КНІГІ ОНЛАЙН
Пошук сярод кніг, што прайшлі індэксацыю гуглам. Некаторыя кнігі гугл не знаходзіць
«Інспектарам» аказаўся вастравокі хлапчук гадоў дзесяці. Даўшы «дзень добры», ён стаў у парозе разглядаючыся. — Як маешся? — спытаў Канстанцін Міхайлавіч,— Рыбу ловіш? He ловіцца? Дык ты ў грыбы хадзі, мы унь колькі нарэзалі. — Я ўжо бачыў у машыне,— адказаў хлопец. — Ну, на тое ж ты ў нас інспектар. Вазьмі сабе цукерку. Калі за гасцём зачыніліся дзверы, высветлілася паходжанне ягонай мянушкі. «Інспектарам» яго празваў Канстанцін Міхайлавіч за надзвычайную цікаўнасць. Варта было толькі каму-небудзь заявіцца ў калгас, як хлопец бег туды і высвятляў: хто прыехаў, адкуль і па якой патрэбе. Гасцяванне наша ў Балачанцы закончылася кароткім апавяданнем Канстанціна Міхайлавіча. — Аднойчы, яшчэ падлеткам, натрапіў я ў Альбуцкім лесе на неруш. Hi да гэтага, ні пасля — ніколі такога не бачыў. Грыбы сядзелі так густа, што нагі не ўб’еш. Зрэжаш аднаго, а пад ім яшчэ два-тры меншанькія. Нарэзаў я повен кош, а грыбоў нічуць не паменшала. Скінуў тады кашулю, завязаў каля каўняра, нарыхтаваўся рэзаць, а тут чую — надыходзяць жанкі на маю паляну. Пабяруць. думаю, усе грыбы. Я скарэй — усё з сябе, нагнуў бярэзіну, узяў у рукі вяршок і падскакваю голы. Бабы мае ледзь не памлелі. Спачатку думалі — чорт. Пасля разгледзеліся, пазналі, але вырашылі, што я звар’яцеў. Едучы назад, стомлены даволі вялікаю пераходкаю, я задрамаў. — Тпру, прыехалі,— пабудзіў мяне Канстанцін Міхайлавіч.— Можа, піва хочаш? Машына стаяла каля «хамута», такую мянушку мела пухавіцкая чайная. Аднойчы, па дарозе ў Балачанку, Канстанцін Міхайлавіч убачыў тут каля ганка некалькі хамутоў. — Ці коні, змакрэўшы, сядзяць і піва п’юць, бо ў хамутах туды не пусцілі, ці людзі, ідучы запрагаць коней, надумаліся кульнуць па чарцы. Хутчэй за ўсё коні. П’юць з гора, бо іх моцна тэхніка выціскае... Успомнілася, як на адной з дарог бачылі мы чалавека, які спрытна каціў на веласіпедзе, а ззаду трухаў прывязаны за раму конь. Канстанцін Міхайлавіч паглядзеў услед і падзяліўся меркаваннямі: — Кіламетраў цераз дзесяць яны памяняюцца — дзядзька пабяжыць збоку, а конь пацісне на веласіпедзе, накручваючы капытамі педалі. Каля самага Мінска Канстанцін Міхайлавіч павярнуўся да мяне і зірнуу вачыма, перад якімі нельга было маніць: — Купіў? Я вырашыў не здавацца да апошняга. — Што, дзядзька Якуб? — Тыя першыя грыбы? — Навошта купляць, калі я добра збіраць умею. — А дзе ж ты іх сабраў? — Я ж вам казаў. — Па той бок дарогі? — Ага. — Дык там жа грыбы не растуць! — А нашто ж вы мяне туды пасылалі? — Дзівак ты, Максім! Які ж гэта паважны грыбнік аддасць другому сваю мясціну? — скончыў ён гаворку жартам. Я прызнаўся, як была справа... Вядома, не ад улюбёнай мясцінкі адводзіў ён мяне. Проста хацеў пабыць сам-насам з думкамі ў лясной адзіноце... Назаўтра пасля прыезду з Балачанкі ў нас адбылася літаратурная размова. Рэзкая, суровая, адкрытая. Ступень адкрытасці яе здзівіла. I ў той жа час узрадавала. Канстанцін Міхайлавіч беспамылкова адлучаў «авец ад козлішч», як ён гаварыў, талент ад бяздарнасці ці пасрэднасці, ведаў, чаго можна чакаць ад таго ці іншага літаратара, і не спыняўся на палавінчатых ацэнках твораў нават у дачыненні тых асоб, з кім быў звязаны даўняю дружбаю ці знаёмствам. Я забег да яго раніцай, на хвіліну, ды так і не здолеў адарвацца ад размовы да позняга вечара. Мы пачалі яе ў садзе, перайшлі ў дом, потым вярнуліся пад вяз, а закончылі ў кабінеце, запаліўшы святло. — Ну вось, замацавалі ўсё на належных месцах. А ты