КНІГІ ОНЛАЙН
Пошук сярод кніг, што прайшлі індэксацыю гуглам. Некаторыя кнігі гугл не знаходзіць
У1927 годзе, закончыўшы Кракаўскую акадэмію, але яшчэ не абараніўшы дып/іомную працу, Мар’ян разам з жонкай Сафіяй едзе ў гарадок на рэчцы Мухавец, цэнтр Палескага ваяводства Кобрын, каб працаваць настаўнікам ма/іявання ў гімназіі. Тут ён — асоба спе/іая і загартаваная «вайной і мірам» — нечакана д/ія сябе зрабіў /іёсавызнача/іьнае адкрыццё. Прыйш/ю разуменне, што дзеці, якія не бачылі шырокага свету, неадукаваныя, не пеставаныя і не разбэшчаныя, здольны адчуваць, бачыць, усведамляць і перадаваць свет фарбамі больш шчыра, эмацыйна і натура/іьна, чым іх адукаваныя настаўнікі. 3 дасведчанага мастака і педагога Мар’ян ператварыўся ў іх вучня. I, відаць, адчуваў, што асноўнае д/ія мастака, які шмат зведаў і адтаптаў дзясяткі дарог, — выйсці на ш/іях гэтай дзіцячай шчырасці і непасрэднасці. Бо дзеці яшчэ захоўваюць сваю непарыўнасць з космасам, трымаюцца пад Боскім апякунствам. Заварожаны ўласным адкрыццём, ён ашчадна захоўваў дзіцячыя ма/іюнкі, экспанаваў іх У 1934 годзе ў Варшаве на конкурсе «Дзіцячае мастацтва». Скразная дарога Масква — Варшава, пабудаваная ў XIX стагоддзі, прывя/іа яго ў 1929 годзе на нейкі час з Кобрына ў невялічкі по/іьскі гарадок Выбжаз. У 1932-м у Гданьску, дзе Мар’ян тады жыў і працаваў, адбы/іася яго першая персанальная выстава, прыхі/іьна сустрэтая медачамі і станоўча ацэненая крытыкай. Гэта бы/іа першая /іастаўка, бо да верасня 1939 года мастак правёў 18 паказаў сваіх твораў — у Гданьску,/Іюб/ііне, Гдыні, Кракаве, Варшаве. Рытм жыцця быў значна бо/іьш напружаны, чым можна ўявіць. Пэўны час Мар’ян у якасці «вольнага слухача» наведваў /іекцыі і заняткі ў Варшаўскай акадэміі мастацтваў, дзе атрымаў яшчэ адзін дыплом. Здаў дзяржаўны экзамен на права выкладання мастацтва ў шко/іах і гімназіях, багата працаваў творча. У1933 годзе ў Мар’яна з’явіўся нашчадак, ахрышчаны Андрэем, — будучы архітэктар, рэстаўратар палаца на Вавелі ў Кракаве. Нягледзячы на вадаспад прыемна-адказных падзеяў і клопатаў, Мар’ян напружана працаваў. Закончыў кампазіцыю, якой аддаў больш за сем гадоў жыцця, — «Укрыжаванне». Апрача жывапісу, не пакідаў ён і заняткі матэматыкай. Напярэдадні 1939 года Мар’ян працаваў настаўнікам матэматыкі і мастацтва ў ліцэі Гданьска, адкуль і быў мабілізаваны 24 жніўня 1939 года ва ўзвод марской пяхоты. Пасля нядоўгіх, а/іе крывавых баёў з фашысцкімі войскамі, По/іьшча вымушана бы/іа капітуляваць. Богуш-Шышка трапіў у па/іон. Пяць з па/іовай гадоў — ад верасня 1939-га да мая 1945-га, якія мастак правёў у нямецкіх лагерах, былі цяжкімі, але і не страчанымі дарма. 3 дазволу лагернай адміністрацыі, Мар’ян наладзіў дзейнасць матэматычнага гуртка. Праводзіў лекцыі д/ія няво/іьнікаў, што не згубілі цікаўнасць да жыцця. Адкрыў мастацкую студыю. Уражвае п/іён дзейнасці Богуша-Шышкі: апрача заняткаў па малюнку і жывапісу, за гэты час ён прачытаў бо/іьш за 200 /іекцый па гісторыі і тэорыі мастацтва! Уласны даробак — каля 400 а/іоўкавых і жывапісных партрэтаў сяброў-няво/іьнікаў, побытавыя эпізоды з лагернага жыцця, накіды кампазіцый да Хрысталагічнага і Марыянскага цыклаў. Духоўнае і творчае жыццё Mac- така не ўпадала ў /іетаргію бяздзейнасці і безнадзейнасці. Гэты перыяд у жыцці Мар’яна Богуша-Шышкі краязнаўца і даследчык Алесь Юркойць вызначае як «ана/іітычны рэалізм». Гады няволі сталіся часам выпрабаванняў і далейшага гарту душы, дапамаглі адкарэктаваць уласную шкалу маральных вымярэнняў, пераканалі, што «самы вялікі дар, які чалавек