КНІГІ ОНЛАЙН
Пошук сярод кніг, што прайшлі індэксацыю гуглам. Некаторыя кнігі гугл не знаходзіць
Назаўтра прыношу рукапіс і выбіраю лепш апрацаваныя раздзелы. Пачынаю чытаць і тут жа кляну сябе за няўмельства. Усё, што выглядала прыстойна, нават здавалася добрым, перад ім ліняе, робіцца бездапаможным. He трэба чакаць прысуду, ён вядомы і так. Канстанцін Міхайлавіч не спяшаецца парушаць маўчанне, і мне робіцца яшчэ болып непамысна. Няхай бы хутчэй зганіў! Можна было б забыць і кінуць у кошык. — Прачытай яшчэ раз пачатак. I самае апошняе, на чым пакуль што спыніўся. Чытаю, мінае яшчэ паўгадзіны. — Пакінь мне ўсё гэта,— кажа Канстанцін Міхайлавіч,— Пагляджу сам. Я вярнуўся дамоў з адчуваннем поўнай няўдачы. Kenexa, безнадзейна кепска! Ён нават не захацеў нічога сказаць. Проста адсунуў убок, як часта робіць з не вартымі ўвагі лістамі, графаманскімі вершамі, кнігамі-скараспейкамі. Што гаварыць, ім нічым не дапаможаш. Лепш перачакаць маўчком, і так забудуцца. Я выцягнуў першыя чарнавікі, пачаў пераглядаць, Гэта — сапраўды няважна, а з гэтым, бадай што, можна пагадзіцца. I гэта, мусіць, нядрэнна. Аўтарская прыхільнасць да ўласнай працы ўсё пашырае кола «нядрэнных» раздзелаў. Пераглядаю яшчэ раз і канчаткова спыняюся на пяці замалёўках. Вырашаю іх адстойваць. He можа ж быць, каб ён так і змоўчаў. Паспеецца кідаць у печ. Перагорнем раздзел аповесці, аб якой ідзе гаворка, папраўлены па заўвагах Коласа. Вясна Грамадка дужых дубоў, стаўшы роўным паўколам, вартуе леснікову сядзібу. Грудок гэты толькі што вылузаўся з-пад снегу і яшчэ ўвесь чорны. Акурат як каравай хлеба з падгарэлаю скарынкаю. Падумаўшы так, Костусь адчувае, што ў яго засмактала ў грудзях. Вельмі хочацца есці! Ен бяжыць па падсохшай сцежачцы ў хату. Адсвечваюць жоўтыя, не паспеўшыя пашарэць ад дажджоў і ветру сцены. Толькі страха крыху пачарнела, але салома яшчэ не злежалася і шатырыцца знізу, як валасы на абголенай машынкай пад гарбуз дзіцячай галаве. Сенечныя дзверы расчынены, адтуль патыхае пах свежага печыва. Костусь цягне да сябе смачнае паветра і, спынены нечаканай думкай, прыцішае крок: «А чаму ж наш грудок зрабіўся падобны да буханкі?» Ён стаіць, шукаючы адказу. «А, ведаю! Гэта яго лес сціскае з усіх бакоў. Зямлі няма дзе дзецца, яна падымаецца ўгору. Хутка тут можа зрабіцца гара, і наша хата апынецца на самым версе. От добра! Усё будзе відаць. I Мікалаўшчына, і Свержанскія маргі, а можа, і Нясвіж». Костусь прыкладае палец да вуснаў і некаторы час спакмячае. «Можа стацца і не гэтак. Лес будзе ціснуць, ціснуць на нашу пасаду, гара абваліцца, зробіцца прорва... I хата і мы ўсе...» Хлопец зажмурвае вочы і ўскоквае ў сенцы, уздрыгваючы ад выдуманага ім страхоцця. Ен прачыняе дзверы ў хату, гатовы крыкнуць: «Мама!» — кінуцца да яе. Цэлы тыдзень не бачыліся! I тут жа заўважае, што ў хаце нікога няма. Ага! Маці прыкархнула, прысеўшы каля печы. Змарылася, пакуль упыніла ўсю работу. У хаце добра прыбрана, пабелены сцены, пад дзяркач вышараваны жвірам лавы, а шыбы вымыты так чысценька, аж зіхацяць. Адчуваецца, што блізка свята. «Куды ж усе падзеліся? — Костусь разглядаецца, стоячы ў парозе.