрэты прадзеда і прабабкі. У мяккай цішы, над пазразаным піянсрамі піяніна з дзедавага дзяцінства...
Хоць-калі ўвосень дзед просіць мяпе з’ездзіць з ім на лецішча і грае там што-небудзь чуллівае для мяне. Я сяджу на высокім ложку насупраць вакна, прыціскаю да плячэй прыцемак і плачу. А дзед, у шырокім раблёным іпвэдры на гузіках, націскае на клавішы, як на вейкі чыіхсьці вачэй, якія ён ніяк не здолее закрыць. Цёмны гаротны вецер цалуе роспачна шыбы, знадворку пахне яблыкамі і мокрай зямлёй, і я загадзя ведаю, пра што запытаецца дзед: «Чаму ён застаўся? Можа, мне трэба было забіць таго канваіра?..»
Паўп’яная Наташаз выбітымі зубамі гарланіць нешта прыязнае ў сенцах (а можа, лямаптуе, што прыгарэла бульба?), і радасная тоўстая трыццацігадовая жонка трактарыста падае з літровікам малака на парозе. Белыя клавішы, белы швэдар, «прабачце, канпазітар», белае малако...
Так смешна, Філіп. Аднойчы на вечарыне нейкі хлопец даводзіў мне, што ты «найлешпы кампазітар і выканаўца нашага часу». Мне зрабілася так няёмка тады. I не праз тое нават, што ён не падумаў, што мы з табой знаёмыя, проста ў мяне такое ўражанне, што кампазітарамі называюць толькі нябожчыкаў.
Я б больш за «выканаўцу» пакрыўдзіўся. Ты, спадзяюся, разумееш, піто...
— ...ты мастак.
Мы смяемся, але праз момант я дранцвею і, як скурчаны ў прадчуванні вернай смерці жук, збочваю з асфальту. Божа літасцівы, толькі не гэта! Цяпер, калі я ўжо амаль атрымала тое, чаго так нрагнула апошнія гады, праз што так пакутавала, ты хочаш мне перашкодзіць! Хаця... ён жа не Бог. Пашкадуй нас! У яго ж, пэўна, таксама ёсць сэрца. Божа, дапамажы яму, як гэта ты робіш для нас. Дай яму прасвятлення. Можа, ён і не зачэпіць нас сёння?
Сірэна вые ўжо далёка паперадзе, і я аджываю. Чорт, застрэміш сабе ўсе пальцы з гэтымі запалкамі! Правілыіа толькі прасвятлеішя! Горш ты яго, пэўна, не зможаш пакараць!
Хаатычная ў мяне душа, непаслядоўная, занадта душэўная нейкая. Суперажыванне ўсяму жывому. Я вупь зайздроілчу дарозе, якую лашчыць туман. Яны ўжо перайшлі мяжу, да якой мы ніяк не зможам даехаць. Але яны ўсвядомілі пачатак і тым самым скарыліся перад канцом. А я так не хачу. He хачу, каб прадчуванне стала здзяйсненнем. He хачу прачнуцца заўтра ранкам побач з табой толькі таму, што табе не будзе куды збегчы. He хачу, таму што мне трэба будзе нешта сказаць табе і я, відаць, ізноў памылюся, як і колькі гадоў таму. I калі ты, надзьмуты і злосны, пакрыўджаны цяпер ужо ўспамінам пе мной, вымавіш прыніжальнае «ты кахаеш мяне?», я, баюся, прасіплю табе «нс». Чаму? Таму, што я не ўмею быць такой, як птушкі, і як зоркі не ўмею. I ўсё, што адбудзецца, можна будзе назваць потым так проста усяго гіяць літараў «учора».
...Учора паветра ў Халмоўцы было ўзбуджана вільготным. Вёска, бы вялікі стары сабака, бразгала спрасонку ланцугом, і дрэвы ў нашым садзе пляткарылі пра былых гаспадароў. Паснулыя кроплі падалі са сценаў студні у ваду і адбівалі нейкі іншы, невядомы нам з Філіпам час.
Пад страхой над ганкам я знайшла бадмінтонпую ракетку і ўглядалася праз яе ў зняволеную поўню. Так яна выглядала нашмат больш эфектна, і мне самой стала неяк спакайней: магчыма, праз пачуццё ўмоўнасці, якос выклікала гэтая карціна.
Філіп сядзеў за тоненькімі кратамі на лаўцы, і я ніяк не магла даўмецца, піто асвятляла гэты куток: яго цыгарэта, твар
або месяц. Сукамернікі. Значна зручней. Цыгарэта з роту; абыякава адрынуты дым; голас, больш умяшчальны за сны:
Гном сказаў, што ты сур’ёзна займаешся толькі каханнем. Ен табе ўсё наманіў. Я нават не ведаю, што гэта такое. А чаму пісала, што не магла мяне «кахаць так, каб не граць ролі»?
Я не ведала, як гэта назваць словамі.