можа даць другому чалавеку — гэта сяброўства». Вызваленага 2 мая 1945 года амерыканскімі войскамі з лагера Мар’яна ў жніўні таго ж года запрасіў у Італію яго стрыечны брат — генерал Зыгмунт Богуш-Шышка, намеснік начальніка штаба II Польскага корпуса (паводле сведчання гісторыка Ю. Грыбоўскага, праз гэты корпус прайшло да 6 тысяч беларускіх жаўнераў). Сонечная Італія з яе гістарычнымі мясцінамі, помнікамі антычнай архітэктуры, жывапісам і скульптурай геніяў Адраджэння, радзіма гуманістычнага ўсведамлення чалавека не магла не ўразіць мастака. Па загадзе галоўнакамандуючага генерала Уладзіслава Андэрса Мар’ян узначаліў мастацкае аддзяленне ў дэпартаменце культуры II Польскага корпуса. Пазней, з прапановы падпаручніка ваеннага часу Ежы Гедройца, Андэрс аддаў загад пра стварэнне /Іітаратурнага інстытута і рэдакцыі часопіса «Культура», дазволіў распаўсюджваць сярод жаўнераў газету «Беларускія навіны». Апрача абавязковых прапагандысцкіх заданняў камандавання, арганізацыйна-адміністрацыйных клопатаў, Богуш-Шышка выкладаў малюнак і жывапіс у студыі для жаўнераў, праводзіў практычныя заняткі і чытаў лекцыі па гісторыі мастацтва для афіцэраў, ладзіў экскурсіі для вайскоўцаў па гістарычных мясцінах. Знаходзіў ён і час д/ія творчай працы. Паказваў свае творы ў Рыме і Ф/іарэнцыі, дзе здабыў ўзнагароды. Час, праведзены ў Іта/ііі, павод/іе прызнання мастака, быў варты «пяці акадэміяў мастацтва». У кастрычніку 1946 года II По/іьскі корпус, які ад пачатку існавання быў ук/іючаны ў ск/іад узброеных сі/іаў Вя/іікабрытаніі, перакінулі ў Анмію і пача/іі дэмабілізацыю асабовага ск/іаду. 11 /іістапада 1946 года мастак пераехаў у шат/іандскі горад Г/іазга, каб праз які тыдзень назаўжды перабрацца ў Анг/іію. Другую па/іову жыцця ён стала пражыў у гэтай краіне Старога свету. Пражыў не абы як, узняўся ў творчасці на прыступачку дзіцячай шчырасці ўспрымання і непасрэднасці мастацкага выражэння. У мастацкае жыццё многіх адкрытых краін таго часу ўваходзі/іі новыя творчыя накірункі, метады і напрамкі. Заваёўвала сваё права на існаванне канцэптуа/іьнае мастацтва. 3-за акіяна даносіўся го/іас Джэксана По/іака, які абвяшчаў у чарговы раз пра «смерць станковай карціны». Абстрактныя экспрэсіяністы цураліся рэа/іістычных выяваў. Мар’ян Богуш-Шышка быў прыхі/іьнікам фігуратыўнага і рэа/іістычнага (хоць і не класічнага-акадэмічнага) жывапісу. Ахвяраваў жыццё на ўвасаб/іенне вечных тэм, тых тэм і сюжэтаў, што з’яві/ііся задоўга да Мар’яна і будуць прысутнымі ў свеце па завяршэнні яго ў/іаснага зямнога існавання. Здзяйсняючы ў/іасны творчы пошук, БогушШышка доўгі час кіраваў школай станковага і рэа/іістычнага жывапісу, якую скончылі многія с/іавутыя майстры. Персанальныя выставы Мар’яна ў пас/іяваенныя часы, апрача /Іондана, праходзілі ў Парыжы, у Гамбургу. Крытыкі бы/іі ў захап/іенні. Пра мастака Богуша-Шышку піса/іі ў шмат/іікіх тагачасных еўрапейскіх выданнях, прымядаліся да яго акадэмічныя гісторыкі мастацтва (/Іонданская га/іерэя Дрыян у 1977 годзе выда/іа альбом «Marian Bohusz»; найболыл поўны індэкс артыкулаў, прысвечаных мастаку, укладзены ягоным біёграфам Я. Сянкевічам у кнізе «Marian Bohusz-Szyszko», Lublin, 1995). I ўсе гэтыя гады мастак па-ранейшаму не здраджваў матэматыцы, павод/іе вызначэння /Іеанарда да Вінчы, «самай дак/іаднай і самай матэрыялістычнай навуцы». Выкладаў матэматыку ў розных навуча/іьных установах, атрымаў навуковую ступень, друкаваў артыку/іы ў часопісах для адмыс/юўцаў, выдаў падручнік па матэматычным ана/іізе. Творчы здабытак Богуша-Шышкі значны і