КНІГІ ОНЛАЙН
Пошук сярод кніг, што прайшлі індэксацыю гуглам. Некаторыя кнігі гугл не знаходзіць
Канстанцін Міхайлавіч стаіць каля стала і гучна, нібыта на вялікую аўдыторыю, гаворыць: — Як ні абвяшчай тыя радкі грахамі маладосці, няспеласцю думкі,— праўда нашага жыцця кажа іншае. Праўда паэзіі пярэчыць, яна прыслухалася да хады трактара і ўбачыла постаць фабрычнага чалавека. Ен зноў моўчкі ходзіць па пакоі. — Што — выношу прысуд па часе? Ніхто і не збіраецца перасуджваць нікога. Мне проста трэба было гэта некалі сказаць уголас, не пакідаць праўды, высветленай напалавіну. Каб не выскачыла скула ў каго ў сэрцы. Дараваць грахі — гуманна, але прыкрываць усё лісцікам усёдаравання — гэта на другі бок дабра... Трывожная часіна Адзнакі нядужасці. Дакторскі прысуд. Развітанне з домам і горадам. Хаты ляцяць у вырай. Цяжкая ноч. Уратоўчае апавяданне. Добры доктар Бобрык. Дома. Чытка рукапісу трылогіі была перапынена самым нечаканым чынам. Аднаго дня я прыкмеціў, што Канстанцін Міхайлавіч без звычайнай пільнасці гартае старонкі, а больш глядзіць у акно і непрыкметна прыкладае руку да правага боку. — Нядужыцца, дзядзька Якуб? — Нічога. Мне ўжо асаблівага здароўя чакаць не выпадае. Праседзелі пры стале яшчэ з паўгадзіны. Тужачыся ўсміхнуцца, прамовіў: — Прыйдзецца аднаму з нас змяніць паставу. Выбачай, я прылягу. Ен перайшоў на канапку і, паклаўшы галаву на падушку, адразу прыплюшчыў вочы. Крыху паляжаў так, перамогся: — Сядай сюды бліжэй, будзем працягваць. На прапанову выклікаць доктара запярэчыў: — Як быццам я не ведаю, што ён скажа: ляжы, нічога не рабі. А ў мяне клопату многа. Паспею належацца. На чым мы спыніліся? Давялося зрабіць выгляд, што мяне не турбуе яго стан. А можа, так і лепей будзе... Кніга пераносіць у маладосць, абуджае ўспаміны. Разгаворыцца, а тым часам, магчыма, і мінецца слабасць. Але ні прачытаныя ўголас малюнкі палескіх краявідаў, ні пераход на апошнія літаратурныя навіны рады не далі. Было відно, што Канстанцін Міхайлавіч увесь час перасільваецца. Ён ляжаў з прыплюшчанымі вачыма: слухаў не слухаў, драмаў не драмаў. Я паціху ўстаў, намерыўся сысці ўніз, папярэдзіць хатніх. На паўдарозе азірнуўся — ён глядзеў услед. — Нікуды не хадзі... Мне, здаецца, палепшала. Гэта быў не голас, а сухі хрыплаваты шэпт. Зноў саджуся поруч і не магу ўтрымацца, каб не спытаць, хоць і ведаю, што ён не любіць распытванняў аб здароўі: — Што ж вам баліць? — He разбяру... У баку смаліць... I гарачка, мусіць, ёсць... На шчоках з’явіліся чырвоныя плямы, зрэнкі расшыраны, губы пасмяглі. — Давай будзем лячыцца саматугам. У спальні недзе грэлка ляжыць. Мне ўжо дзён тры кепскавата. Але думаў — перахаджу. Трэба было гэты вечар адкрываць. Пачаў гаварыць, і ў вачах пацямнела. Напярэдадні Канстанцін Міхайлавіч старшыняваў на пасяджэнні, прысвечаным ушанаванню памяці Арыстафана. Урачыстасць праводзілася згодна з пастановай Сусветнага камітэта прыхільнікаў міру. Колас, як старшыня рэспубліканскага камітэта, паабяцаў прысутнічаць, сказаць уступную прамову. I, вядома ж, не мог парушыць абяцання, бо не меў звычкі адступацца ад слова. Таму і не абазваўся, што хворы. Іначай дактары забаранілі б выходзіць, не пусцілі б. Шнур грэлкі кароткі і не дастае да канапы, дзе ён ляжыць. Канстанцін Міхайлавіч перабіраецца на ложак і прыціскае да боку цяпло. Гаварыць і нават шаптаць не можа. Вочы замгліліся пялёнкаю