А цяпер?
А цяі іер разумею, што я проста і іамірала ў табс. Памірала, як муха памірае ў мёдзе: павольна, салодка і цяжка.
Значыць, я яшчэ і забойца.
Ну, не я ж.
Добра. Я лягу ў машыне.
Гэта немагчыма.
Чаму?
У мяне наталогія: я не магу спаць адна.
Сапраўды... паталогія.
Толькі не ўяўляю, як я цябе вытрываю побач.
А ты не трывай. Проста думай, што гэта, калі хочаш, жахлівы сон.
А потым?
Потым я спытаю ў цябе, ці добра табе спалося.
I што я павінна буду табе адказаць?
Так.
«Так». Значыць, гэта я тут тады памылілася. Ну, што ж, дубль два?
I я пакуль не магу распавесці пра тое, што было далей: барані Бог, яшчэ хто сурочыць.
«А ўвогуле, Вятрыцкая, вось так жывеш, жывеш і даводзіш сабе, што тваё пачуццё да некага зусім не сур’ёзнае так, паляўнічы запал, незадаволеная фанабэрыя. Цябе лёс пераследуе, а ты ўсім вярзеш: “Ды я яго ўсім сэрцам ненавіджу”. А сэрца? Што сэрца?.. Дарэчы, хочаш рэцэпт бліноў з пячонкі?
Бярэпі свежую пячонку, рэжаш, і іеракручваеш у мясарубцы, дадаеш мукі, солі, перцу... Ну добра, добра. У пятніцу мы з Філіпам іппалеры пераклейваем, а ў суботу прыходзь спяку».
1997
А ВЫ ДУМАЛІ, ПРА ШТО?
Я тады мела справу толькі з адным тэлефонным маньякам. Ён званіў мнс кожную раніцу і дакладваў, што паснедаў і ўжо йдзе на працу. Удзень ён зусім па-будзённаму скардзіўся, што на дварэ горача і ў офісе няма чым дыхаць. Увечары я мусіла распісваць яму, ілто збіраюся апрануць назаўтра літаралыіа ўсё, да драбніц. Іншы раз ён нават спрабаваў здагадацца сам, якія калготкі я падбяру пад бэзавы касцюм і як будзе паступова мяняцца іх колер: спачатку цёмна-шакаладны на лытках і потым святлейшы на сцёгнах. А позна ўначы мне так карцела пачуць, што ён не хоча і не можа заснуць без мяне. Што ён адзін, і толькі слухае, як завешваюць вокны суседзі і як рыпае чыясьці канапа. I піто яму самотна, надзвычай самотна, і іпто няма каму прыйсці і пакласці яго спаць. I, ці паверыце, я была яму такой удзячнай. Я пачувалася гранічна жаданай і патрэбнай некаму, хаця й разумела, іпто ён размаўляе не са мною, a з нейкай выдуманай ім самім жанчынай. I я то падыгрывала яму, каб ён мог хоць неяк пераскочыць праз гнюсныя яміны свайго страху, то кніла й здзекавалася, наколькі мнс гэта дазваляла ўсё маё прыроднае і набытае каварства.
Але ўсё ж я шкадавала свайго маньяка. Калі Аіідрэй заіюзна вяртаўся дахаты, я патурала маньякавым дзікунскім дамаганням і вярзла ўсю тую бязглуздзіцу, пра якую ён мяне прасіў. Тады я й сама ўжо болып не псіхавала да раздзірання скуры на далонях, а клалася суцішана ў ложак і спала сабе спакойненька, ажно пакуль Андрэй не прыходзіў і не пачынаў цалаваць мне пальцы на нагах. Я тады адразу прачыналася, бо баялася, піто, па-першае, лак на пазногцях аблупіцца, а па-другое, што Андрэй проста хоча ўзяць мяне за мезены палец і даведацца пра ўсе мае сакрэцікі (што і ў тым, і ў іншым выпадку было б выключна неэстэтычна). Што зробіш усе мы не без граху
А што да маньяка, дык ён мне нават падабаўся. Абсалютна гуманна, без ніякага там скажэнства, смяіпыў мяпе анекдотамі, байкі ўсё нейкія баяў пра псіхалагічныя тыпы людзсй. Мне дык што абы толькі слухаў, як мне тут дрэнна. Як я пакутую тутака і паказваю карцінам фігі. Што я гатовая сашпурнуць на галаву Андрэю, калі ён робіць прабежку вакол дому,
усе вазончыкі з падвакоппя, бо наперадзе цэлы бессаромнанахабны дзень, які мусіць адабраць у мяне майго мужчыну. I што я захлынаюся, захмялелая ад свайго ізноў недарэчнага кахання, набрынялая і пацяжэлая, як тоўстая ітчала, якая патанае ў куфлі з півам. Файным куфлі, з густым цёмпым півам, але ж патанае, і назаўжды.
КНІГІ ОНЛАЙН