— Уладзя, пэўна, за бацькам у лес пацягнуўся, а малыя ўпрасіліся з дзядзькам ехаць у Мікалаўшчыну. Па мяне і па Алеся. Добра, што я пабег проста са школы, не чакаючы фурманкі. Лугам, узгоркамі...» Костусь заплюшчвае на хвілінку вочы. Бачыць, як людзі сплычваюць бярвенне на беразе, як стукаюцца адна аб адну апошнія крыгі. I ўжо кнігаўкі пішчаць... Ён быў памкнуўся папрасіць у маці есці, ды пашкадаваў будзіць. Паглядзеў на стол, дзе астываў пад белым абрусам хлеб, і ўздыхнуў. «Усё роўна зараз нічога лепшага не дадуць... Пост. Разгаўляцца будзем толькі ў нядзелю, пасля ўсяночнай». Скраўся на пальчыках да стала, адгарнуў настольніцу, але цэлай буханкі не зачапіў. Адкроіў лусту ад чэрствага акрайца. I, не скідаючы з плячэй шарачковай торбы з кнігамі,— на двор. У сенцах рука з лустаю застыла каля самага рота. Так і не ўкусіў. Прамень, заляцеўшы цераз шчыліну, пазалаціў кропельку смалы на счэсаным сучку ў бервяне. Прыляпіўся да сцяны і не можа выцягнуць са смалы тонкую камарыную ножку. «Няхай бы ён і застаўся тут. На ўсю ноч. Людска было б! Выйдзеш з хаты, а тут відната. От злавіць бы гэты прамень!» Костусь зачыняе наглуха дзверы, амаль маючы пэўнасць, што калі прамень прыліп да сцяны, дык ужо не адарвецца. Але знікла шчыліна, уцёк і прамень. Хлопец выходзіць з сянец і садзіцца на парозе. Пачынае паволі есці. I вось ужо здаецца іншае. Дубы наўкол сядзібы ўзяліся за рукі, каб перагарадзіць дарогу сваім лясным сваякам на гэтую, адваяваную ў векавое пушчы, шмацінку грудавое зямлі. 3 усіх бакоў, як казачныя ваякі, стоўпіліся ў чаканні бронзавыя атрады волатаў, старасвецкіх хвой. Чаго добрага, падасць знак невідочны лесавы атаман, яны пераступяць цераз выбегшую з лазняковага гушчарніку ручаінку, рынуцца да дубоў — і пачнецца бойка... «Не,— усміхаецца сваёй уяве хлопчык,— не пярэйдуць! У лесе яшчэ растае снег, і наша ручаіна глыбокая-глыбокая». Ён глядзіць на канец сцежкі, дзе драўляны масток злучае сядзібу з грунтавой дарогаю. Вада падымаецца ўсё вышэй і вышэй, вось ужо яна ліецца цераз маснічыны. Жоўтыя шапкі шумавіння, пакружыўшыся, адносяцца за плынню і завісаюць на ўзбярэжным парасніку шчаціністых елачак і хісткіх, як дубчыкі, асін. «За ноч вады яшчэ прыбудзе,— думае Костусь,— Добра, што ў школу не трэба, а то б не перабраўся на той бок». Ён падымае з-пад ног сваю школьную торбачку, дастае кнігу і сшыткі і зноў паглыбляецца ў мары. Бор шуміць па-вясноваму, радасна і як быццам густа; увосень, калі ападуць лісты, зусім іншы гэты шум, рэдкі і неспакойны. Хлопчык цяпер бачыць, што дубы і не збіраюцца кідацца ўрукапашную. Яны проста грэюць на сонцы перамёрзшыя за зіму, не паспеўшыя зазелянець галіны. Любае і звыклае абуджэнне суровай і ласкавай беларускай прыроды на гэты раз поўніць душу дзіўнай трывогай і хваляваннем. Нібыта ўпершыню слухае Костусь і таемнае шастанне хваін, і перагукванне плытагонаў на недалёкім Нёмане, і шчабятанне ранняга жаўранка ў сіняй высачыні. Раптам, ці гэта зноў здаецца, перастала біцца растрывожанае хлапечае сэрца, і ўжо не на небе, а дзесьці глыбока ў грудзях узмахнуў крыльцамі жаўранак. Узмахнуў і заспяваў... Песня звінела, не змаўкаючы, срэбная трэль цудоўна ператваралася ў родныя і знаёмыя словы... Так гаварыла з ім маці! Костусь схапіў сшытак і, спяшаючыся, пачаў запісваць гэтыя словы. Хоць бы не расталі яны, як тая жаўранкава песня, што ўсё аддаляецца, адлятаючы ў вышыню. У гародзе гарлае певень. Рыжы хвост яго зіхаціць праўдзівым золатам, як добра начышчаная ягадамі бузіны мядзяная міска. За ўтульны дамок на ліпе сварацца з вераб’ямі шпакі. Яны вярнуліся з выраю і адразу ж узяліся высяляць крыклівых кватарантаў. Вераб’і яшчэ грозяць і лаюцца, аднак хапаючыся