КНІГІ ОНЛАЙН
Пошук сярод кніг, што прайшлі індэксацыю гуглам. Некаторыя кнігі гугл не знаходзіць
3 /іаскі ўдавы і дзякуючы непасрэдным высйкам Уладзіміра Шчаснага ў Бе/іарусь была перададзеная невялічкая ка/іекцыя твораў Богуша-Шышкі. У Тракенікскай бібліятэцы экспануюцца «Святы Хрыста- фор», «Маці Боская», «Трыпціх» (Нараджэнне, Укрыжаванне, Уваскрашэнне) ды фі/іасофска-а/іегарычная кампазіцыя «Птушкі» з касцёлу ў Быстрыцах. Навукова-дас/іедчаму Цэнтру імя Францыска Скарыны быў прэзентаваны «Аўтапартрэт». У астравецкую бібліятэку, трапі/іа экспрэсіўная кампазіцыя «Сонца». Выбухова-жыццядайнае свят/ю, што рытмічна пульсуе з невя/іічкага па/іатна, скіроўвае душу г/іедача да часоў, у якія паўстаў аддзе/іены ад цемрадзі Свет. Ама/іь умоўна азначаныя і перададзеныя, на першы пог/іяд, хаатычнай віхурай фарбаў: і сінь неба, і бурштынавыя ствалы соснаў, і сакавітасць маладой травы. Усё гэта западае ў душу з дзяцінства, утварае дзівосную сімфонію Быцця. Нараджае адчуванне еднасці ўсяго з усім. Перадусім — ча/іавека з Небам. Усё проста, гэта такая ма/іітва ў фарбах. Пытанне стварэння музея ў Тракеніках нека/іькі разоў уздыма/іася на пасяджэннях беларуска-польскай камісіі па абмену мастацкімі каштоўнасцямі, якая таксама віта/іа ініцыятыву. А/іе сям’я мастака мусіла была быць упэўнена, што такі музей не то/іькі паўстане, а/іе (а мо і перад усім), сядзіба ў Тракеніках стане адкрытым цэнтрам ку/іьтурнай супрацы народаў-спадчыннікаў Вя/іікага княства /Іітоўскага. Трохі насцярожана паставі/іася да ініцыятывы ўнучка мастака бо існавала небяспека, што «Мар’ян Богуш-Шышка будзе прадстаў/іены не як по/іьскі, а як беларускі мастак». З’явіліся супярэчнасці ў меркаваннях прадстаўнікоў розных га/іінаў спадчыннікаў. Але і гэта не асноўнае. Паўста/іі і іншыя праб/іемы. Як сказа/іа тагачасная загадчыца аддзе/іа ку/іьтуры райвыканкама Данута Францаўна Чарнушэвіч, «надта непрэзентабе/іьны быў стан саміх Тракенікаў», грамадска-па/іітычная няпэўнасць, і, як заўжды, адсутнасць грошай. Сукупнасць гэтых праб/іемаў, a га/іоўнае — «адсутнасць рухавіка з бе/іарускага боку», зрэшты, і прывяла актуа/іьную ініцыятыву да «каматознага» стану. На зыходзе /ііпеня 1996 года англійская арыстакратка бо/іьш чым шаноўнага ўзросту, баранеса Сісі/іь Саўндэрс, насуперак кракаўскім спадчыннікам, наведала Тракенікі. Вядомая ў Анг/ііі як доктар медыцыны, аўтар шэрагу навуковых прац і апякунка хоспіса святога Крыстафера, чыёй нястомнай дзейнасцю гэтая медычная ўстанова ста/іа /іепшай у Еўропе, спадарыня Саўндэрс аг/іедзе/іа радавую сядзібу Богуш-Шышкаў, наведа/іа Быстрыцкі касцё/і, дзе ксёндз Піку/іа справіў імшу па мастаку, пакіну/іа каменьчык з магі/іы мастака, узя/іа памятку з яго Радзімы і з’еха/іа. Няўжо