робіш якія-небудзь нататкі пасля нашых размоў? — раптам запытаў у мяне Канстанцін Міхайлавіч. Я не прызнаўся, мяркуючы, што ён шкадуе, навошта гэтак адкрыта гаварыў. — Дарма,— сказаў Канстанцін Міхайлавіч,— Калі нават памылішся ў чым ці лішняе занатуеш, час усё спарадкуе і паправіць. Я вось знайшоў тваё прысвячэнне. Гэта схематычная гісторыя нашага знаёмства. Вазьмі. Можа, апублікуеш калі. Гаворка ішла пра верш, напісаны да дня нараджэння, калі ён, хвараваты, ляжаў у стацыянары — невялікім флігельку на вуліцы Кірава. Верш гэты адначасна адказваў і на ягонае прысвячэнне мне, дзе кідаліся папрокі ў бок фінансавых органаў, якія не дазвалялі ўстанавіць мне людскі аклад у Акадэміі навук з той прычыны, што я не меў кандыдацкай ступені. Якубу Коласу Удзень 3/Х 1948 г. Я пішу да Вас не першы. Вы раней сказалі, Добрым хлопцам добрых вершаў Шмат Вы прысвячалі. Там жа шмат традыцый слаўных I вясёлых часам, А вось з Вамі мы нядаўна Стрэліся сам-насам. Помню... Студзень, дзень пагодны. Роем ходзяць думы. У вагоне міжнародным Прыбылі ў Маскву мы. Заімчаў нас ліфт адразу На паверх дзясяты, I туды штовечар лазіў Ваш сябрук цыбаты. Ён трашчаў, як малатарка, Ды нацэльваў вока, Ці няма часамі чаркі Дзе навідавоку. Вось ад гэтае часіны, Ад тае дарогі Стаў я ў Вашае хаціны Абіваць парогі. Хай жа пойдуць яны пылам, Стаўкі кандыдатаў! Вельмі крыўдна, дзядзька мілы, Што вы хвараваты. У зацішнай Вашай хаце Так прасторна марам. He ўпыняюся гукаць я: — Дзе вы, гаспадару! Што з іх выссеш, з лечкамісій? — Банькі ды прыпаркі... Сульфідзін з пеніцылінам He заменяць скваркі. Кіньце прэч з лякарствам сподак. Сэрца не нявольце! Ёсць адзін цудоўны сродак, Прапісаць дазвольце. Будзе верасень, як шклянка, Добрая дарога, Клікне ў госці Балачанка Караля грыбнога. Пагалоска пойдзе, пошчак Вандраваць па лесе, I пішчом да дзядзькі ў кошык Баравік палезе. I запоўняць кош прасторны — Без адной лісічкі! — Тыя хлопцы ў шапках чорных, Белых чаравічках. Вось рэцэпты для паэта, Як адужаць скора, Акрыліцца думкай гэтай I адкінуць хворасць. А пакуль — прыміце хвалу 3 Вашым нараджэннем. Выбачайце на няўдалым Гэтым прысвячэнні. Чытаючы верш, я страшэнна бянтэжыўся, бо Канстанцін Міхайлавіч увесь час варочаўся на ложку і чырванеў. Мне здавалася, што я нечым пакрыўдзіў яго, а можа, паставіў у няёмкае становішча. Крыху пазней ён вытлумачыў: — Гэта мяне душыў кашаль, а я стрымліваўся, баяўся, каб не пакрыўдзіць цябе... У клопаце дзень пры дні Здарэнне з наведвальнікам. Размарынаў. Гаворка з карэспандэнтам «Правды». He шкадуйце на людзей добрага слова. — Размарынаў? Няўжо ў яго такое аперэтачнае прозвішча? Колас нічога не адказвае: так ён толькі што назваў аднаго з сваіх наведвальнікаў. Але ў вачах праблісквае ледзь прыкметная іскрынка, значыць, у думках ён падсмейваецца і зараз нешта раскажа. Шумных і дакучлівых людзей Канстанцін Міхайлавіч не любіў. Можа, гэта замоцнае слова — не любіў, бо хоць яму і было цяжка з надаядамі, як ён ахрысціў асоб такога заводу, але ж не адмяжоўваўся ад іх. Ен ніякавеў і губляўся перад бесцырымоннасцю некаторых просьбітаў, аднак выслухваў іх. Ды не толькі выслухваў і дапамагаў праз прыроджаную далікатнасць, а вышукваў у кожным зернетка сапраўднага, чалавечага. Праўда, вочы не абміналі нічога ў суразмоўніку: памяць адкладала ў запас смешныя рысы, дробязныя звычкі, драпежныя ўхваткі. Адзін усяго раз за наша знаёмства Колас так зірнуў на занадта настырнага карэспандэнта, што той паспяшаўся зачыніць дзверы гасцінічнага нумара — знік, як быццам і не з’яўляўся. Канстанцін Міхайлавіч нездаволена пачмыхаў, а праз паўгадзіны, калі мінулася змора і адышлася ад вачэй сумятня цяжкога пасяджэння, адкуль ён вярнуўся, пачаў каяцца. — Паказаў, называецца, характар, стары пень...