перабіраюцца пад застрэшша ў гумно і цягаюць туды пух і сухія травінкі. Ад птушынай мітусні прачынаецца прыдрамаўшая на сонейку крываногая Тэпця і ляніва пазяхае, касавурачыся на свайго няўважлівага гаспадара. Яна ўстае, павільваючы хвастом, падыходзіць да яго, прынюхваецца і асцярожна забірае пакладзеную на торбачку недаедзеную скібку. Костусь нічога не бачыць і не чуе. Над сядзібай робіць плаўныя кругі пара буслоў. Яны прыглядаюцца да гнязда на старой бязверхай бярэзіне, пазнаючы, ці хоць тая самая гэта буслянка, дзе яны бестурботна жылі летась і выгадавалі сваіх даўгалыгіх дзяцей. Нішто не можа адцягнуць яго, Костусь піша і піша. Нарэшце адрываецца ад паперы і, нічога не разумеючы, аглядаецца на бакі. Дзе ён быў, што адбылося тут? Цудоўны жаўранак у грудзях змоўк. А ў сшытку засталіся няроўныя радкі, вельмі падобныя да вершаў са школьнай чытанкі. Костусь прачытаў і яшчэ больш здзівіўся: сапраўды, ён злажыў верш! I гэтак лёгка, неўзаметку, не думаючы, агледзецца не паспеў. He так, як тую байку пра варону і лісіцу! Цэлы тыдзень калупаўся... Радок да радка не прыставаў, сло- вы не змяшчаліся ў іх, прыдумваліся, як назнарок, такія доўгія, хоць ты колькі складоў сякераю адсячы. I калі ён, горды сваім тварэннем, прачытаў брату, што пачалося! Якіх толькі кпін не наслухаўся. «Не будзе з цябе пісакі, хоць бы ты ў порткі мокра зрабіў». А потым: «Пісаў пісака, а не разбярэ і сабака». I многа нагаварыў яму Алесь яшчэ больш крыўднага. «Памыляешся, Алесь! — Костусь здаволена ўсміхаецца,— Будзе! I не пісака, а паэт. Толькі вершаў маіх ты болып не пабачыш, пакуль не надрукую...» Костусь уяўляе, як будуць здзіўлены яго бацькі і браты. Нехта разгорне кнігу, а там — верш. I падпісана: «Канстанцін Міцкевіч». «Чакай, чакай,— скажа дзядзька Антось.— Які ж гэта Міцкевіч? Той жа Міцкевіч, з-пад Навагрудка, здаецца, зваўся Адам. Слухай, Міхал, ці не наш гэта Костусь?» Бацька возьме кнігу, праверыць на свае вочы: «Відаць, ён». Потым кніга пойдзе з рук у рукі. Усе будуць хваліць і глядзець на яго, Костуся. А ён будзе сядзець на покуці, есці цалкі з тоўстымі скваркамі і ні да чога не прызнавацца. Пад’еўшы, устане і скажа: «У мяне яшчэ многа напісана». Дастане вялікую кнігу ў скураных лаўках і пачне чытаць. Усе заслухаюцца, маці ўтрэ хусткаю слёзы... I ніхто не асмеліцца кпіць. Успомніўшы пра кпіны, Костусь цвёрда рашае: «Да пары да часу нікому не пакажу. Хай потым ведаюць». Падумаўшы, ён піша зверху старонкі назву «Вясна», a ўнізе старанна выводзіць свой подпіс. Вельмі хочацца да прозвішча яшчэ дадаць слова «паэт» і ўдакладніць: «з-пад Стоўбцаў». Каб сапраўды не зблыталі з тым Міцкевічам, што з-пад Навагрудка. Костусь вагаецца. He, не трэба. Такіх доўгіх подпісаў пад вершамі ён нідзе не бачыў. Хай будзе так. Тым больш — на развагі не застаецца часу. На лясной дарозе, недзе зусім недалёка, рыпяць колы і чуецца дзіцячы смех. «Нашы! Дзядзька вяртаецца з Мікалаўшчыны». Костусь хавае верш у сшытак і кладзе яго ў торбачку. У гэты час над падворкам, як быццам над самай галавою хлопца, зноў пачынае спяваць жаўранак. Костусь падымае вочы і захоплена слухае, удзячны за скінутую з вясновага неба песню. Маці выходзіць з сянец і бярэ яго за плячук. — Ты ўжо дома, сынок? I сядзіш галодны. Як жа ты прыбег, што я не чула? Што ж ты рабіў тут, скілеў на парозе? Костусь канчаткова абуджаецца. He паварочваючы галавы, ён трэцца шчакою аб цёплую матчыну руку.