разнастайны, але, як і трэба бы/іо чакаць, расцярушаны па свеце. Яго жывапісныя творы ёсць у дзяржаўных і прыватных музейных сховішчах розных краін: По/іьшчы, Германіі, Італіі, Бе/іьгіі, Францыі. Калекцыя акварэ/іяў, ма/іюнкаў і /іітаграфій, сямейны фотаархіў, асабістыя рэчы зберагаюцца ў сям’і сына ад першага ш/іюбу і ўнучкі А/іы Богуш-Добаш, якія ста/іа жывуць у Кракаве. Гэтая частка спадчыны будзе перададзена ў музей сям’і Богуш-Шышкаў у прадмесці Кракава, у Пшэгажа/іах. Найбольш жа цэ/іаснае ўяў/іенне пра творчую манеру майстра, яго пластычныя здабыткі можа даць вя/іікая калекцыя (каля 6о твораў жывапісу), якая сваёй жыццядайнай энергетыкай падтрым/іівае жыхароў хоспіса св. Крыста- фера. Спадар Мар’ян пакінуў і немалую /іітаратурнамастацтвазнаўчую спадчыну, цікавую ды актуа/іьную і сёння. Манаграфія «/Іеанарда да Вінчы» бы/іа, імаверна, вынікам імкнення Богуша-Шышкі разгадаць шматгранны геній тытана Адраджэння, універсальнай асобай якога ён быў захоп/іены з юнацтва, а таксама ста/іася спробай спасцігнуць гуманістычны дух часу, суаднесці яго з XX стагоддзем. Не/іьга не згадаць, што Мар’ян стварыў па/іатно «Тайная вячэра». Мяркуючы па рэпрадукцыі, спакусліва зрабіць выснову, што экспрэсіўна-выразная, з мыбокім фі/іасофскім гучаннем, свет/іаносная кампазіцыя, увасоб/іеная ў індывідуа/іьнай, «богуш-шышкаўскай» манеры, па сваёй будове паўтарае манументальны твор вя/іікага папярэдніка 1497 года. Зборнік крытычных артыку/іаў і эсэістыкі «Аб мастацтве» прыадчыняе таямніцы роздумаў мастака пра сутнаснае прызначэнне творчасці. Пра «за/іатое сячэнне» жывапісу — суадносіны ко/іераў, патэнцыйную маж/іівасць матэматычна абгрунтаваць ко/іеравую гармонію, правамоцнасць існавання розных творчых накірункаў (ад гісторыка-рэа/іістычнага жывапісу Матэйкі да сезанізму і пошукаў Пікаса). Роздумаў мастака пра тое, што нават та/іенту немаж/ііва пазбегнуць уплыву сваёй эпохі, бо «яго фарміруе асяроддзе, час і рэаліі жыцця». У зборнік у/іучаны матэрыя/іы пра мастакоў сучаснікаў, ураджэнцаў Віленскага краю, а таксама аг/іяды, рэцэнзіі на выставы, крытычныя артыкулы, якія дапамагаюць бо/іьш выразна ўявіць мастацка-культурны рух у Анг/ііі і шырэй. «Нарыс гісторыі выяў/іенчага мастацтва на землях Вя/іікага Княства /Іітоўскага» — зварот мастака да гістарычнай памяці, духоўнай повязі з ліцвінскай культурай. Гэта яшчэ адна вяршыня вялікага MacTana з Астравеччыны, які пераступіў дзяржаўныя, этнічныя, эстэтычныя межы свайго часу, узвысіўся панад тэмамі XX стагоддзя, узняўся да тэмаў «вечных». Багатая і рознабаковая мастакоўская спадчына абавязвае нас, яго нашчадкаў, перадусім да перакладаў мастацтвазнаўчых прац Богуша-Шышкі, да руплівага вывучэння, асэнсавання і папулярызацыі не спазнанай бе/іарусамі спадчыны творцы. Нека/іькі прац мастака ёсць і ў Беларусі. He цудам яны тут апыну/ііся. Адам Ма/іьдзіс, які адкрыў У 1993 годзе знанага ў Еўропе мастка з Астравеччыны, з вя/іікім імпэтам узяўся за справу «вяртання» яго імя на Радзіму. Дзейнасць па прапрацоўцы ідэі стварэння музея ўТракеніках, натура/іьна, пача/іася з /ііставання і тэлефонных перамоваў са спадчыннікамі мастака. Са шчырай цікаўнасцю і адкрытымі сэрцамі далучыліся да справы нашчадак князёў Мсціс/іаўскіх і Заслаўскіх Анджэй Цеханавецкі і тагачасны амбасадар Бе/іарусі ў Аб’яднаным Кара/іеўстве У/іадзімір Шчасны, які паабяцаў ад імя бе/іарускай амбасады «аказаць /іюбую магчымую дапамогу». Зацікаў/іена і добразыч/ііва паставілася да гэтай ідэі ўдава мастака пані Сісі/іь Саўндэрс. Прыхі/іьна ідэя была сустрэта і астравецкімі ўладамі.