ўсё? Вяртаюся да пагруднага «Аўтапартрэта» (40x30) на фоне ама/іь прывіднага інтэр’еру, выкананага ка/іяровымі а/іоўкамі на паперы. Нама/іяваны ён ў чэрвені 1985 года, калі мастаку ішоў дзявяты дзясятак, а/іе ў карціне адчуваецца прысутнасць ма/іадой і бадзёрай душы. Выява зроблена /іёгка, «гу/іяючы», ама/іь імпрэсіяністычна, у крана/іьнаадухоў/іенай ка/іарыстычнай тана/іьнасці. Спа/іучэнне пяшчотна-травяністых і б/іакітных ко/іераў вопраткі і фону з за/іаціста-бурштынавай нотай твару героя надае выяве высакароднасць і цеп/іыню. Спярэшчаны зморшчынамі твар мастака — яго біяграфія і жыццёвыя ш/іяхі. Моцная /іелка і добрая прапрацоўка га/іавы, ама/іь «ску/іьптурны» высокі /іоб ста- рога выкрывае ў ім фі/іосафа, перадае высокі інтэлект асобы, гарт яго характару. Інтэ/іігентнага выг/іяду стары г/іядзіць на нас скрозь тоўстае шк/іо аку/іяраў. Г/іядзіць годна, пі/іьна і думна. А/іе разам з тым і зусім па-дзіцячаму. 3 інтрыгуючай хітрынкай. А мо з /іёгка-іранічнай веся/іосцю. Быццам даўно збіраецца штось запытаць у нас, бе/іарусаў... БЕЛАРУСКІ СЛЕД ЛІТОЎСКАГА МАСТАКА (ДРЭМА УЛАДАС) Напрыканцы 1992 г. стары бе/іарускі ві/іенчук /1явон Антонавіч — знаўца камянёў і ву/іак «горада-казкі», у сваёй трохпакаёўцы на ву/і. Архітэкту б/іізка тэ/іівізійнай вежы, з вя/іікай пашанай і нават пяшчотай паказваў кнігу «Зніклая Ві/іьня». Параўнаць гэта можна бы/ю з тым, як ён, ці то за савецкімі, ці то ўжо ў перабудоўчыя часы, хва/ііўся беларускай музычнай плытай свайго амерыканскага сваяка. Але то бы/іо, зразуме/іа, асабістае. А кніга Ул. Дрэмы? Чаму гэтае выданне бы/іо такім каштоўным д/ія /Іуцкевіча? Ці не ў постаці яе аўтара ўніка/іьнага фа/ііянта, энцык/іапедычнага даведніка, а/іьбома і канцэптуа/іьна-мастацкага дас/іедавання Ул. Дрэмы крыўся той піетэт да кнігі? Ці не тады выспе/іа думка ў гаспадара кватэры выдаць сваю кнігу — бе/іарускія «Вандроўкі па Ві/іьні», якая адразу ж ста/іа абавязковым добрым спадарожнікам і выдавецкім рарытэтам. Ці не тады бы/іа распачата нізка нарысаў на радыё «Свабода» «Партрэты ві/іенчукоў», што пазней рупнасцю Га/ііны Антонаўны набы/іі папяровы фармат? У/іадзіс/іаў Дрэма (03.12. 1910-1995 гг.) вядомы не то/іькі ў мастацка-інтэ/іектуа/іьных ко/іах /Іітвы і Бе/іарусі. Выдатны творца, гісторык мастацтва і рэстаўратар, аўтар сотні артыку/іаў, дзясятка фунда- ментальных манаграфіяў нарадзіўся ў Рызе, дзе здабывалі хлеб бацькі — беззяме/іьныя ся/іяне. Прагу да малявання адчуў яшчэ ў падвіленскай вёсачцы, куды ў 1914 г. перабралася сям’я. Закончыў у 1928 г. гімназію Віта/іьда Вялікага, адзіную ў горадзе літоўскую навучальную ўстанову, а ў 1931 г. паступіў на мастацкі факу/іьтэт ВУСБ, дзе, мяркуючы па дакументах, быў /іедзь не адзіным летувісам. Прыйшоў туды «не