— Зневажальныя звароты да ўласнай асобы заўсёды выкрываюць ягонае хваляванне.— Выгнаў чалавека, а за што? Яго ж справа ў карак штурхае... Памаўчаў і ўзяўся за мяне: — Дый ты —добрая цаца. Няма, каб спыніць, асцерагчы... — Тады б і я апынуўся за дзвярыма... Колас лёгка адгукаецца на жарт: — Але ж выпарыўся ён хутка. Быццам нячысты дух. Няўжо я страшны такі, га? Пагаварыўшы пра заўтрашнія турботы, здалёк пачынае падступацца да таго, што не пакідае яго ў спакоі. — А можа б пазваніць яму? He магу ж я пісаць тут, у гасцініцы. He атрымаецца. Прыеду дадому, тады раздумаюся, будзе ім артыкул. Як ты мяркуеш? Запытанне гучыць так: давай пазвонім, растлумачым, скінем з сэрца цяжар. Бяруся за тэлефонную кнігу, званю ў бюро даведак, нарэшце дашукваюся патрэбнага нумара. — Дык як яму казаць, дзядзька Якуб? — Відаць, мне давядзецца... Пакуль ён падыходзіць, тэлефон абзываецца сам. Рэдактар перапрашае за свайго супрацоўніка — аператыўнасць прымушае! — просіць не ламаць з імі дружбы на далейшае: што здолееце і калі здолееце — усё роўна, толькі прысылайце. Коласа гэта кранула. — He пакрыўдуйце і вы... I хлопцу свайму скажыце, няхай... Ну, адным словам, хай даруе. Я з ім хацеў бы пабачыцца. Калі? А хоць і заўтра. Паклаў трубку, таймуе ўзрушанасць: ходзіць ад акна ў парог і назад. — Бачыш,— голас у яго цяплее,— колькі нас, беларускіх капшукоў, вучыць трэба. Хто вінаваты, а хто першы прабачэння просіць... Ён сядае за стол і, уздыхаючы, бярэцца за асадку. — Нічога не зробіш, нічога не зробіш... Крыху падумаўшы, глядзіць цераз плячо вясёлымі вачыма: — Я ўжо ведаю, як пісаць. Зробім ім артыкулец. Заўтра ён прыйдзе — атрымай, дружа! Тады паглядзім, чый верх будзе.— I зусім весела дадае: — У аператыўнасці і ў далікатнасці. 3 чалавекам, якога Колас назваў Размарынавым, спаборнічаць у далікацтве не даводзілася. Па зусім простай прычыне: гэтай якасці той не меў. Унадзіўся хадзіць кожны дзень, з’яўляўся зусім па дробязях, якімі было брыдка турбаваць Коласа, нават каб у яго пракідалася вольная часіна. Канстанцін Міхайлавіч раз ці два перагаварыў, паслаў хадайніцтвы, і большасць просьбаў была задаволена. Аднак знаходзіліся новыя, і наведвальнік трымаў дом у аблозе: раніцай адмануцца, нібыта гаспадара няма дома,— прыходзіць у абед ці ўвечары. Так здарылася і ў гэты адвячорак. Канстанцін Міхайлавіч закончыў навелу з «Казак жыцця» і меўся пачытаць. Мы сядзелі ў садзе. Нехта з хатніх прыстрашыў: «Хавайцеся лепш у дом, візіцёр можа наскочыць». Тады Канстанцін Міхайлавіч і вымавіў дзіўнае прозвішча — Размарынаў. I ледзь паспеў гэта зрабіць, лёгкі на ўспамін і на нагу чалавек быў на падыходзе. Колас махнуў рукою: — Паслухай яго. Я ўжо рады не дам: ён і за сябе і за мяне гаворыць,— I накіраваўся ў глыбіню саду, а пасля праз бакавыя дзверы — у дом. Задача выпала не з лёгкіх. Чалавек сыпаў словы чэргамі з аўтамата — цэлы дыск за раз. Паўхвіліны на замену — і новы дыск. А гаварыў ён выключна пра сябе, пра свае поспехі, што маглі быць яшчэ большыя, каб не заміналі нейкія непрыхільнікі, нядобразычліўцы, зайздроснікі. Сам у сябе пытаўся, сам сабе адказваў, нават спрачаўся сам з сабою і смешна заядаўся, быццам шматаў на кавалкі ўсіх, хто стаяў яму на дарозе. Спружына была накручана туга, завод не сыходзіў, чалавек ніяк не мог выгаварыцца — наадварот, чым больш гаварыў, тым болып заводзіўся на гаворку.