болю, моцна сціснутыя вусны здаюцца бледна-жоўтым рубчыкам, знакам, што застаецца ад сечанай раны. Шукаю спосабу адысціся, каб усё ж пазваніць у клініку. Тады, папярэджваючы мае захады, ён расплюшчвае вочы і позіркам прывязвае да крэсла. Нарэшце Канстанцін Міхайлавіч просіць прынесці знізу лякарства. I з жартам, хоць не лёгка яму гэта даецца: — Нешта жывот у мяне цяжкі, як чыгун з бульбаю... Аж бакі распірае. Робіцца яшчэ болып трывожна. He гэтак даўно такія ж самыя паганыя прыступы пакацілі мяне на аперацыйны стол. Няўжо — апендыцыт? Тады лекаў, аб якіх ён гаворыць,— ні ў якім разе! I не цяпло трэба, а лёд... Непрыкметна адключаю грэлку і адразу спяшаюся ўніз. Умовіўшыся з Данілам Канстанцінавічам, што выкліканы доктар скажа, нібыта прыехаў сваім адумам, проста адведаць, вяртаюся да хворага. — Папрасіў паслаць у аптэку, зараз прынясуць... Дапытлівыя вочы падымаюцца і глядзяць не міргаючы. — А раніцою пакецікі тры ляжала,— выкрывае мяне Канстанцін Міхайлавіч,— Няўжо ў нашай хаце англійскую соль у гаршкі сыплюць... He забыўся ты мае навукі, што хворым можна маніць... Вочы з дакорам заплюшчваюцца. Тым часам па сходах затупала некалькі пар ног. На парозе спаленькі з’яўляецца магутнейшая дакторская брыгада. Прафесары Д. А. Маркаў і Б. I. Трусевіч і ўрач, які бываў тут на правах «хатняга доктара», заўсёды вясёлы і бадзёры, хоць і сам цяжкахворы, выключнай спрактыкаванасці і светлай натуры чалавек С. О. Ліяранцэвіч. Гэта здзівіла, а яшчэ больш напалохала Канстанціна Міхайлавіча. Яго пачало моцна калаціць, не пападаў зуб на зуб, расказаць пра балявыя адчуванні ён не мог. Збянтэжыліся і дактары, і ўсе, каму давялося быць пры ім у тыя цяжкія хвіліны. Аднак дыягназ быў пастаўлен хутка і рашэнне прынята безагаворачна: апендыцыт, неадкладнае шпіталізаванне. Санітары, не зважаючы на энергічныя пратэсты: «Пайду сам», асцярожна палажылі яго на насілкі. Вочы Канстанціна Міхайлавіча спыняюцца на партрэтах нябожчыкаў — жонкі і сына, на сціплай абстаноўцы свае спальні. Яшчэ адзін позірк на стол з недакончанай работай, кароткі наказ мне: «Дагледзь усё сам» — і насілкі ўжо на панадворку. Машына «хуткай дапамогі» стаіць каля ягонага вяза. Хвілінная затрымка, нібыта для таго, каб даць яму магчымасць зірнуць на садок, на ўлюбёную лаўку, як заўсёды рабіў ён перад дарогай. Знакам паклікаў мяне ў машыну. Рушылі. — Дай мне руку. 3 нечаканай сілай сціснуў пальцы і не адпусціў: — Кажы, дзе мы едзем. Вось яно што! Ен адчуў небяспеку і спяшаецца развітацца, хоча перадаць людзям поціск аслабеўшай, але ўсё яшчэ дужай бацькоўскай рукі. I хоча адчуць цеплыню зваротнага поціску. Упершыню са страшнай выразнасцю ўявілася цяжкае і непазбежнае, тое, што ніколі не дапускалася ў думкі... Зараз, так раптоўна і бязглузда, мы можам страціць яго. А здавалася — людзям такога моцнага крою і заводу зносу няма, як будынкам са смалістых старадрэвін. I ён ведае ўсё, і рыхтуецца на адыход, але не можа пайсці, не акінуўшы, калі не вокам, дык хоць думкаю, малады горад, лепшую частку невымернае сілы і прыгажосці свае краіны, мілую вуліцу, па якой хадзіў і ездзіў штодня... — Чаму ж ты маўчыш? — чуецца нецярплівае пытанне. Зазіраю ў высокае акенца машыны. Прымушаючы голас не дрыжаць, называю кварталы і буйнейшыя будынкі на праспекце. Ен паўтарае ўслед: — Павярнулі ад Дома друку... Пэўна, электрычнасць ужо запалілі... Шэры дзень сёння, а