хлопчыкам», а нацыянальна спелай асобай, няблага прафесійна падрыхтаванай, чаму паспрыяла навучанне ў 1928-1931 гг. у школе Вітольда Кайрукшціса. Малады Дрэма, мастак-эксперыментатар (шукаў сябе ў кубізме), тонкі назіральнік і псіхолаг, меў сваю тэму. Тэму жыцця горада. Вільня, з якой быў паяднаны ад 1921 г., тэму, якая сталася для яго і кропкай адліку, і крытэрыям мастацкіх вымярэнняў, маральных і грамадскіх дачыненняў. Параўнальна са сваімі беларускімі сябрамі-мастакамі, калегамі-аднакашнікамі, якія ў адносна сталым узросце «ўкараняліся» ў жыццё буйнога поліса, ён з маладых пазногцяў належаў гораду. На жыцці духу горада, які, паводле словаў Чэслава Мілаша, «адчуваўся амаль фізічна», прыпынімся асобна. Вільня не абмяжоўвалася бернардынскімі мурамі, дзе месціўся факультэт, помнікамі культавай архітэктуры ўсіх канфесіяў і стыляў, цьмянымі, не брукаванымі вулкамі і пахілымі дамкамі на Папоўскай ды Снегу, дзе любілі здымаць жытло студэнты. У Вільні быў шыкоўны «Ерык». Былы Георгіеўскі праспект, у перамене назваў якога адлюстраваліся палітычныя змены (Пілсудскага-Сталіна-Гітлера-Сталіна-/1еніна, а цяпер Гедыміна) у гады маладосці Дрэмы называў- ся проста і зразумела. Праспект Адама Міцкевіча. За/ііты зо/іатам ліхтароў, падсвечаны гіпнатычным святлом кавярняў і рэстарацыяў, вітрынаў разнастайных крамаў і крамак, агучаны ненавязлівай музыкай шынаў аўто і металёва-гулкім шротам экіпажаў, ён быў улюбёным месцам шпацэра студэнтаў, афіцэраў, дам, кавалераў і гарластых гандляроў газетамі. Пачынаўся ён ад пляца з катэдрай, густоўна ілюмінаванай «мастацкім дыктатарам» Вільні Фердынандам Рушчыцам. На правы бок ад яе — адроджаны Універсітэт. Прэзентабельны прафесарскі корпус, бібліятэка, з-пад столі якой за зменай пакаленняў са спадзевам назіраюць філосафы розных часоў і народаў, узлёт званіцы касцёла Св. Яна. Настраёвыя, але антуражныя рыскі. /Іеваруч ад катэдры, на рагу праспекта, кавярня Рудніцкіх, месца сустрэчаў віленскіх інтэлектуалаў. У сярэдзіне 1930-х на тым жа баку, бліжэй да рэчкі, месцілася ўнікальная для тагачаснай Польшчы ўстанова — Інстытут ДоследаўУсходняй Еўропы (ДУЕ). «У Інстытуце выкладалі тое, што зараз называюць саветалогіяй, куды раней, чым гэтая галіна навукі нарадзілася ў Амерыцы, ...вывучалі праблемы Савецкага рэжыму, а таксама гісторыю і мовы...: літоўскую, латышскую, эстонскую, беларускую,» — сведчыў інтэлектуал-віленчук, паэт і філосаф, нобілетант Чэслаў Мілаш. Знешнімі формамі — у выглядзе палітпартый, студэнцкіх карпарацыяў, нацыянальных саюзаў, акцыяў пратэсту і не адэкватнымі рэакцыямі ўладаў, жыццё не заканчвалася. Прагу духоўнага быцця, апрача традыцыйна-звыклых і рэлігійных формаў, імкнуліся наталіць «закрытыя» альбо таемныя ўтварэнні: «Акадэмічны