трэба, каб газеты заўтра былі. Што? Політэхнічны інстытут? I хлопцы з дзяўчатамі выходзяць з брамы... Маладая пара ўносіць прыёмнік у пад’езд... I тут Колас ажыўляецца: — Скажы Данілу, каб майстра паклікаў. Мой прыёмнік нешта пачаў бубніць... Можа, не да часу і недарэчы, але робіцца весялей. Ён дбае пра дом, хоча вярнуцца туды і слухаць ранічкаю, як прызвычаіўся за многа год, самыя першыя — шасцігадзінныя — «апошнія паведамленні»... Так, так, дарагі дзядзька, дужы наш чалавек! Мацней супраціўляйся, думай пра жыццё, і пераадолеецца, сыдзе на сухі лес цёмная немарасць. Гэтага я не магу сказаць, толькі думаю, адчуваючы, як саграваецца добрым спадзяваннем узнікшая думка. I ён падмацоўвае маю надзею: — А як там, хат не паменшала? — Мусіць, паменшае зараз. Па ўсім відаць, яшчэ дзве сабраліся ў вырай. — Дзе ж гэта? — He даязджаючы фізкультурнага інстытута... «Вырай» і «хаты» — ягоныя слоўцы, якія стасуюцца да рэштак старога драўлянага аднапавярховага Мінска. Паўрастаўшыя ў зямлю, з падслепаватымі вокнамі і ўгнутымі дахамі («быццам катова спіна, калі яго палашчыш», як казаў Колас), хаціны дажывалі век на праспекце, няўхільна саступаючы месца прасторным карпусам. Радуючыся, як дзіцёнак, Канстанцін Міхайлавіч сачыў за знікненнем мізэрных будыначкаў на прасцягу вуліцы ад Акадэміі навук да Камароўкі, дзе цяпер плошча яго імені. Спачатку ён налічваў там 71 хату, потым 49, неўзабаве засталося 24. Часта нашы сустрэчы пачыналіся з пытання: — Лічыў? Пра што ідзе гаворка, было зразумела. Калі я прызнаваўся, што сёння не пацікавіўся лёсам хацін, ён дабрадушліва кпіў: — Абыякавасць да росту сталіцы. А я лічыў. Цэлых тры падаліся ў вырай. Вось як выходзіць: стаяла адна хата, значыць, жыла адна, ад сілы дзве сям’і. А новы дом заняў той самы пляц, але туды можна ўсёй Балачанцы перабрацца. I зараз вестка аб тым, што дзве хаты падрыхтаваны да зносу, падвясельвае яго. — Ты гэтай работы, гюкі буду хварэць, не пакідай, лічы... Машыну страсянула, Канстанцін Міхайлавіч скрывіўся: — Ці не на мост уз’ехалі? Пачуўшы пацверджанне, загаварыў далей: — I за рэчку трэба брацца... Заплыла фузам... От каб яго на поле... А чыстая ж была рачулка... Яшчэ калі жылі мы пры самым садзе з... Заплюшчыў вочы, не назваў імені свае сяброўкі... У прыймовым пакоі медыцынскія сёстры пераапранаюць яго ў бальнічнае. Канстанцін Міхайлавіч перадае мне жоўценькую запісную кніжку. — Каб не загубілася тут. Цалуе сына, які падышоў у гэты час, падае руку мне: — Прыйдзі да мяне заўтра. Павольна падымаюцца ў ліфце насілкі... Мы чакаем у бальнічным калідорчыку. Хутка павінен адбыцца кансіліум. Вечар. Кандрат Крапіва, Максім Танк, Пятрусь Броўка, Пятро Глебка і я сабраліся ў Аркадзя Куляшова. Напярэдадні ён паклікаў нас паслухаць новую паэму. — Можа, адкладзём? — пытаецца Аркадзь,— Настрой не той. Броўка расказвае, што першы кансіліум не прыняў канчатковага рашэння. Дыягназ пацверджаны: апендыцыт. Але аперацыя складаная, упушчаны час, а ў хворага слабое сэрца, высокі ціск. I, што ні кажы, гады... Ноччу кансіліум збярэцца яшчэ раз пад старшынствам міністра аховы здароўя. Вынікі будуць даложаны ўраду. Весткі невясёлыя, але чытання вырашаем не адкладаць. Паэма падабаецца і радуе нас усіх. Найболып спакойныя і трывалыя з прысутных спрабуюць падагульваць уражанні. Але гаворка не разгортваецца ў поўную сілу. Увесь час падколвае прыгадка: а як там ён?