к/іуб ва/іацугаў», «Ва/іацугаўСтарэйшын,» «Дбайны /1 іцвін» і інш. Нікуды не зніка/іі гуманістычна-асветныя традыцыі фі/іамацкай, міцкевічавай Ві/іьні. Ма/іады мастак ад студэнцкіх часоў жыў паўнавартасным жыццём гараджаніна — грамадзяніна. Паказваў свае творы не толькі на выставах факу/іьтэта, а/іе і шырэй, на выставах «Творы В. Кайрукшціса і яго вучняў» — Коўна, 1931 г., 1938 г., «Восеньскіх са/іонах», «Групы Ві/іенскай» у 1937, 1939 гг., адным з заснавальнікаў якой ён быў, гарадскіх «субскрыпцыях» і г. д. Маючы ад прыроды характар іранічны, не быў абдзе/іены і грамадзянскімі лачуццямі. Прыхільны да левых ідэяў, меў сяброўства ў Звёнзку Неза/іежнай Мо/іадзі Сацыя/іістычнай. Рабіў карыкатуры на па/іітычных апанентаў, што выклікала дадатковую сімпатыю ў рэвалюцыянера і паэта Максіма Танка, які быў у прыяце/іьскіх стасунках з мастаком. «23.01.1938 г.... збіраюся наведаць У/і. Дрэму, памядзець яго новыя гравюры... пранізаныя мыбокай /іюбоўю да /іюдзей працы, да сваёй зям/іі... (яны) — выдзя/іяюцца з усяго таго, што мне даводзі/іася бачыць на розных выстаўках не то/іькі ў Ві/іьні. ...сам ён з’яўляецца жывым звяном нашай дружбы», — зазначаў ён. Але не па/іітычная дзейнасць бы/іа дамінуючай ў пошуках мастака. Фарбы і кветкі краю, песні ды паданні літоўска-беларускага памежжа паранілі сэрца прагай творчасці яшчэ ў дзяцінстве. Мастацкія і духоўныя пошукі, юнача-шчырае імкненне ўсвядоміць месца чалавека ў свеце, асэнсаваць радавод свайго народа, убачыць будучыню праз ку/іьтуру прыво- дзяць яго на паседжанні ў Вежу Конрада, дзе ён знаёміцца з Мі/іашам, супрацоўнічае з шэрагам /іітоўскіх і по/іьскіх літаратурна-культурніцкіх часопісаў. По/іьскі дас/іедчык Ян Катлоўскі ў каталозе да выставы мастака, якая бы/іа на/іаджана ў Торуні ў 1999 г., прыводзіць досыць поўную (а/іе не вычарпа/іьную) біб/ііяграфію навуковых і папу/іярных pa601 Дрэмы. Яна уражвае і аб’ёмам і дыяпазонам: ад першабытнага мастацтва (гісторыя і тэорыя) да крытычных артыкулаў і мастацтвазнаўчых партрэтаў сучаснікаў. А/іе найбо/іьш жа Дрэму цікаві/іі праб/іемы тэорыі мастацтва, яго вытокаў. Адна з першых прац у часопісе «Жагары» за 1935 г. бы/іа прысвечана /іітоўскаму мастацтву. У 1938 г. у эксклюзіўна-беларускім нумары часопіса «Пювіс» ён пуб/іікуе артыку/і, прысвечаны бе/іарускаму мастацтву, с/іедам за ім, у 1939 г., у № 75 /іьвоўскіх «Сігна/іах» з’яў/іяецца артыку/і «Бе/іарускае народнае мастацтва». Гэтыя ды іншыя матэрыя/іы да/іі падставы Танку сцвярджаць, што «ён не толькі /іепшы знаўца /іітоўскага народнага мастацтва, а/іе — і нашага, бе/іарускага». Найбо/іьшы ж розга/іас ме/іа вясновая пуб/іікацыя Дрэмы ў 1939 г. у папу/іярным Заходнебе/іарусім кварта/іьніку «Ка/юсьсе», які рэдагаваў Янка Шутовіч.